Оқулық ретінде бекіткен Ал ма ты «Қа зақ уни вер си те ті» 016 Әож 94

жүктеу 24,43 Mb.

Pdf просмотр

бет	25/103
Дата	18.07.2022
өлшемі	24,43 Mb.
	#39024
түрі	Оқулық

1 ... 21 22 23 24 25 26 27 28 ... 103

Қазақстан (Қазақ елі) тарихы (Омарбеков Т.) (z-lib.org)

Шағатайұлысы
Ол былай деп жазады: «Ол ешбір дінге, ешбір сектаға кірмеген билеуші
еді, ол оларды тек құдайшылықтан танудың жолы деп түсінді, сөйтіп, ешбір
секта мен діни ағымның жолын құшады. ...Өзіне берілген сыйлықтарды
қазынаға түсірместен бұрын тұтасымен моңғолдарға, мұсылмандарға және
басқаларға таратып берді. Әр жақтан келетін саудагерлер оған әр түрлі зат-
тар әкелетін, ол не алса да, әрбір затқа бағасынан артық құн төлейтін». Бұл
дерек Батудың діни ұстанымы жөнінде Джузджанидің мәліметінен өзгеше
болғанымен, қол астындағы халқы мен саудагерлерге қатысты көзқарасы-
ның ұқсас болғандығын көрсетеді.
Батудың жүргізген саясаты туралы деректі парсы авторларымен қатар ар-
мян деректері де қостайды. ХІІІ ғасырдың армян тарихшысы Киракос Ганда-
закеций Бату ханнан сауда жасауға жеңілдік алған Рабан Ата туралы айта келе
«оның адамдары, саудагерлері хан атынан тамғаны, яғни хат пен белгіні алып,
барлық жерде емін-еркін жүрді, олар өздерін Рабанның адамдары екенін
мәлімдегеннен кейін, оларға ешкім де тиіспеді. Тіпті, татар қолбасшылары
оларға өз олжаларынан сыйлықтар беріп тұрды». Одан әрі армян тарихшысы
Бату ханға патшалар мен ханзадалардың, князьдар мен саудагерлердің келіп,
өз өтініштерін білдіргенде, ханның оларды әділдікпен шешім шығарып,
оларға өз иеліктерін қайтарып бергендігі жөнінде баяндайды.
Одан кейін Алтын Орда тағында 10 жылдай отырған Берке ханның
мұсылманшылдығы, ислам дініне көзқарасы туралы жазба деректердің бәрі

І бөлім. Еуразия аумағындағы XIII-XVIII ғасырлардағы ұлыстар мен ордалар
58
бірауыздан мақұлдап, оң баға береді. Жошы, Бату, Берке хандар ұстанған
бағытты одан әрі Алтын Орданың кезекті ханы Мөңке Темір де жалғастырады.
1269 жылғы Талас және Кенджек өзендерінің бойында өткен құрылтайдың
шақырылуы мен ондағы қабылданған шешімдерге Жошы ұлысы жағынан
Мөңке Темір хан мен Жошы ұлдарының бірі Беркечардың тікелей қатысы
бар. Құрылтайда қабылданған шешімдердің саяси аспектісін қарастырмай-
ақ экономикалық жағына назар салсақ, онда алтынордалықтардың ұстанған
көзқарасын анық байқаймыз. Құрылтайда қабылданған шешім туралы
Рашид ад-Дин былай деп жазады: «Өздерінің әдет-ғұрыптары бойынша
олар алтынмен анттасып, болашақта таулы жерлер мен далалы жерлерде
қоныстануға, қалалар маңында жүрмеуге, егістіктерге мал жаймауға және
де раийаттарға (егіншілерге) әділетсіз талаптар қоймауға уәделесті». Жалпы
алғанда, жоғарыда келтірген дерек мәліметтері Жошы ұлысындағы жоғарғы
билеушілердің жергілікті бағындырылған халықтарға қатысты жүргізген сая-
сатында екінші ағымның үстемдікте болғандығын көрсетеді. Ал ол дегеніміз
өз кезегінде сырттан келген аз санды моңғолдық этнокомпоненттердің қып-
шақ тайпалары арасына тез сіңісіп кетуіне өте қолайлы жағдайлар жасауға
мүмкіндіктер берді деген тұжырымға әкеледі.

жүктеу 24,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 21 22 23 24 25 26 27 28 ... 103