Обложка, титул, редколлегия, выходные 6 том

263 

 

«Центральная  мечеть»,  «Акыртас»,  «Айша-Биби»,  «Этно-натюрморт»,  «Шанырак», 

«Путешествие в Древний Тараз». 

Неповторимая природа, яркость цвета и красок, полет неуемной фантазии нашли 

свое  отражение  в  картинах:  «Верблюд»,  «Сова»,  «Лето»,  «Верблюд  на  закате».  В 

данных  картинах  окружающий  мир  настолько  красив,  что  ослепляет,  завораживает  и 

удивляет. Столько в нем фантазии,  искренности, теплоты и любви к родному краю. 

Предлагаемая  сувенирная  продукция,  выполненные  в  технике  вязания  с 

использованием различных материалов, как традиционных, так и современных, вносит 

нотки яркости и живописности, характерные облику исторического города Тараза. 

 

 

 

Литература:

 

1.  Рунге В.Ф., Сеньковский В.В. Основы теории и методологии дизайна: учебное пособие. - М.: 

МЗ ПРЕСС, 2005. - 368 с. 

2.  Дизайн. Иллюстрированный словарь-справочник/под ред. Минервина Г.Б.-М.: Архитектура-С, 

2004. - 541 с.  

3.  http://ru.wikipedia.org/wiki 

4.  http://wap.history1997.forum24.ru/?1-7-40-00000010-000-0-0-1264858386 

 

 

 

ƏОЖ 622.844:611.89 

 

АРНАЙЫ ЖҰМЫС КИІМІН ҚҰРУДАҒЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРДІ ТАЛДАУ 

 

Тазабек А.Ж., Пернебаева Р.А., Анарова Г.С. 

(М.Х.Дулати атындағы Тараз МУ) 

 

 

 

Арнайы жұмыс киімі адам өмірінде маңызды рөл атқарады. Оның басты міндеті-

ағзаны  қолайсыз  жəне    жағымсыз  жағдайлардан  сақтау  болып  табылады.  Алайда 

арнайы жұмыс киімінің эстетикалық жəне гигиеналық құрылымы маңызды емес, оның 

басты  функциясы-қорғау,  сондықтан  оның  сапасының  көрсеткіші  алдыңғы  орынға 

шығады.  Арнайы  жұмыс  киім  бағытына  байланысты  оның  сапасының  көрсеткіші 

айқындалады. Арнайы жұмыс киімінің сапасының бағасы жұмысшылардың өндірістік 

қызметінің  шарттарына  байланысты  болады.  Сапаның  көрсеткіші  тұтынушылардың 

өнімге  деген  сұранысының  дəрежесін  көрсететін  маңызды  қасиеттерін  есептейді.  Кең 

қолданыстағы  сапаның  қасиеті  өнімнің  тұтынудағы  көзқарасын  көрсетеді.  Ал 

интегралды  сапасы,  құрылымнан  басқа  тұтыну  бағасы  өнімнің  үнемділігін  жəне 

эксплуатациясын,  яғни,  өнімнің  сапасы  оның  тұтынушылық  бағасын  бірігушілік 

ретінде қарастырады.  

Кез  келген  өнімнің  құрылымдық  ерекшелігі  оның  айтылу  тəсіліне  қарамай, 

өнімнің белгісі деп аталады. Өнімнің белгісі оның санына байланысты болған жағдайда 

өнім  сапасының  көрсеткіші  деп  аталады.Өнім  сапасының  көрсеткшінің  жүйесі  оның 

деңгейін бағалауға мүмкіндік береді, яғни өнім сапасының ерекшелігін көрсетеді, атап 

айтқанда  бел  жəне  бөксе  жақтардағы  шартты-тұрақты,  ауыспалы-шартты,  бір  рет 

қолданылатын  жəне  бақылау  мəліметтер  жүйесімен  қамтамасыз  етіледі.  Стандартты 

жəне  ауыспалы-шартты  мəлімет  статикалық  жəне  динамикалық  бөлшектердің 

бөлшектердің  сəйкестігін  жобалауға  керекті  болады.  Бір  рет  қолданылатын  мəлімет 

белдің  жəне  бөксенің  сызықтарының  композициялық  əдібін  (припуск)  жасаған 

жағдайда қажет болады. 

264 

 

З.С.  Чубарова  жəне  К.Г.  Гущина  жұмыстарында  арнайы  жұмыс  киімнің  сапа 

көрсеткішінің  топтастыруы  əзірленді.  Бұл  ретте  антропометриялық  сəйкестіктің 

көрсеткіштерінің  арасында  тұңғыш  рет  киімнің  геометриялық  өлшемін  реттеу 

көрсеткіштері,  матаның  созылымдылығының  дəрежесімен,    бүрменің,  салғылардың, 

тіліктердің, бретельтің ұзындығының өзгерту мүмкіндігімен ерекшеленді .  Айтылмыш 

топтастырудың  кемшілігіне  келетін  болсақ,  арнайы  киімді  қолданған    кезде    кешенді 

сараптауында эргономиялық көрсеткіштің əдеттен тыс көрінісін айтамыз.  

Арнайы  киімнің  эргономикалық  жобалауын  жəне  рационалды  құрастыру  əдісін 

жетілдіріп, толыққанды зерттеген Е.Я. Сурженко болды. 

"Адам  –  арнайы  киім-  өндірістік  орта"  деген  жүйе  дербес  жағдайда,  негізгі 

мақсаты  арнайы  киімнің  жұмыс  орнында  қолайсыз  жағдайдағы  жұмысшының  мінез-

құлқына 

жəне 

экстремалды 

қозғалыстарына 

нақты 

үдемелі 

сəйкестігінің 

қамсыздандыруы болып табылады. 

«Адам – киім»  негізгі жүйенің элементтерінің биокинематиялық əрекеттестігінің 

негізінде жасалған зерттеулер нəтижесінде Е.Я. Сурженко еңбектің антропометриялық 

сəйкестікке  байланысты  арнаулы  киімнің  эргономиялық  жобалауына  сəйкес  жаңа 

концептуалды тізбектілігі бар кезең ұсынды.  

Осы  ғалымның  пікірінше,  нақты  жобалау  жағдайындағы  эргономикалық  жəне 

рационалды конструктивті - технологиялық шешімнің  жоспары арнайы жұмыс киімнің 

жобасын  жасаудағы  негізгі  міндеті  бола  отырып,  көптеген  қарама-қарсы  талаптарды 

(функционалды,  эргономикалық,  эстетикалық  жəне  т.б.)  жəне  техникалық-

экономикалық міндеттерді шешуде жүзеге асырылады. 

Автор  негізгі  ерекшелігі  «үдемелі  резерв»  өзгешелігімен  жасалатын  жоба 

жасаудағы  конструкцияның  бұйымның  статикалық  сəйкестігінің  жарамды  деңгейінің 

сақталуында  болып  табылатын  əдісті  ұсынған.  Эргономикалық  конструкцияның 

көтерілуіне негіз болатын қосымша құралдар  көрсетілген: 

•Сырғымалы элементтердің (бүрмелердің) 

•Жеңнің құрама пішімінің 

•Созымтал салғылардың 

Физикалық  жəне  техникалық    талаптардың  арнаулы  киімнің  психобейімделуіне 

үлкен  көңіл  бөліген,  жұмысшылардың  психологиялық  күйіне  əсер  етеді  :  жұмыс 

кезінде ыңғайлы қозғалу, сынуға бейім мүшелерді қорғау, қалталардың болуы, қажетті 

құралдар  салатын  бөлімдер,  сүйкімді  түстік  үйлесім,  қазіргі  заманауи  дизайн, 

пайдаланылған  материалдар  сапасы-ауа  өткізгіштік,  аласа  тұтанғыштық,  терідегі 

тітіркенудің  болмауы.  Осыған  сəйкес,  жұмыскердің  қорғалуы  арнайы  жұмыс  киімінің 

негізінде  бірнеше  факторларға  сəйкес  келеді:  жайлылық  жəне  утилитарлылық,  ол  өз 

алдына  аталмыш  фирманың  арнаулы  жұмыс  киімін  жобалаудағы  эргономиялық 

талаптарға  сəйкес  келеді;  фирманың  үлгісінің  концепциясына,  түсіне,  композициялық 

үйлесімділігіне сəйкес келетін біркелкілігі. 

 Жоғарыдағы  аталған  талапта    жəне  бағыттың  есебі  арнайы  жұмыс  киімнің 

жобалау үрдісінде толық жүзеге асырылады. 

 

 

 

Əдебиет: 

1.  Коблякова  Е.Б.  и  др.  Конструирование  одежды  с  элементами  САПР.  М.:  Лег-промбытиздат, 

1988 

2.  Амирова  Э.К.,  Сакулина  О.В.  Изготовление  специальной  и  спортивной  одежды  М.: 

Легпромбытиздат, 1997 

3.  Чубарова З.С. Методы оценки качества специальной одежды. М.: Легпромбытиздат, 1988. - 160 с. 

4.  Сурженко  Е.Я.  Теоретические  основы  и  методическое  обеспечение  эргономического 

проектирования специальной одежды: автореф. дис. ... д-ра техн. наук. М., 2001. - 49 с.