65
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
бағдарлама болған, онда тiл құрылысының ұзақ мерзiмдi келешегiнiң стра-
тегиялық мақсаттары мен мiндеттерi айқындалып, сондай-ақ оларды iске
асырудың басты бағыттары мен тетiктерi белгiленген, нақты əрекеттер
қысқа мерзімді екі жылдық іс-шаралар жоспары түрінде əзірленген бола-
тын: а) Мемлекеттiк тiлдiң мемлекеттi басқару тiлi ретiнде қолданылуын
қамтамасыз ету (нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру; мемлекеттiк
қызметшілердiң мемлекеттiк тiлдi қызметтiк міндеттерін орындауға қа-
жеттi деңгейде меңгеру үшiн шаралар қолдану, барлық мемлекеттiк ұйым-
дарда жəне жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында мемлекеттік тiлдiң
іс жүргiзудегi негiзгi тiл ретiнде қолданылуын қамтамасыз ету; сот ісiн
жүргiзудi, сондай-ақ əкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы іс жүргізуді
заңнамаларға сəйкес қамтамасыз ету; Қазақстан Республикасының Қарулы
Күштерiнде, сондай-ақ əскери жəне əскерилендiрiлген құрамдардың бар-
лық түрiнде мемлекеттiк тiлдi қолдану шараларын қамтамасыз ету; іс жүр-
гiзудi мемлекеттiк тiлге көшiрудiң кестесiн (нақты мерзiмдер мен iс-шара-
ларды көрсете отырып) белгiлеу арқылы барлық мемлекеттiк ұйымдар мен
жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында іс жүргiзудiң негізгі тiлi ретiнде
мемлекеттiк тiлдiң қолданылуын қамтамасыз ету; халықаралық қызмет-
те мемлекеттiк тiлдiң қолданылуын қамтамасыз ету; ə) Қазақстан Респу-
бликасы азаматтарының мемлекеттiк тiлдi меңгеруi үшін жағдай жасау; б)
ғылыми-лингвистикалық зерттеулер мен олардың нəтижелерiн нақты іске
асыруды жеделдетудi жүзеге асыру жолымен қазiргi қазақ əдеби тiлiнiң
нормаларын бiрыңғайлауды қамтамасыз ету (қазiргi қазақ əдеби тiлiнiң
сөзжасам үдерістерiнiң, оның iшiнде терминжасам принциптерiн ғылы-
ми негізде жүйеге келтiру, қазақ тілінің толыққанды терминологиялық
жүйесiн енгiзу; қазiргi қазақ тiлiнiң тiлге ортақ əдеби нормаларын жүйеге
келтiру; қазақ тiлiнiң фонологиялық ерекшелiктерiн ескере отырып, қазақ
əлiпбиi мен орфографиясын жетiлдiру жөнiнде шаралар қолдану; ономас-
тика мəселелерiн ғылыми тұрғыдан қамтамасыз ету); в) мəдениет жəне
бұқаралық ақпарат құралдары саласында мемлекеттiк тiлдiң қолданылуын
қамтамасыз ету (кино жəне бейнеөнiмдердi, оның iшiнде анимациялық
фильмдердi /аударма жұмыстарын қоса алғанда/ мемлекеттiк тiлде шығару
мен тарату (телеарналардан көрсету) шараларының жүйесiн ұйымдастыру;
мəдениет, ғылым, көркем əдебиет пен өнердiң əртүрлi саласында мемле-
кеттiк тiлде баспа өнiмдерiн шығаруды қамтамасыз ету; мəдени-көпшiлiк
шараларды мемлекеттiк тiлде ұйымдастыру; мемлекеттiк тiлдi дамытуға
бағытталған жұмысқа ақпараттық-насихаттық қолдау жасау; бұқаралық
ақпарат құралдарында мемлекеттiк тiлдiң қолданылуын қамтамасыз ету
жəне т.б.)
Үшінші «Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы» Қазақстан Республикасы Конституциясының
7-ші жəне 93-баптарына; «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» 1997
66
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
жылғы 11 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына; Қазақстан Респу-
бликасының тіл саясатына арналған тұжырымдамасына; мемлекет Елбасының
Қазақстан халқына арналған «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу
- Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауына сəйкес əзірленді. Тіл-
дерді қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасының іске асырылуы
он жылға есептелген, мемлекеттік тілдің толық іске асырылу жағдайларын
қамтамасыз ету жөніндегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттердің тала-
бына сəйкес əзірленген, сондықтан бағдарламада елімізде жүргізіліп жатқан
тіл құрылысының едəуір ықпалына түскен жəне тұрғындардың этнотілдік
құрылымының елеулі шамада ілгерілеткен, қалыптасқан Тілдік ахуал жағдайы
ескеріледі. Мемлекеттік бағдарлама тілдерді қолдану мен дамыту мəселелерін
шешуді, мемлекеттік тілді еліміздегі саяси, экономикалық жəне мəдени өмірді
шоғырландырушы жəне Қазақстан Республикасының мемлекеттік тұтастығы
мен ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін маңызды элемент ретінде түсінуге
негізделген қағидаттарды жүзеге асыруға жағдай жасауды ұйымдастыратын
негіз болып табылады.
«Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» Қазақстанда тұратын барлық
этностардың тілдерін сақтай отырып, ұлт бірлігін нығайтудың аса маңызды
факторы ретінде мемлекеттік тілдің кең ауқымды қолданысын қамтамасыз
ететін үйлесімді тіл саясатын мақсат етеді.
2011-2020 жж. арналған Тілдерді қолдану жəне дамыту бағдарламасының
мақсаты – «Қазақстанда тұратын барлық этностардың тілдерін сақтай оты-
рып, ұлт бірлігін нығайтудың аса маңызды факторы ретінде мемлекеттік тіл-
дің кең ауқымды қолданысын қамтамасыз ететін үйлесімді тіл саясаты», ол
бағдарламада төрт мақсат түрінде көрініс тапқан:
1. Мемлекеттік тіл – ұлт бірлігінің басты факторы. 2. Мемлекеттік тіл-
ді көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізу. 3. Дамыған тіл мəдениеті –
зиялы ұлттың əлеуеті. 4. Қазақстандықтардың лингвистикалық дəулетін арт-
тыру.
Тіл саясаты табыстылығының өлшеуішінің мақсаттық индикаторлары
бірінші рет аталды, олар: мемлекеттік, орыс жəне ағылшын тілдерін мең-
гергендердің үлесі, БАҚ-та қазақтілді контенттің болуы, терминологиялық
жəне ономастикалық қорлардың ретке келуі. Мемлекеттік бағдарламадағы
белгіленген мақсаттар мен міндеттер əр үш кезеңге арнап мемлекеттік
өкілетті орган əзірлеп, Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен іс-ша-
ралардың нақты Жоспары арқылы жүзеге асады. Тіл саясатының басты мін-
деттеріне сəйкес Мемлекеттік бағдарламада қарастырылған барлық іс-ша-
ралар азаматтардың этнотілдік жəне мəдени мұқтаждары мен талаптарын
толық қанағаттандыруға, елімізде ұлтаралық азаматтық келісімнің нығаюы-
на ықпал етуге бағытталған. Жаңа мемлекеттік бағдарламаның басты
бағыты – қоғамдық өмірдің барлық салаларында мемлекеттік тілдің қол-
Достарыңызбен бөлісу: |
