1. Күн фототүрлендіргішінің п.э.к-ін қалай анықгалады?
2. Толқын ұзындығы ұзынырақ фотондардың энергиясы қандай
мөлшерде болады?
3. Кремнийлі элементтің теориялық п.э.к-і қанша?
4. Накты фототүрлендіргіштер едэуір төмен п.э.к.-не ие, себебі
неде?
5. Фогоэлектрлік түрлендіргіштерде болатын энергия шығын-
дарының түрлері.
^
6
. Түрлендіргіш ішіндегі қозғалыс кезіндегі электрондар мен
с аңыл аул арды ң алатын орны.
7.
Күн
фотоэлементтерінің
негізгі
материалдары
жэне
фогомодульді жасау технологиясын анықта.
8
. Толтырылған, өткізу жэне тыйым салынған аймақтарды қалай
түсінеміз?
9. Кремний үшін активті қоспа ретінде Менделеевтің периодтық
кестесінің қандай элементтері жагады?
10. Жұмыс істеу принципі бойынша фотоэлементгер қалай
бөлінеді?
11. Вакуумды жэне газ толтырылған өткізгіштік фотоэлементтерге
түсініктеме бер.
12. Вентилді (жапқыштық) фотоэлемент дегеніміз не? Оның
меншікті п.э.к. анықга.
13. р-п ауысуының фотоэлектрлік қасиеттері.
Бақылау сұрақгары:
141
11. КҮН ЭЛЕКТР СТАНСАСАЛАРЫ (КЭС) ЖӘНЕ
КҮН ПЕШТЕРІ (КП)
11.1 М ұнаралы және модульді күн электр стансасы
Ү лкен гелиоэнергетикасының тэжірибелі түрде дамуы, модульдік
түрдегі жинақталган жылуқабылдагышты жэне мүнаралық түрдегі
орталықтанған
қабылдағышты
термодинамикалық
айналым
түрлендірулері негізінде жүмыс істейтін түрлері бар күн электр
стансаларына негізделген [1 ,5 ,1 1 ,2 3 ].
Күн элеюгрстансасы (КЭС) жэне күн пештерінің (КП) негізгі
қондырғылары:
-
оптикапыц жүйе (гелиосаттар);
- бу қазаны; жылу аккумуляторы;
- электр энергиясын өндіргіш (электр генератор);
- автоматты және ЭЕМ-мен басқару жүйе.
Оптикалың жүйе (гелиостатар)
Жазык жэне дөңес айналармен күн сәулесін шоғырландыруға
болатын эртүрлі жүйелер бар. Бүл КЭС-тің негізгі бөлігі болып
табылады. Күн электрстансаларында жэне күн пештерінде арнайы
дайындалған - шыны айналар немесе алюминийден жасалған
айналар жүйесі қолданылады.
,
Күн сәулесі шоғырлағыштарының пішіндері:
а) парабола цилиндрлік шогырландыргыш иіндеме;
б) параболойд шогырландыргыш иіндемесі;
в) жазық-сызықты Френелъ линзасы;
' 1 |§ |
г) жазық айналардың жүйесі.
•
0
з?
®
-. С
р
Й
|
М
А)
^
11.1-сурет. Күн шоғырлағыштарының сыртқы пішіндері -
А) парабола цилиндірлі, Б) параболоид, В) Френель линзасы.
В)
В)
142
А) Мүнаралы күн электр стансасы
Олардың ішіндегі ең үлкені жобаланған қуаты 10 МВт-қа тең,
Барстоуца (Америка) орналасқан 8о1аг -1 КЭС-і. КЭС-тің алаңқайы
эллипс тэріздес, оның осьтері 685 жэне 585 болатын, ауданы 0,31 км
2
тең. Гелиостат аланының ауданы 0,28 км2, онда 1818 гелиостаттар,
айналар бетінің ауданы 73,2 мың м2. Жер аумақшаларын
айналармен толтырудың орташа коэффиңиенті - 0,26. Айнаның
шағылу коэффиңиенті - 0,9. Цилиндрлік пішіндегі күн сэулесін
қабылдағыштың бу қазанының биіктігі 13 м, диаметрі - 7,2 м
сәулелендіретін бет^акталардың ауданы - 294 м2. Гелиостаттың
тоқтаусыз жұмыс істеу дэрежесі - 98%. КЭС автоматты ЭЕМ
көмегімен жұмыс атқарады [1,11,23,29].
Бұл жүйеде күн сәлесін шоғырландыратын гелиостаттар жүйесі
қолданады. Гелиостатар компьютермен басқарылатын екі осьтік
бақьшау жүйесі арқылы гелиостат айнасынан шағылған күн сәулесін
қозғалмайтын жэне эрқашан мұнара басындаға кабылдағышқа-бу
қазанына түсетіндей етіп жұмыс атқарады.
а)
б)
11.2-сурет. а) Мұнаралы күн электрстансасы, б) оптикалық жүйесі
Бу қазаньша өндірілген жылу энергиясын жинакталып оның
дағдарасынан бу құбыры арқьшы бу шығырына — турбинаға беріледі,
соның салдарынан жылу энергиясы, механикалық энергияға, ал
электр өндіргіште-генераторда электр энергиясына түрленеді. Бу
қазанында будың температурасы 560°С-ден 1482°С дейін қызады.
АҚШ-тың энергетикалық компанияларының консорциумы жылу
тасымадцағыш сұйык ретінде ерітілген тұздар бірнеше түрлерін
пайдалануды ұсынып отар.
143
Мұндай жүйеде ерітілген тұз «суық» бак-күбіден температурасы
288°С жылу қабылдағыш арқылы өтіп, онда 565°С дейін
қыздырылады,
қайтадан
«ыстық»
бак-күбіге
барады.
Бүл
қондырғының жаңа түрлерінде жылу 3-13 сағат сақталады, осыған
орай станса энергияны күндіз-түні жэне кез келген ауа райында
өндіре алады [5, 23, 33].
11.3-сурет. Мүнара тэріздес күн электр стансасы (куыс қазанды)
ТН ЕМ І
8
(Ф ранция) КЭС-тің қуаты 2,5 МВт-қа тең. Гелиостат
алқабының ауданы 0,07 км2, жалпы айналар бетінің ауданы 108 мың.
м2, 201 гелиостат орналасқан. Айнаның шағылу коэффициенті - 0,9.
Бүл жүйеде мүнара басындағы бу қазанының жылу қабылдағыш
беті қуыс етіп жасалынған күн сәулесі кіретін квадрат қуысының
тесігі 4x4 м, терендігі 3,5м, мүнараның биіктігі 80 м. Сәуле
қабылдайтын бетінің температурасы 505°С [23,29].
Жүмыстық дене ретінде тұздар ерітіндісі қолданылады. КЭС-тің
ПӘК-і 16%, ал Ренкин айналымының ПӘК-і 28%.
Қуаты ІМВт Еигеііов КЭС-і Сицилия аралында салынған. Айна
алқабының пішіні секторлы болып келген. Онда Сеііеі (Франция)
фирмасының 70 гелиостаттары, эрқайсысы 53,7 м
2
жэне Германия
144
Достарыңызбен бөлісу: |
