91
3.8 сур. Процессор бекіткішінің жиілігімен ZIF ұяшығының жал-
ғағышы (а) және қадауышты контактілі бөліктің ұлғайтылған
фрагменті (б)
жүйелік тақтада орнатылатын қуатты анықтауға мүмкіндік береді. Жүйелік
тақталардың көпшілігінде бұл мəнді қолмен өзгерту мүмкін емес, бірақ
кейбір өндірушілер қуатты вольттың нақтылығынан ондаған деңгейге дейін
қолмен өзгерту мүмкіндігін жасады.
Қазіргі процессорларда өткізгіштер келесі тəсілмен жайғастырылады.
Әдетте 36 контакты адресті шинамен, 64 – мəліметтер шинасымен, ал,
шамамен 124 контакт – қызметтік сигналдармен бөлінеді, бірнеше
ондықтары резервте қалады, ал қалғандары (жартысы 0В шамасында əрекет
ететін, 200 контактыге жуығы) ядроны жоғары токпен пайдаланған қуаттан
туындаған күшті апаруға арналған. Мұнымен қатар, контактылердің бөлігі
жүйелік блокта орнатылған процессор үшін қуат күшінің дəл мəнін
анықтайды.
Мобильді дербес компьютерлер үшін, баспа тақтадағы дəнекерлердің
ыдырауына арналған өткізгіші бар, шағын корпустағы процессорлар
шығарылады.
Алғашқы мобильді процессордың ең алғашқы түрі болып, Pentium4
нұсқасының үстелге арналған түрі IntelMobilePentium4 саналады, бұның
энергия
тұтынуды
динамикалық
басқару
режимі
бар.
SMM
(SystemManagementMode — жүйелерді басқару режимі) қуат басқару
жүйесі процессормен портативті компьютерлер аккумуляторының
сыйымдылығын
үнемді
пайдалануға
жəне
олардың
автономды
жұмыстарының мерзімін ұзартуға мүмкіндік береді. SMM жүйесі
процессорға біріктірілген жəне оның жұмысының көптігіне байланысты
қуатты тұтынуды басқару мүмкін.
92
Нəтижесінде ноутбуктарда энергия тұтыну төмендеп, қуат көзінің
əрекет ету мерзімі ұлғаяды, МП кристалында энергия бөліну қысқарады
жəне оның температурасы төмендейді, осының арқасында процессордың
қызмет ету мерзімі де ұзарады.
Қазіргі ноутбуктар жəне қалта компьютерлері үшін өндірушілер төмен
(LowVoltage) жəне өте төмен (UltraLowVoltage) қуаттағы үнемді процес-
сорлар моделін шығарады.
РС/
х
86 платформасынан басқа, неғұрлым кеңірек таралған, Мас
(Macintosh компьютерлер линейкасы) аппаратты платформасы бар. Бұл
платформаның процессорлармен негізгі айырмашылығы олар команданың
түрлі жүйелерінде пайдаланылады.
Macintosh
компьютерлерінің
алғашқы
үлгілері
Motorola680
х
0
процессорын пайдаланды, ал соңғы уақыттарда RISC-құрылымы ережесіне
сəйкес құрастырылған, 64 разрядты PowerPC процессоры пайдаланылады.
3.2.2.Жүйелік логика микросызбасы
Сапалы жаңа процессордың пайда болуынан, оған сəйкес келетін
микросызба (жүйелік логиканың микросызбасы) да жасап шығару қатар
жүреді.
Процессордың жəне жүйелік шинаның жұмысын, оперативті жады мен
өзге де компоненттердің өзара əрекетін қамтамасыз ететін жүйелік
логиканың микросызбасы дербес компьютерлердің сипаттамасын ғана
анықтап қоймай, олардың модельдік типтік қатарларын да анықтайды.
Магистральді-модульді құрылымды ДЭЕМ өндіру идеологиясы жүйелік
микросызбаның көптеген жиынының бір-бірімен үйлесімділік өткізгіштер,
электрлік жəне механикалық параметрлер (жалғағыштар, корпустар т.б.)
арқылы жүзеге асыуына алып келді. Қазіргі жиындардағы микросызба саны
өте шектеулі (үштен көп емес), өйткені оларға компьютердің барлық
компоненттері: үзу контроллеры, жадыға тура қол жетімділік, жадыны
басқару, бірінші IBMPC үшін жеке микросызбада шығарылған жүйелік
шина мен енгізу-шығару компоненттері біріктірілген.
Жүйелік логиканың микросызба жиынын чипсет(chipset— микросызба
жиыны) деп атау қалыптасқан. Жиын микросызбасы – бұл интеграция
дəрежесі бойынша процессорға жақын СБИС, сондықтан жылуды бұрып
жіберу бойынша арнайы шаралар талап етеді. Жиын жүйелік тақтаның
функционалды мүмкіндіктерін анықтайды: қосылатын процессорлар
типтері, кэш-жады құрылымы жəне көлемі, ОЕҚ модулінің көлемі жəне
түрлері, энергия үнемдеу жəне т.б.
93
Түрлі өндірушілердің жиынында ДЭЕМ-нің тұтас топтарын жинақтау үшін
қажетті жүйелік тақтаның бірнеше модификациясы шығарылу мүмкін.
Жүйелік микросызбаларды өндірушілер арасындағы ең мықтысы Intel
компаниясы болып табылады, олардың қазіргі жиыны əдетте екі базалық
СБИС-тен тұрады: солтүстік жəне оңтүстік көпір.
Солтүстік көпір оперативті жады шинасы, AGP шинасы, PCI
шинасымен басқарылуды жəне жүйелік шинаның процессордың жергілікті
шинасымен өзара əрекетін қамтамасыз ететін, төрт портты жоғары
жылдамдықтағы коммутатор болып табылады (3.9 сурет).
Коммутатор солтүстік көпір құрамын біртұтас етіп біріктіріп, ДЭЕМ-да
пайдаланылатын ақпараттардың барлық ағынын таратады. Ол FSB-процес-
сор шинасының, 4 Гбайтқа дейінгі адресациялы оперативті жады
шинасының жəне қателерді түзету функциясының жұмысын қамтамасыз
етеді. Негізінен, барлық солтүстік көпірлер ОЕҚ-мен асинхронды жұмыс
режимін жақсартады. Процессор-солтүстік көпір жəне жады бақылаушысы
– ОЕҚ учаскесіндегі коммутацияланған магистральдің өткізгіштік
қабілеттілігі 6,4 Гбайт/с-дан асып кетуі мүмкін.
Көпір сызбасына APIC (AdvancedProgrammableInterruptController—
бағдарламалық
артықшылығымен
үзуді
бақылаушы)
кіреді,
ол
компьютерде туындайтын аппаратты жəне бағдарламалық (процессорлық)
үзілу процесстерді жинауға жəне өңдеуге арналған.
3.9 сур. Солтүстік көпірдің құрылымдық сызбасы
Достарыңызбен бөлісу: |
