«музыкалық білім» кафедрасы

Мазмұны:

“Вокализ” – дауысты дыбыстардың көмегімен әуенді айту.

Романстың әннен айырмашылығы, екі – үш бөлімнен құралып, кең ауқымды, терең сезіммен, баяу екпінмен орындалатын ән. Жай әндер мен романстардан басқа көлемді әндер де бар, олар ария, ариетта, аризо, коватина, баллада және т.б.

ХҮІ ғ. Аяғында Флоренцияда композиторлар мен әншілердің қауымдастығы мен көркем үйірме ашылып, өнердің көне түрін қалпына келтіруге үлкен жұмыс жасады. ХҮІІ ғ. Италия контантаның маңызы, бөліктері махаббат лирикасымен ерекшеленеді. Кантата жанры пайда болғаннан кейін оның жаңа түрлері пайда бола бастады. Мысалы, рухани кантатада.

Кантата кең қанат жайды. Көбінесе Германия мен Англияда хор кантаталары көп тарады. Кантата немістің атақты композиторы И.С.Бахтың мәдени шығармашылық өте жоғары орын алады. Бах шіркеудің жанынан кеңсе ашып, кұдайға сыйына отырып әуен шығарады. Осылайша Бахтың 300-ге жуық кантатасы жарық көреді. Олар философиялық, лирикалық, рухани, комедиялық кантата болды. Бахтың кантаталарының тақырыбы терең ойлы және халықтың үміті мен күресі қайғы – қасіреті жайында болады.

«Оратория» – қуатты католик шіркеуі әлсіреп тұрған кезде католиктер өздерінің дінін қалпына келтіру үшін әр түрлі шаралар қолдана бастады. 16 ғасырда Рим шіркеушілері халықты бибилия оқуға тарта бастады. Бос уақыттарында шіркеуден тыс бір ерекше жерлерде, яғни «ораторияларда» библия оқып отырып ерекше бір сарынмен рухты жандандыратын әуендер шығарған. Сондықтан бұл шіркеу әндерін оратория деп атап кеткен.

«Ария» - италиян сөзінде ән деген сөз.

Ария-опералық музыкада әрбір кейіпкердің ішкі жан дүниесіне байланысты айтылатын әуен. Орыстың классиякалық опера музыкасында шығарманың идеясын ашып, бас кейіпкердің бейнесін беретін ұлттық тамаша ариялар бар.

1. 
   Бахтың балалық және оқу жылдарын айтып шық.
   
2. 
   Бахтың жан-жақты таланты неден байқалды?
   
3. 
   Бахтың жұмыс істеп, өмір сүрген қалаларын айтып шық.
   
4. 
   Веймар мен Кетен қалаларында қандай шығармаларын жазды.
   
5. 
   Бахтың Лейпциг қаласындағы өмірі. Қай жерде қызмет жасады.
   
6. 
   Өмірінің соңғы кезеңдерінде композитордың жазған шығармаларын атап бер.
   
7. 
   Бах композитордың өмір жолы, тағдыры. Даңқы (атағы) Бахтың қашан басталды. Оған қай неміс композиторы ықпал жасады, жәрдемдесті?
   
8. 
   Полифония дегеніміз не?
   
9. 
   Бахтың қандай инвенциясын білесің? Имитация, противосложение, интермедия, канон дегеніміз не?
   
10. 
    Сюита дегеніміз не? Оның ерекшілігі.
    
11. 
    “Француз сюитасы” до минорға мінездеме бер.
    
12. 
    Клавесин дегеніміз не?
    
13. 
    “Хорошо темперированный клавир” –туралы айтып шық.
    
14. 
    Прелюдия мен фуганың айырмашылығы қандай?
    
15. 
    Прелюдия және фуга до минор 1-ші том жинағын мысалға келтір. Араларында қандай ортақ негіз бар?
    
16. 
    Органның құрылысы.
    
17. 
    Органға арнап Бах қандай шығармалар жазды?
    
18. 
    Хорал дегеніміз не?
    
19. 
    Хоралдық прелюдия фа минорда айтып шық.
    

Атақты композитор Бетховен Бах туралы былай деген екен,Бах деген сөз немісше “жылға” деген сөз. “Ол жылға емес- оны телегей теңіз деп атау керек”- деп.

Бах 18- ғасырдағы немістің атақты композиторы. Сол кездегі өзі өмір сүрген ортаға, “белгісіз- ұғымның” адамы болып өткен композиторға, 300 жылдан артық ғұмыр өтіпті.

Бахтың музыкасы, өзі қайтыс болғаннан кейін, тек 100,200,300 жылдардан соң танымал бола бастады. Ең бірінші рет, оның өмір баяны туралы мағлұмат 1802-ші жылы профессор И.Н. Форкельдің арқасында жарық көрді. Бірінші рет 1829-шы жылы неміс композиторы Мендельсонның басқаруымен шығармалары орындалып, халықтан үлкен бағасын алады.

И.С.Бах 1685-ші жылы немістің Эйзенах деген қалашығында дүниеге келеді. Өте жоғары музыкалық дарыны болғандықтан, қалалық мектепте хорға қатысып, болашағынан үлкен үміт күттіреді.

Әке-шешесі ерте қайтыс болып, үлкен ағасының тәрбиесінде болады. 15 жасынан өз бетімен өмір сүруге дағдыланып, Люненбургке келеді, мұнда 1703-ші жылы гимназияны бітіріп университетке түсуге жолдама алады. Бірақ та, Бахтың қаржысы жетпейді, сол себепті оқудан қалады. Арықарай, өзбетімен музыка өнерімен шұғылданып, органда ойнауды үйреніп, үлкен композиторлық жолға түседі.

Веймар. 1708-ші жыл. Бах Веймар қаласына келеді. Бұл қалада сарай ішіндегі музыкант болып жұмысқа орналасады. Осы уақыттан бастап, ең жақсы шығармалары туындайды. Олар: токката және фуга ре минор, атақты пассакалия до минор.

Кетен. 1717-ші жылы Кетен каласына келеді. Мұнда клавиралық және оркестрге арналған музыкалар жазады, сонымен қоса 2,3 дауысты инвенцияларын жазады. Үш дауысты инвенциясын Бах “симфония”-деп атаған. “Ағылшындық”,”француздық” сюиталарын жазады. Осы қалада Х.Т.К. ( хорошо темперированный клавир) деп аталатын 24 прелюдия мен фугадан тұратын үлкен еңбегінің 1-ші томын жазып бітіреді.

Қазіргі уақытта, Бахтың инвенциясымен сюитасы- музыкалық мектептің, ал прелюдия мен фугасы училище мен консерватория сияқты оқу орындарының, міндетті түрде ойналатын оқу программасына кірді.

Лейпциг. 1723 жылы Бах Лейпциг қаласына келеді. Бұл қалада ғұмырының ақырына дейін тұрады.

Бах- вокалды аспаптық композицияға арнап, 250 дей кантаталарын жазады. Олар: “Страсти по Матфею”, “Страсти по Иоану”, месса “си минор”

( “страсти”,”пассионы” латың сөзі- страдание- қайғы-қасірет көру, азап шегу, жапа шегу)

Бұл шығармаларда Құдайдың рухани ұлы Исаның қайғылы өлемі, көрген азабы және сондағы халықтың қайғысы туралы айтылады. Бұлар католик шіркеуінде, хормен орындалатын шығарма болса да, кейіннен концерттік программаға келтірілген: солист, хор, оркестр, орган қатыстырылған үлкен шығармаға айналды. Шіркеулік музыка, Бах шығармаларына кедергі бола алмады. Ол, өзінің ашық- әсерлі ойымен, тағы көптеген шығармалар жазды: “Итальяндық концерт”, “24 прелюдия мен фугадан тұратын, ХТК-ның 11-ші томы.

Өмірінің соңғы кезеңдері, өте сәтсіз болды. Көзі ауруға шалдығып, сәтсіз операциядан соқыр болып қалады. Сонда да Бах шығармашылық жұмысын қоймайды. Шығарманың нотасың ауызбен айтып отырып жаздырады. Тек қуанышы жанұясы болады. Үшінші ұлы, әкесінің жолын қуған талантты, музыканттар, композиторлар, екінші әйелі Анна Магдалена Бах, дарынды әнші және үлкен қызы да әнші болған. Бах өзінің жануясына арнап, вокальді инструменттік ансамбілге шығармалар жазған. Кіші қызы Регина мен әйелі Анна - жетпеушілік, қиыншылық, ауыр жағдайда сәтсіз өмір сүреді.

Бахтың өлімі, сол кездегі қоғамға ешқандай із қалдырмайды. Ол 1750-ші жылы 65 жасында қайтыс болды.