42
бөлігі, өйткені ғылым жетістіктерін пайдалану табиғаттағы тепе-
теңділікті бұзбау негізінде құрылуы керек. Шын мәнісінде,
электрлендіру проблемасын талқылау жылу, су және әсіресе атом
электр станцияларының құрылыстарына байланысты олардың
экологиялық зардаптарын талдамай мүмкін емес. Политехниялық
шеберлікті қалыптастыру – физика сабақтарында политехниялық
оқытудың маңызды міндеті. Физика сабақтарында политехника-
лық іскерліктерді қалыптастыру политехникалық білім берудің
басты мақсаты. Политехникалық іскерліктерге мыналыр жатады:
1) өлшеу құралдарын қолдану және
өлшеулерді орындау;
2) таблицаларды пайдалану;
3) графиктарды оқу
және салу;
4) электр сұлбаларын сызу және солар бойынша электр
тізбектерін жинау;
5) өлшеудегі қателіктерді бағалау.
Соңғы онжылдықта қолданбалы политехниялық материал
сипатына көзқарас түбегейлі өзгерді. Ғылыми-техникалық
прогрестің негізгі бағыттарының бөлініп шығуы ҒТП өзектік
идеялары айналасындағы оқу политехникалық материалдарды
жүйелендіруге мүмкіндік береді. Физика сабақтарында оқушы-
ларда политехникалық білімдер мен шеберліктердің қалыптасуы
барлық оқу процесі бойында біртіндеп қалыптасады. Сондықтан
физика курсының тарауларында өзара байланысқан, техникалық
прогресс бағыттары, қолданбалы физика мен техниканың
байланысы бар белгілі бір жүйенің болғандығы маңызды.
Мектеп жұмыстарының тәжірибесінде физиканы оқыту
процесінде политехникалық оқытудың келесі формалары мен
әдістері қалыптасқан: физикалық заңдар мен құбылыстардың
практикалық қолдануларын мұғалімнің түсіндіруі; машиналар
мен техникалық қондырғыларының қызметінің жұмыс істеу
принциптерін көрсету; физико-техникалық мазмұны бар кино-,
теле- және бейнефильмдерді көрсету; техникалық-өндірістік
мәліметтері бар есептерді шығарту; техникалық объектілер және
аспаптармен танысып, меңгеруді көздейтін зертханалық және
фронтальды практикалық жұмыстарды орындату, өндіріс
орындарына экскурсия жасау; өзбетімен бақылауларды жүргізу,
(сыныпта және үйде), физико-техникалық үйірмелер жұмыста-
рына оқушыларды қатыстыру; танымдық ғылыми-техникалық
әдебиеттерді сыныптан тыс оқуды ұйымдастыру; қолданбалы
физиканың факультативтік курстары.
43
Физикаға оқыту процесінде оқушыларды кәсіпке
(мамандыққа) бағдарлау
Мектептегі оқыту мен тәрбиелеудің негізгі міндеттері бірі –
еңбек қызметіне белсенді қатысуға өсіп келе жатқан ұрпақты
дайындау болып табылады. Сондықтан да жалпы білім беретін
мектеп оқушыларға терең білімдерді беріп, оларды тәрбиелеп
және дамытып қана қоймай, сонымен қатар, оларды кәсіпке
бағдарлау дайындығын жүзеге асыру қажет.
Кәсіпке бағдарлау –
бұл оқушыларды болашақ мамандыққа дайындаудың және
оларға мамандық таңдауда көмек көрсету бағытында арнайы
ұйымдастырылған жұмыс. Болашақ мамандығын таңдау үшін
мектеп оқушыларының біздің еліміздегі халық шаруашылығы,
оның дамуының негізгі перспективалары жөнінде жалпы түсінік-
тері болуы қажет. Сонымен бірге орта мектептердің түлектері
қандай да болмасын өндірістің бір саласында қолданылатын
техника мен технология, нақты бір мамандықтар мен кәсіптер,
таңдаған мамандықтың жұмыс жағдайлары мен мүмкіндіктері
туралы түсініктерге ие болулары қажет.
Мектептің кәсіпке бағдарлау жұмысының құрылымы әртүрлі
және көбіне пікірталасты. Кәсіпке бағдарлаудың ең мәнді компо-
ненттеріне (құрамдас бөліктеріне) келесілер жатады: 1) оқушылар-
ды халық шаруашылығының салаларымен және негізгі көп кезде-
сетін мамандықтармен таныстыру; 2) мамандықты саналы түрде
таңдауға дайындау бойынша мектеп оқушыларының мақсатты іс-
әрекеттерін ұйымдастыру; 3) мамандық таңдау мен жұмысқа
орналасу сұрақтары бойынша оқушыларға кеңестер беру.
Кәсіпке бағдарлау материалдарын таңдау ұстанымдарының
бірі – қоғамның кадрларға деген сұраныстарын ескеру. Оқушы-
лар назарын нақты бір аймақ, қала немесе ауылда ерекше
жетіспей жатқан, мұқтаж мамандықтарға аудару керек.
Кәсіпке бағдарлау материалдарын таңдаудың басқа бір ма-
ңызды ұстанымдарының бірі – оқушылардың өздерінің қызығу-
шылықтары мен ниеттерін ескеру. Мамандықты дұрыс таңдау –
қызығушылықтардың, бейімділіктердің, кәсіптік ниеттердің қа-
лыптасуы мен дамуына байланысты ұзақ процесс. Физиканы оқу
оқушыларда ең алдымен техника мен физикаға байланысты
қызығушылықтардың қалыпытасуына үлкен мүмкіндіктер аша-
ды. Бұл тек әлеуметтік мәні бар педагогикалық маңызды міндет
емес, сонымен қатар техника мен өндіріс технологиясының
дамуының қажетті шарты.