Қорлар есебі

• 
  өндіріс процессінде немесе жұмыстар орындағанда және қызмет көрсетілгенде пайдалануға арналған шикізат, материалдар, шала фабрикаттар және құрастырмалы бұйымдар, отын, ыдыс материалдары, қосалқы бөлшектер, өндірістік және шаруашылық инвентарьдың өзге де материалдары (материалдар шоттары);
  
• 
  аяқталмаған өндіріс. Оның өзіндік құнына тек шикізат шығындары ғана емес, сонымен бірге еңбек шығындары және жанама үстеме шығыстар да кіреді (негізгі және көмекші өндіріс, меншікті өндірістің шала фабрикаттары шоттары);
  
• 
  дайын өнім және шаруашылық субъектісінің қалыпты қызметі барысында сатуға арналған тауарлар (дайын өнім және тауар шоттары).
  

• 
  Консигнациядағы тауарлар.
  
• 
  Жолдағы тауарлар.
  

1. 
   ТМҚ-ға жатқызылатын тауарлардың санын анықтау;
   
2. 
   ТМҚ-ның өзіндік құнына кіруге тиісті шығындарды анықтау;
   
3. 
   ТМҚ құнын шығысқа жатқызу тәртібін анықтау.
   

1. 
   ТМҚ сатып алуға кеткен шығындар;
   
2. 
   өнімді өндіруге кеткен шығындар
   
3. 
   өзге де шығындар(тмқ‑ны орналасқан жеріне тасымалдау кезінде немесе оларды тиісті жағдайға келтіру барысында пайда болса ғана өнімнің өзіндік құнына кіреді).
   

• 
  өткізу шығыстары;
  
• 
  әкімшілік шығыстар;
  
• 
  өзге де операциялық шығыстар.
  

• 
  арнайы сәйкестік тәсілі;
  
• 
  орташа өлшенген құндық тәсіл;
  
• 
  бірінші тауарлар бағасы арқылы қорларды бағалау тәсілі.
  

Кесте 1.9.1 - Қараша айы бойынша материалды құндылықтардың мөлшері және қозғалысы туралы мәлімет

Сәйкестіктің арнайы тәсілі ТМҚ өзіндік бірлігінің есебін болжайды. Ол көбінесе арнайы тапсырыстар мен жобалар үшін ауысымды және жасамды болып келмейді. Бұл тәсіл партия арқылы қорлар есебін құрастыру мүмкін болғанда қолданылады. Осы мысалда 8100 дана қалдығын болжамданған, 6 кестеде көрсетілген.

Осыдан ай ішіндегі шығындалған материалдар құны 281000 теңге (47500-18500).

Орташа есептелген құн тәсіл. Осы тәсілбарысында материалдық қорлар құны - ай басындағы бар қордың орташа құны және осы айда түскен ТМҚ құны.біздің мысалымызда материал бірлігінің орташа құны 20 теңге 65 тиын (475002300) болады, ай ішінде шығындалған материал 28910 теңге (2300-8100)=1400 20,65.

FIFO тәсілі - бірінші түскен тауар бағасы бойынша қорларды бағалау тәсәлә. Бұл тәсіл болжаумен негізделген, алдымен қорлардың фактілік өз құны шығындалған материалдарға енгізілуі тиіс. Ай аяғында қордың өз құны ақырғы жеткізілген тауарға сәйкес келеді, ал олардың сатылғандары бұрын жеткізілгендерге жатады.

Ай аяғында 8100 бірлік қалдық былай бағаланады: 4 партия 20022 = 4400, 3 партия 60020=12000, 2 партия 100*23=2300.

Қор шығын 1400 (18700) 47500-18700=28800 тең болады.

Қорларды бағалаудың тәсілдерін салыстыру 7 кестеде көрсетілді.
Кесте 1.9.3 - Қорларды бағалаудың тәсілдерін салыстыру

Материалдық құндылықтардың барлық түрлері 1300 бөлімшенің активті шоттарында жүргізіледі.

1310 "Шикізат пен материалдар" онда өндірістік процесте одан әрі пайдалануға арналған шикзаттар және материалдар есепке алынады;

1320 "Дайын өнім”, онда дайын және аяқталмаған өнім есепке алынады;

1330 “Тауарллар” онда сатып алынған және қайта сатуға сақталған тауарлардың қлзғалысына байланысты операциялар көрсетіледі;

1340 «Аяқталмаған өндіріс», онда аяқталмаған өндіріс бойынша шығындар есепке алынады;

1350 «өзге қорлар», онда алдыңғы топтарда көрсетілмеген өзге қорлар есепке алынады;

1360 «қорларды есептен шығару бойынша резерв», онда қорлардың құнын сатудың таза құнына дейін төмендетуге арналған резервтерді құруға және қозғалысына байланысты немесе моральдық жағынан ескертуге байланысты есепке алуға жататын қосылған құн салығының сомасын есепке алуға арналған.

Материалдық босалқылардың қозғалысына байланысты барлың операциялар бойынша құжаттар дайындалып, аз данамен шығарылады. Материалдық босалқылардың қабылдануымен байланысты келіп түскен құжаттар (шот-фактуралар, төлем талап тапсыр-малары, тауарлық-көліктік жөнелтпе қағаздары) жабдықтау бөліміне тексеруге және акцептке (төлеуге) қабылдауға беріледі. Бұл жерде оларды келіп түскен жүктерді есепке алатын журналға (ү. №М-1) тіркейді. Бұл журнал қорлардың түсуі мен кіріске енгізілуін бақылауға, сондай-ақ шоттарды төлеу мерзімдерін немесе акцептен бастартуды жедел түрде бақылауға арналған.

Материалдардың қозғалысын есепке алу бойынша төмендегідей типтік құжаттар пайдаланылады.

Ceнім-хат (№ М-2 немесе М-2а үлгілері). Материалдық қорлар-ды қабылдау кезінде лауазымды тұлғаның, субъектінің сенімді өкілінің құқысы бар адамға сенімхатты рәсімдейді. Сенімхатты бухгалтерия рәсімдеп, алушының қолын қойғызып, қолхат алу арқылы береді. №М-2а үлгісін, материалдық құндылықтардың алынғандығы, берілген сенімхаттарды есепке алатын, алдын ала нөмірленген және түптелген Журналға (ү. №М-3) тіркейтін субъектілер қолданады.