Республикасында

 
101 
 
деңгейі  субмердігерлік  жүйесі  арқасында  ірі  кәсіпкерліктің  даму  деңгейіне 
байланысты. Жапонияда орташа кәсіпорындар ірі кәсіпорындардан заказдарды 
ала  отырып,  олардың  жартысын  шағындарға  береді.  Сөйтіп,  мысалы.  1992 
жылы  Жапонияның  55,6%-ға  жуық  шағын  кәсіпорындары  өзінің  даму 
стратегиясын  кооперациямен  және  ірі  компаниялар  тапсырмасымен 
байланыстырды.  Басқа  елдерде  субъектілер  ірі  кәсіпкерлікпен  тікелей 
байланыста болуы мүмкін. [15,66] 
Жоғарыда аталған елдерде шағын кәсіпкерліктің инфрақұрылымына үлкен 
көңіл  бөлінеді.  Ол  кәсіпкерлерге  қызметтер  жиынтығын  (маркетинг, 
мамандарды  дайындау,  сақтандыру,  консалтинг  және  т.б.)  көрсететін, 
орталықтармен;  бизнес-инкубаторлармен;  технопарктермен;  субъектілерді 
несиелеуші,  қаржылық  ұйымдармен  және  институттармен;  қоғамдық 
ұйымдармен  көрсетілген.  Қаржылық  институттарға  шағын  кәсіпкерліктің 
Қаржылық  корпорациялары;  Халықтық  қаржылық  корпорациялар,  банктер, 
арнайы  құрылған  қорлар,  мемлекеттік  бюджеттер  жатады.  Атап  кету  қажет, 
берілген елдерде шағын кәсіпкерлік қысқа, орташа және ұзақ мерзімді негізде 
несиеленеді  және  проценттік  ставкалары  салыстырмалы  төмен.  Ерекше  көңіл 
«ноу-хаумен» байланысты жобаларға бөлінеді. 
Шағын  кәсіпкерліктің  істегі  салықтық  саясаты  салықтық  жеңілдіктердің 
толық жүйесін қарастырады. Сонымен АҚШ-та табысы 50 мың долларға дейін 
шағын  кәсіпорындар  үшін  салықтар  ставкасы  15%,  70  мың  доллларға  дейін  - 
25% елдегі максималды ставка 34% кезінде. 
Соңғы жылдары экономикалық өсу қарқыны бойынша Қытай әлемдік көш 
бастаушылардың  бірі  болып  саналады.  1997-2007  жылдардағы  ішкі  жалпы 
өнімінің жылдық орташа өсімінің қарқыны 9,6%-құрады. Тұтастай алғанда бұл 
жылдардағы  жалпы  ішкі  өнім  көлемі  5,7  есеге,  жан  басына  шаққандағы  4,4 
есеге көбейді. 
Ұлыбританияның  шағын  бизнестегі  тәжірибесі.  Ұлыбританияда  шағын 
бизнес  субъектілеріне:  жылдық  тауар  айналымы  2  миллион  фунт  стерлингтен 
аспайтын,  активтер  сомасы  1  миллион  фунт  стерлингтен  және  жыл  бойы  50 
адамды жұмыспен қамтитын кәсіпорындар  жатады.  Ұлыбритания  мемлекеттік 
консультациялық  қызметі  бастаушы  кәсіпкерлерге  қажетті  кеңестер  береді. 
Мысалы:  коммерциялық  мәселелерді  қалай  шешу  керек  екенін,  бухгалтерлік 
есепті  қалай  жүргізу  керектігі  туралы,  нарықты  қалай  зерттеу  керек  екендігі 
туралы кеңестер. Шағын бизнес жөніндегі Үкіметтік қызмет кәсіпкерлер үшін 
әр  түрлі  семинарлар  мен  курстар  ұйымдастырып  тұрады.  Сонымен  қатар 
Үкімет банктер алдында кәсіпкерлер үшін қарыздық кепілдеме береді. Шағын 
кәсіпорындар салықты табысқа жеткеннен соң ғана төлейді. 
Қазақстанда  шағын  кәсіпорынды  ашу  үшін  жұмсалатын  күш-жігерді  шет 
елде  шағын  кәсіпорын  ашуға  жұмсалатын  уақытпен  салыстыру  мақсатында 
Франция  Үкіметінің  щағын  кәсіпорындар  үшін  жасап  жатқан  шараларын  атап 
өткен жөн. 
Франциядағы  тұрақты  түрде  дамып  жатқан  іскерлік  қызметтің  негізінде 
мемлекеттің  мақсатты  түрде  жүргізіп  жатқан  саясаты  жатыр.  Басты  назарда 

 
102 
 
шағын және орта кәсіпорындар. Себебі бұл кәсіпорындар нақты экономиканың 
ең динамикалық агенті. Францияда шағын кәсіпорындарға - жұмысшылар саны 
500-ден  аспайтын  кәсіпорындар  жатады.  Ресми  дерек  бойынша  Францияда 
шағын  және  орта  кәсіпорындарда  -  16  500  000  адам  жұмыспен  қамтылған. 
Орташа  есеппен  бір  кәсіпорында  7  адам  жұмыс  істеген.  Әдетте  әкімшілік 
процедуралар  шағын  кәсіпорындарды  құруға  кедергі  келтіретіні  мәлім. 
Сондықтан  да  Франция  Үкіметі  формальды  мәселелерді  қысқартуға  кешті. 
Францияда  шағын  және  орта  бизнесті  экономика,  каржы,  индустрия 
министрлігінің  бір  департаменті  бақылайды.  Әкімшілік  қысым  бірқатар 
әкімшілік,  әлеуметтік  процедураларды  оңтайландыру  арқасында  азайды. 
Францияда  шағын  бизнесті  несиелеу  кезінде  пайыздық  өсімді  мемлекет 
бонификациялайды.  Бонификация  -  бұл  жеңілдету.  Қаржылық  механизм 
арқылы мемлекет шағын бизнеске несие ұсынысын арттырды. 
Орталық бюджет арқылы шағын және орта бизнеске жұмыспен қамтуды да 
қаржыландырады.  Яғни  еңбек  және  әлеуметтік  шығындар  бойынша 
жеңілдіктер  беріледі.  Францияда  жұмыссыздар  өз  кәсіпорнын  ашу  үшін 
мемлекет көмегіне сүйене алады. 
Азиялық  қаржылық  кризис  көрсеткендей  шағын  және  орта  кәсіпорындар 
сыртқы  факторға  аз  тәуелді.  Осыдан  бұл  кәсіпорындар  үлкен  кәсіпорындарға 
карағанда  артықшылықтарға  ие.  Үкіметтің  шағын  және  орта  кәсіпорындарды 
қолдауға  бағытталған  саясаты  өте  алуан  түрлі  болып  келеді  және  бұл  саясат 
кәсіпорындардың ары қарай дамуын колдайды. 
Шетелдік тәжірибеге қарап, Республикамызда атқарылатын іс-шаранын әлі 
көп  екенін  байғауға  болады.  «Шағын  кәсіпкерлікті  қолдау  туралы»  заң 
атқарылатын  іс-шаралардын  бастамасы  ғана,  экономиканың  бұл  секторын 
көтеру  үшін  жүйелі  түрде  жұмыс  атқарылуы  керек.  Республикамызда  шағын 
және  орта  кәсіпкерлікке  қағаз  жүзінде  емес,  шет  елдегі  сияқты  нақты  көмек 
қажет. 
 
 
3.2  Кәсіпкерлік  қызмет  субъектілерінің  инновациялық  іс-әрекетін 
жетілдіру бағыттары 
 
 
Жалпы  кәсіпкерліктің  экономикалық  белсенділігі  мен  әлеуметтік  бағдар 
ұстауының  кепілі  оның  өздігінен  қоғамның  орташа  топтарына  жататындығы 
емес, оның дәулеті мен тұрмысының нақты шынайы меншікке негізделуі болып 
табылады.  Қазіргі  уақытта  шағын  кәсіпорындар  жұмыс  істеп  тұрған  барлық 
шаруашылық жүргізуші субъектілердің 80 пайызға жуығын құрайды. 
Сонымен бірге кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған шешімдерді орындауда 
іркіліс  байқалады.  Бұл  жерде  басты  себеп  –  бюрократиялық  қысымдар. 
Осындай  және  басқа  да  себептерге  байланысты  кәсіпкерлер  бөлігі  жасырын 
салаға  өтіп  жатыр.  Осы  жағдайда  ескеретін  жәйт,  кәсіпкерлердің  құқығын 
қорғайтын  жүйе  жасау,  тексеруші  органдардың  және  рұқсат  беруші