Оптика пәнінен дәрістік конспектлер

№ 1 – дәріс.

Оптикалық құбылыстардың кейбіреулері өте ерте заманнан ақ белгілі болған: мысалы, жарықтың түзу сызықпен таралуы, сынуы ежелден белгілі. 17-ғасырдың аяқ кезінде жарықтың табиғаты жайлы екі түрлі түсінік болды. Олардың біреуі жарықтың корпускулалық теориясы, екіншісі – жарықтың толқындық теориясы. Жарықтың толқындық теориясын тұжырымды етіп баяндаған ағылшынның атақты ғалымы И.Ньютон (1672ж). Бұл теория бойынша жарық дегеніміз – жарқырауық денелерден ұшып шыққан жарық бөлшектерінің ағыны. Толқындық теория бойынша жарықтың сыну себебі жарық бір ортадан екінші ортаға өткенде оның жылдамдығы өзгермейді.

Біздің көру мүшелеріміз арқылы сезілетін құбылыстар жарық деп аталады. Бірақ ғылымда адамның көру мүшелеріне сезілетін құбылысқа ұқсас құбылыстардың барлығы да «жарық» делінеді. Мысалы: инфрақызыл, ультракүлгін, рентген және гамма сәулелері жарықтың түрлері болып есептеледі. Бұл аталған сәулелердің барлығы да өзара тектес болып келеді. Сәулелердің өзгеру заңдылықтарын зерттейтін ғылым оптика делінеді.

Физиканың оптика бөлімі өте ерте дәуірден дами бастаған. Ежелгі грек елінде, денелердің көрінуі, денелердің өзінен шыққан сәулелердің немесе көрушінің көзінен шыққан сәулелердің әсеріне байланысты деген ұғым болған. Бұл пікірді сол кездегі ғалымдар мынадай құбылыспен дәлелдеген. Қараңғыда көпшілік денелер өздерінен жарық шығармайды. Осының салдарынан олар адамға көрінбейді. Ал мысықтың, қасқырдың тағы басқа түнде көретін жануарлардың көздерінен түнде жарық сәулесі шығады. Бұл сәулелер айналадағы денелерге жетіп, олар туралы көрушіге хабар береді. Осының салдарынан бұл жануарлар түнде көреді деген пікір де болған.

Ертеде тек жарық құбылыстарының әсерлері мен өзгерулерінің заңдары ғана зерттелген. Ал жарықтың негізі - тегі тек XYII ғасырдың басында ғана зерттеле бастаған. XYII ғасырда жарықтың тегі туралы екі түрлі көзқарас болған.