Н. С. Сейітов г-м.ғ. д., профессор Оқулықта «Геология және пайдалы қазбалар кен орындарын барлау»

жүктеу 8,17 Mb.

Pdf просмотр

бет	32/168
Дата	08.12.2022
өлшемі	8,17 Mb.
	#40519
түрі	Оқулық

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 ... 168

Бурение

Жан-жақты қысу
Жер астындағы тау жыныстарының кернелген жағдайы жоғары-да жатқан
жыныстар мен тектоникалық процестердің әсерінен туады.
Тектоникалық қозғалыстар жоқ уақытта тау жыныстарының кернелген
жағдайы вертикаль оське қарағанда симметриялы болып келеді.
Сондықтан

z
=

3
және

ч
=

1
=

2
. Жоғарыда жатқан тау жыныстарының
салмағынан туатын вертикаль кернеулер

Z




Z ,
мұнда

- жоғарыда жатқан тау жыныстарының орташа тығыздығы;
Z- тау жыныстарының орналасу тереңдігі.
Жер астындағы тау жыныстарының тік қысудың кезінде көлденең бағытта
деформациялана алмайтындығын ескерсек:
0
)]
(
[
1




ч
z
ч
z
E





.
Онда
z
z







1
,

z
- тің жоғарыдағы мәнін қойсақ
z
z









1
.
Жалпы түрде алғанда

z






z,
мұнда

- бүйірден қысудың коэффициенті.
Уақыт өткен сайын кернеулердің релаксациясы жүріп жер қыртысындағы әр
түрлі кернеулер теңеседі, былайша айтқанда
٨ 1.
Көп жағдайларда

1 және

z


ч
деп алуға болады. Олай болса жер астында
тау жыныстары біркелкі жан-жақты қысылған жағдайда болады. Мұндай жағдайда
кернелген жағдай орта нормаль кернеумен сипатталады.
Жан-жақты қысылған жағдайда тау жыныстарының деформациясын
лабораториялық тексерулер мынадай схемалармен жүргізеді.

8-сурет. Карманның схемасымен сынау
Карманның схемасы (8-сурет) бойынша алдынала Р күшімен жан-жақты
қысылған, Т температурасына дейін қыздырылған цилиндр тәрізді үлгілер
цилиндрдің айналу осі бойымен қысып сыналады. Сынақ кезінде үлгінің екі түпкі
жақтарындағы күштер көбейеді.

z


3






і


z


1


2


; T=const,

і
- кернеудің өзгеруінің функциясы
.
Бойлық және көлденең деформацияларды өлшеп ағу шегінің мәнін, қысуға
уақытша қарсылықты, Юнгтың модулін және Пуассонның коэффициентін табуға
болады.
Бокердің схемасымен (9-сурет) цилиндрдің бүйір беті жағынан түскен
күшпен алдын ала Карманның схемасындағыдай жан-жақты қысылған цилиндр
тәрізді үлгілер созуға (сығып шығару) сыналады. Сынау кезінде цилиндрдің түпкі
жақтарындағы күштер азайтылады.

z


1




-

і


ч


2


3


; T=const.

жүктеу 8,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 ... 168