Оқулық баспа Философия тарихы Болмыс ілімі (Онтология) Эпистемология

Тәжірибелік-индуктивтік әдістеме жасау

жүктеу 5,05 Mb.

бет	109/298
Дата	07.01.2022
өлшемі	5,05 Mb.
	#37044
түрі	Оқулық

1 ... 105 106 107 108 109 110 111 112 ... 298

философия Серик Мырзалы (1)

Тәжірибелік-индуктивтік әдістеме жасау

Ғылым жолын неше түрлі елестерден тазалағаннан кейін, Ф.Бэконның алдында жаңа зерттеу жолдарын жасау мәселесі пайда болды. Ол үшін ең алдымен сол кездегі философиядағы абстрактілі-схоластикалық әдістерді сынау қажет болды. Олар – нәтижесіз. Белгілі бір жалпы ұғымдарға негізделген Табиғаттың өзіне, сондағы кұбылыстарға назар аудару керек. «Табиғаттың нәзік сырлары көп тұжырымдардан анағұрлым терең», - дейді Ф.Бэкон.

Әрине, ойшыл жалпы ұғымдар керек емес деп оларды толығынан теріске шығарды деген пікірден біз аулақпыз. Әңгіме сол жалпы ұғымдардың қалай шығарылғанында. Егер олар кездейсоқтық деректерді жалпылаудың негізінде пайда болса, онда олардан шығарылған тұжырымдар бізді жалған жолға түсіреді, адастырады.

Жалпы ұғымдар тәжірибеден шығуы керек. Бірақ біз оны әрқашан сынап, ой елегінен өткізіп отыруымыз қажет. Ғалым адам жолында жатқанның бәрін жинай беретін құмырсқаға (сол кездегі алхимиктер), сонымен катар бәрін өз ішінен шығарып, өзінің торын тоқитын өрмекшіге (сол кездегі схоластар) ұқсамауы керек. Ол әрбір гүлге қонып, оның нәрін жинап, оларды қайта өңдеп балға айналдыратын араға ұқсас болуы қажет, - деп қорытады Ф.Бэкон.

Жекеден жалпылықка өрлеуді индуктивті әдістемені алғаш рет Ф.Бэкон дүниеге келтірді десек, онда ол шындыққа лайықты болмас еді. Өз заманында ұлы Аристотель жалқыдан жалпыға көшу әдістемесін жасаған болатын. Орта ғасырларда да бұл әдістеме мүлде ұмыт болған жоқты.

Ф.Бэконның бұл әдістемеге енгізген негізгі жаңалығы - тек қана белгілі бір ұғымды дәлелдейтін деректерді ғана емес, сонымен қатар оған қайшы келетіндерді де зерттеу, олардың себебін табу болды.

Жалқыдан жалпыға жету жолында үш кесте жасау керек. Олар: tabula presentiae - деректердің болу кестесі, екінші – tabula absentiae - деректердің болмаған кестесі, үшінші – tabula graduum -деректердің азды-көпті болуының деңгейін көрсететін кесте. Зерттеу жолында бұл кестелер толтырылғаннан кейін, соларды салыстыру арқылы белгілі бір ұғымдарды тудыруға мүмкіндік пайда болады.

Сонымен Ф.Бэкон - жаңа дәуірдегі қалыптасып жатқан тәжірибелік ғылымның дамуына зор әсерін тигізген ұлы тұлға.

жүктеу 5,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 105 106 107 108 109 110 111 112 ... 298