13
944 649
1 024 151
Саауалнамамен қамтылуы
2014
2015
жыл
Өздерінің құқықтары туралы:
мектепте, мұғалімдерден – 59,7% (612
391) бала;
өздерінің достарынан – 9,1% (94 214)
бала;
ата-аналарынан – 27,9% (286 277)
бала;
Интернеттен – 2,4% (25 269) бала;
бұқаралық ақпарат құралдары арқылы
– 0,5% (6000) бала ақпарат алады.
Сауалнамаға жауап берушілердің 21% (215 081) құқықтарын жиі
құрбылары, оның ішінде 12% қалада және 9 % ауылда тұратын балалар
бұзатындығын; 16,3% сауалнамаға жауап берушілер олардың құқықтарын ата-
аналары; 11 % - жиі мұғалімдер бұзатынын атады.
27,7%
35,3%
12,5%
14%
10,5%
полицияға
ата-анасына
сынып
жетекшісіне
сенім
телефонына
Комитетке
Құқықтары бұзылған жағдайда
сауалнамаға
жауап
берушілердің
көпшілігі (35,3%), олар осындай
проблемаларды мейлінше тиімді ата-
аналары шешуі мүмкін болғандықтан
бірінші кезекте оларға баратынын
атады; 27,7 % - құқық қорғау
органдарына хабарлайтынын; 14% -
сенім
телефонына
қоңырау
шалатындарын; 12,5% - сынып
жетекшісіне; 10,5% - Балалардың
құқықтарын
қорғау
комитетіне
жүгінетінін айтты.
Жасқа байланысты үш топ анкеталарының талдауы 63% баланың Бала
құқықтары туралы конвенция туралы білетінін көрсетті.
Бала құқықтары туралы конвенцияны 5,3% (54 750) бала білмейді, оның
ішінде 42% (23 240) қалада, 58% (31 510) ауылдық жерде тұратын балалар.
16,9% (26403) жоғары сынып оқушылары ата-аналардың да Бала құқықтары
туралы конвенцияны білуі қажет деп есептейді.
81,4% (126 580) 10-11 сынып оқушылары білім басқармаларындағы және
Балалардың құқықтарын қорғау комитетіндегі сенім телефондары туралы біледі.
Бұл сұраққа 12% (28 733) бала жоқ деп жауап берді.
Сауалнамамен ең жоғары қамту Ақмола – 76,8%, Қызылорда – 72,2%,
Павлодар облыстарында – 71,7% байқалады. Тоғыз облыста (Ақтөбе, Алматы,
Атырау, ШҚО, Жамбыл, БҚО, Қостанай, Маңғыстау, ОҚО) балаларды қамту
28,1-ден 66,9 %-ға дейін құрайды. Балаларды төмен қамту Қарағанды
облысында – 8,8% және Алматы – 8,6% , Астана қалаларында – 3,3% байқалады.
Жалпы, Бала құқықтары туралы конвенция жөнінде хабардарлық 63% (2014
г. – 58%) құрады.
14
Балалардың құқықтары туралы заңнама және басқа халықаралық шарттар
жөнінде балалармен жұмыс істейтін мамандардың хабардарлығын жоғарылату
бойынша жұмыс жүргізілуде.
Өңірлерде және орталық деңгейде жүйелі түрде педагогика, ата-ана
жұртшылығы, сот және құқық қорғау органдарының өкілдерімен оқу
семинарлары, тренингтер өткізіледі.
ІІМ оқу орындарында, педагогикалық жоғары оқу орындарда Бала
құқықтары туралы конвенция оқытылады. ІІМ оқу орталықтарында 2010 жылғы
қыркүйектен бастап «Адам құқығы» арнайы курс енгізілді (көлемі – 16 сағат.).
ҚР ІІМ Адам құқығы мен заңдылықты сақтау халықаралық бюросымен,
Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы адам құқықтары жөніндегі
комиссиямен бірге, сондай-ақ БҰҰ демократияны дамыту бойынша Қордың
(UNDEF) қолдауымен жоғары оқу орындарының оқытушыларына әдістемелік
құрал, сондай-ақ «Адамның құқығын қорғау - полицияның функциясы әрі
міндеті» пәніне арналған оқулық әзірленіп, баспадан шығарылды.
2015 жылы БҒМ «Балаларды әлеуметтік оңалту» ҚБ бірге ата-аналарға,
білім беру ұйымдарының қызметкерлеріне, әлеуметтік қызметкерлерге,
балалардың құқықтарын қорғау саласындағы мамандарға, үкіметтік емес
ұйымдарға арналған «Ата-аналардың құқықтық сауаттылығы арқылы балаларды
қорғау» әдістемелік құралын шығарды.
Жоғарғы Сот Сот төрелігі институтымен бірге, жалпы юрисдикциядағы
және кәмелетке толмағандар қатысатын істерді қараумен мамандандырылған
аудандық соттардың судьяларына курстар өткізуде, онда психологтарды тарта
отырып, сондай-ақ мамандандырылған прокурорлар мен адвокаттар тартылған
рөлдік оқу процесін пайдалана отырып, ұлттық заңнаманы, сонымен бірге
балаларды қорғау бойынша халықаралық стандарттарды оқыту және қолдану
көзделген.
Білім беру саласындағы мемлекет саясаты
Білім беру саласындағы мемлекет саясатының негізгі принциптерінің бірі
баршаның зияткерлік дамуы, психикалық-физиологиялық және жеке
ерекшеліктері ескеріле отырып сапалы білім алуға құқықтарының теңдігі болып
табылады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 30-бабына сәйкес тегін орта
білім алуға кепілдік беріледі. Осы норма сондай-ақ «Білім туралы» Қазақстан
Республикасының Заңында көрініс тапты, бұл Бала құқықтары туралы
конвенцияның 28 және 29 баптарына сәйкес келеді.
Бұл құқық елде жалпы білім беретін орта мектептердің, гимназиялардың
және лицейлердің дамыған желісінің болуымен, орта білім алуға барлық тілек
білдірушілерге оларға баруға қолжетімділігімен, білім берудің ғылым
жетістіктеріне сәйкес келуімен, оқу-тәрбие процесінде жаңа педагогикалық
технологиялар мен оқыту құралдарын қолданумен қамтамасыз етіледі.
