74
тарѕа арналѕан ескерткiштiѓ жанындаѕы салтанатты
мерекеде, екiншiсi 1939 жылы оныѓ туѕан кљнiне арнал-
ѕан шеру кезiнде. Расында, ол Гитлердiѓ 1945 жылдыѓ
25 наурызында #зiмдi таныстырѕанда маѕан аса ћажыѕан
кљймен дiрiлдеген ќлсiз ћолын берген мына адаммен еш
џћсастыѕы жоћ едi.
Менiѓ алдымда тiрi #лiк тџрды жќне мен Гитлер тура-
лы адам ретiнде ќрбiр диктатор туралы, олардыѓ iс-ќре-
кетi мен жљргiзген шаралары жќне олардыѓ жантљршi-
герлiк салдардыѓ негiзiнде ћалыптасћан пiкiрден б#лек
пiкiр айта алмаймын. Егер менiѓ алѕан ќсерлерiмдi ћысћа
тљрде бiлдiрер болсам, бџл #зiнiѓ џтылѕанын бiлген
жќне оны бџдан ќрi жасыруѕа шамасы жоћ адам едi.
Гитлердiѓ сыртћы тљрi адам ћорћарлыћ едi. Ол бiр
тљрлi ебедейсiз, кеудесiн алѕа ћарай еѓкейте, аяѕын зор-
ѕа к#терiп ћозѕалды. Ол ќзер дегенде #з бойын билеп
тџрды. Егер оны небќрi 20—30 м-лiк ћысћа жолда тоћтат-
са, ол екi ћабырѕаѕа таћап арнайы ћойылѕан орындыћ-
тардыѓ бiрiне отыруѕа немесе #зiмен ќѓгiмелесiп тџрѕан
кiсiден џстап тџруѕа мќжбљр болар едi...
Гитлердiѓ к#здерi ћанталап кеткен. Оѕан арналѕан
ћџжаттар мен ћаѕаздарды ќдеттегi жазу машинкала-
рындаѕы ќрiптердiѓ к#лемiнен 3 есе љлкен ќрiптерi бар
фюрердiѓ машинкаларымен басса да, ол оларды тек
кљштi к#зiлдiрiктердiѓ к#мегiмен ѕана оћи алатын.
Езулерiнен жиi сiлекей аѕатын — аянышты да жиiрке-
нiштi к#рiнiс...
...Бџл кљндерi (1945 жылдыѓ сќуiрiнде) ол џдайы #зiнiѓ
айналасын американдыћтар мен аѕылшындар оны Батыс
мќдениетi мен #ркениетiн Шыѕыс жабайыларынан ћор-
ѕаушы ретiнде пќлеге џшыратпайды (с#збе-с#з), мен Кеѓес-
терге ћарсы кљрестi табыспен жалѕастыра беруiм љшiн
олар маѕан уаћытша бiтiмге келедi деп сендiруге тырыс-
ты. Рузвельттiѓ ћазасы туралы хабар алынѕанда, фюрер-
дiѓ бункерiнде бџл к#ѓiл кљй Батыспен соѕыс аяћталды
деген сенiмге џласты.
Бас штаб офицерiнiѓ ћолжазбаларынан алынѕан бџл љзiндi
Гитлер мiрiнiѓ соѓѕы кљндерiнен мќлiмет бередi.
Военно-исторический журнал. 1964.
№ 4. С. 93—96.
75
ЉШ ОДАЋТАС МЕМЛЕКЕТТЕР — КЕЃЕС ОДАЅЫ, АМЕРИКА
ЋЏРАМА ШТАТТАРЫ ЖЌНЕ ЏЛЫБРИТАНИЯ
БАСШЫЛАРЫНЫЃ ТЕГЕРАНДАЅЫ КОНФЕРЕНЦИЯСЫ
28 ћараша — 1 желтоћсан, 1943 жыл.
Љш мемлекет декларациясы.
Тегеран конференциясы #з жџмысын Кеѓес Ћарулы
Кљштерi фашистiк Германияны да, оныѓ одаћтастарын
да #здерi-аћ талћандай алатыны айћын болѕан кезде баста-
ды. Алайда негiзгi мќселелердiѓ бiрi Еуропа ћџрлыѕындаѕы
халыћтарды азат ету жќне жауды талћандауды жеѓiл-
дететiн, Еуропада екiншi майдан ашу мерзiмi туралы
мќселе болды. Љш Џлы державалар љкiметтерi басшыла-
рыныѓ алѕашћы кездесуi соѕыс жќне соѕыстан кейiнгi
жылдары бiрлесiп ќрекет ету, сондай-аћ 1944 жылы ма-
мырда екiншi майдан ашу туралы келiсiмдерге ћол
жеткiзумен аяћталды...
...Герман армияларын ћџрлыћта, сљѓгуiр ћайыћтарын
теѓiзде ћџртуѕа жќне олардыѓ ќскери зауыттарын ќуеден
ћиратуѕа бiзге дљниежљзiнде ешћандай кљш кедергi кел-
тiре алмайды.
Бiздiѓ шабуылымыз аяусыз жќне толастамайды. Бiз
мџнда љмiтпен жќне барлыѕына бел байлап келдiк. Бiз
мџнан шын мќнiсiндегi рухы мен маћсаты бiр достар
есебiнде ћайтамыз.
Хрестоматия по новейшей истории.
Документы и материалы. М., 1971. Т. 3.
Ч. 1. С. 229.
ЉШ ОДАЋТАС МЕМЛЕКЕТТЕР — КЕЃЕС ОДАЅЫ, АМЕРИКА
ЋЏРАМА ШТАТТАРЫ ЖЌНЕ ЏЛЫБРИТАНИЯ
БАСШЫЛАРЫНЫЃ ЋЫРЫМ КОНФЕРЕНЦИЯСЫ ТУРАЛЫ
МАЗМЏНДАМА
(Ћырым конференциясы шешiмдерiнен)
11 аћпан, 1945 жыл.
Соѓѕы 8 кљн бойы Ћырымда Сыртћы iстер министр-
лiгi, штаб басшылары жќне басћа да кеѓесшiлердiѓ ћаты-
суымен љш одаћтас мемлекет басшылары — Џлыбритания
Премьер-министрi У. Черчилль мырзаныѓ, Америка Ћџрама
Штаттарыныѓ Президентi Ф. Д. Рузвельт мырзаныѓ жќне
76
КСРО Халыћ Комиссарлар Кеѓесiнiѓ Т#раѕасы И. В. Ста-
линнiѓ ћатысуымен конференция болды.
АЋШ Президентi, КСРО Халыћ Комиссарлары Кеѓесi-
нiѓ Т#раѕасы жќне Џлыбританияныѓ Премьер-министрi
Ћырым конференциясы жџмысыныѓ ћорытындылары
туралы мына т#менгiдей мќлiмдеме жасады:
I. Германияны талћандау.
Бiз ортаћ жауды тљпкiлiктi талћандау маћсатында
љш одаћтас мемлекеттiѓ соѕыс жоспарларын ћарап аныћ-
тадыћ. Германияныѓ наѕыз жљрегiне бiздiѓ армияла-
рымыз бен соѕыс-ќуе кљштерiмiз шыѕыстан, батыстан,
солтљстiктен жќне оѓтљстiктен шабуылдайтын жаѓа жќне
бџрынѕыдан да ћуатты соћћылардыѓ мерзiмдерi, к#лемi
жќне оларды љйлестiру егжей-тегжей аћылдасылып,
жоспарланды...
II. Германияны басып алу жќне баћылау.
... Келiсiлген жоспарѕа сќйкес љш мемлекеттiѓ ћарулы
кљштерi Германияда б#лек аймаћтарды иеленедi. Жос-
парда љш мемлекеттiѓ Бас ћолбасшыларынан тџратын
(тџраѕы — Берлин) Орталыћ Баћылау комиссиясы арћылы
жљзеге асырылатын љйлестiрушi ќкiмшiлiк пен баћылау
ћарастырылѕан. Љш мемлекет, егер басып алынѕан аймаћ-
ты алуѕа жќне Баћылау комиссиясына т#ртiншi мљше
ретiнде ћатысуды ћалаѕан жаѕдайда, Францияны да
шаћыруѕа шешiм ћабылдады.
Бiздiѓ берiк маћсатымыз — герман милитаризмi мен
нацизмдi тљпкiлiктi жою жќне Германияныѓ еш уаћытта
дљниежљзiндегi бейбiтшiлiктi бџза алмайтындай болуына
кепiлдiк туѕызу...
Бiз герман халћын ћџртуды маћсат етпеймiз...
IV. Бiрiккен Џлттардыѓ конференциясы.
Бiз таяу кљндерде #зiмiздiѓ одаћтастарымызбен бiрлесiп
бейбiтшiлiк пен ћауiпсiздiктi саћтайтын жалпыѕа бiрдей
халыћаралыћ џйым ћџруѕа шешiм ћабылдадыћ. Бiз бџл
шешiмнiѓ басћыншылыћтыѓ алдын алу љшiн де, барлыћ
бейбiтшiлiк сљйгiш халыћтардыѓ тыѕыз жќне тџраћты
тљрдегi ынтымаћтастыѕы жолымен соѕыстыѓ саяси, эконо-
микалыћ жќне ќлеуметтiк себептерiн жою љшiн де аса
маѓызы зор деп есептеймiз.
Бџл келiсiмнiѓ негiзi Думбартон-Оксте ћаланѕан бола-
тын... Бiз Думбартон-Оксте жљргiзiлген бейресми келiс-
Достарыңызбен бөлісу: |
