Оқулық Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011 2

144
Осы  мақсатта  жақын  аралықта  патент  алынған, ұрықтың  ары  қарай  өсу
қабілетінің  жойылуын  қамтамасыз  ететін  əдістің  бірі –
терминаторлық
  деп
аталады. Бұл  технология  бойынша, дақылға  ендірілген  ген, ары  қарай
экспрессиялануы  нəтижесінде, өсімдік  дəніндегі  ұрықтық  бастамасының
жойылуына  əкеледі. Көбінше  мұндай  ген  рибосом  қызметіне  байланыстырылған
болып  келеді. Бұл белгі бірінші ұрпақта  өзінің басымдығын көрсетпегендіктен, бір
ұрпақты  ұрық  дəні  арқылы  өсіруге  болады. Ал  фермерлерге  келесі  жаңа  буын
ұрпақтарын өсіру үшін қайтадан дəндер сатып алу қажет болады.
Осы  мақсатта  жасалынып  жатқан  тағы  бір  жаңа  технологияға  тоқталатын
болсақ, ол T-GURT (trait specific genetic use restriction tehnology – рестрикциялық
технологияны  арнайы  генетикалық  мақсатта  қолдану) деп  аталады. T-GURT
технологиясы  арқылы  алынған  өсімдіктердің  трансгендік  ерекшеліктерінің  көрініс
беруі үшін, оларды арнайы жасалынған жəне өндірушілер тарапынан патент арқылы
қорғалған, химиялық заттар  арқылы өңдеу  қажет болады. Сондықтан, фермерлерге
бұл химиялық заттарды сатып алу керек немесе жаңадан ұрықтық дəндер алу керек
болады.
Терминаторлық технологияның  жақтастары, мұндай өсімдіктердің тозаңымен
кездейсоқ  тозаңданатын  жабайы  өсімдіктер  ұрпақ  беру  қабілетіне  ие
болмайтындықтан, ауткроссинг  мəселесі  шектеледі  десе, бұған  керісінше  оның
қарсыластары, бұл өз кезегінде жабайы өсімдіктердің құрып кетуіне алып келеді деп
дабыл қағады. Сондықтан, ғалымдар тарапынан, тозаңы терминаторлық қасиетке ие
емес терминаторлық өсімдіктер шығару жолдары қарастырылуда.
Ұрықтық  өнімдерді  бақылаудағы  қазіргі  кезде  белгілі  əдістер  арасында, T-
GURT технологиясы  ең  қарапайымы  болып  саналады. Мұндай  əдіспен  алынған
өсімдіктердің  ұрықтық  бастамасы  жойылмайды. Тек  қана  қосымша  дəрмектер
арқылы  өңделмеген  жағдайда  ғана  өсімдіктердегі  трансгендер  экспрессиясы
жүрмейді. Бұл 
дақылдардағы 
трансгендер, жабайы 
өсімдіктерінде
экспрессияланбайтындықтан, фермерлер трансгендері жоқ өз дақылдарын ары қарай
пайдалана алады.
Бірақ  та, трансгендердің  басқа  жабайы  өсімдіктерге  ауысып  кету  мүмкіндігі
жəне  онда  олар  экспрессияланады  ма, əлде  жоқ  па  деген  мəселелер, жұтшылықты
əлі де алаңдатады. Жəне трансгенді белсендіру (активизация) мақсатында себілетін
химиялық  заттар  да  қоршаған  ортаға  залалын  тигізуі  мүмкін  деген  қауіптер  те
баршылық.

жүктеу 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: