Оқулық баспа Философия тарихы Болмыс ілімі (Онтология) Эпистемология

VII тарау. ХУІІІ-ХІХ ғғ. Неміс мәдениет аясындағы

жүктеу 5,05 Mb. бет 144/298 Дата 07.01.2022 өлшемі 5,05 Mb. #37044 түрі Оқулық

VII тарау. ХУІІІ-ХІХ ғғ. Неміс мәдениет аясындағы классикалық философия Кіріспе сөз Неміс халқының рухы тудырған ХҮІІІ-ХІХ ғғ. философияға уақытында Ф.Энгельс «неміс классикалық философиясы» деген ат қойған болатын. Мұның өзінен біз өте биік бағаны, деңгейді сезінеміз, өйткені «классика» деп адамзат тарихындағы қоғамның қайсыбір саласындағы мәңгі өшпес жетістіктерді айтамыз. Мысалы, қазақ халқының рухани өмірінде, өнерінде классикалық орын алатындар - Әл-Фараби, Абай, Құрманғазы, М.Әуезов т.с.с. ғұламалар. Олар тек қана қазақ халқына емес, бүкіл адамзат тарихына өзінің өшпес ізін қалдырған тұлғалар. Ал неміс классикалық философиясының өкілдеріне келер болсақ, И.Кант, Г.Гегель, И.Фихте, Ф.Шеллинг, Л.Фейербах сияқты ғұламалардың атын, шығармашылық еңбектерін бүгінгі барлық елдердегі білімді қауым біледі. Әңгіменің қызығы - өз заманының ең биік деңгейіне көтерілген неміс философиясы сол кездегі басқа Еуропа елдеріне қарағанда әлеуметтік-экономикалық жағдайы анағұрлым артта қалып қойған елде пайда болады. Мұның өзі қоғамның материалдық дамуы мен оның рухани деңгейі әрқашанда бір-біріне сәйкес келе бермейтінін көрсетеді. Сол кездегі неміс елі жүздеген кішігірім мемлекеттерден тұрған болатын. Бүл елдердегі әрбір князь, граф, герцог өзін білімді дана елбасы ретінде көрсеткісі келіп, ұлы ойшыл, жазушы, суреткер, әуенші т.с.с. адамдарды өздеріне тартып, олардың өмірге керек қаражаттарын өз мойындарына алып, шығармашылық еңбекпен айналысуға мүмкіншілік жасады. Уақытында Ф.Ницше айтқандай, шығармашылықпен айналысуға, біріншіден, бос уақыт, екіншіден, адам күнбе-күнгі материалдық мұқтаждықтардан құтылуы қажет. Әрине, бұл ойшылдардың көбі өз заманындағы алпауыттарға тәуелді болды. Бірак, соған қарамастан, олар өздерінің философиясында, астыртын түрде болса да, сол кездегі халықтың аянышты жағдайына қарсы шығып, адам рухани пенде ретінде айнала қоршаған ортаны өзгерте алатындығы және өзгерту керектігі жөнінде тамаша ойларды философияға енгізді. Ол үшін олар философияға диалектиканы, яғни даму тұжырымдамаларын өмірге енгізді. Неміс философиясының келесі ерекшелігі - Л.Фейербахтан баска барлык неміс ойшылдары - идеализм бағытының өкілдері. Егер француз ағартушыларының көбі материалистік атеистік бағытта болса, И.Кант, Г.Гегель, И.Фихте сияқты ұлы философтарды біз материалистік бағытқа жатқыза алмаймыз. Бұлар, керісінше, адамның санасы, рухының құдіретті күшін көрсете білді. Сонымен қатар олар рухтың тарихи дамуын, акыл-ой мен зерденің арасындағы қайшылықтың бар екенін, рухани өмірдегі ақиқат пен еріктің, ізгілік пен әсемдіктің дүниедегі ең биік тамаша құндылықтар екенін көрсете білді. Енді әңгімені нақтылай түсіп, сол неміс классикалық философиясының көрнекті өкілдерінің шығармашылық жолын сараптайық. жүктеу 5,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз