Морф сессия (НС)

Ірі жұлдыз тəрізді нейрондардың дендриттері өз қабатында,ал аксондары 
алмұрт тəрізді нейрондардың дендритіне немесе денесімен түйісіп себет 
түзуге септестігін тигізеді, қызметі-тежеушілік. 
2.Алмұрт пішіндес нейрондары бар мишық қыртысының ең негізгі қабаты. 
Алмұрт  пішіндес  нейрондардан  эфферентік  жолдар  бастау  алатын, 
ассоциотивті- эфференті жасушалар. Бұл қабаттағы нейрондардың пішіні 
алмұрт тəрізді, бір қатар болып орналасқан. 
Алмұрт  пішіндес  нейрондар  мишықтың  ең  негізгі  нейрондары-қозғалыс-
қимыл қызметтеріне қатысады. 
3.Дəнді қабаттың құрамында үш түрлі нейрондар топтамасы болады. Олар: 
• Ең көп кездесетін дəн тəріздес нейрондар, 
• Ірі дəн тəрізді Гольджи жасушалары, 
• Горизонтальді жіп тəрізді нейрондар. 
Қозғыштық қозу және тежелу процестерінде көрінеді. 
Қозу-  Бұл  жүйке  тінінің  жасушаларында  метаболикалық  процестердің 
өзгеруінен  көрінетін  тітіркендіргіштің  әрекетіне  жауап  беру  формасы. 
Тежеу-  қозуға  қарама-қарсы  тітіркендіргіштің  әрекетіне  жауап  беру 
формасы.  Ингибирлеу  орталық  жүйке  жүйесінде  арнайы  тежеуші 
нейрондардың  болуымен  байланысты,  олардың  синапстары  тежегіш 
медиаторларды  босатады,  сондықтан  әрекет  потенциалының  пайда 
болуына жол бермейді және мембрана бітеліп қалады. Әрбір нейронның 
көптеген қоздырғыш және тежеуші синапстары болады. 
Қозу  мен  тежелу  бір  жүйке  процесінің  көрінісі  болып  табылады,  өйткені 
олар бір нейронда бірін-бірі алмастыра алады. Қозу және тежелу процесі 
жасушаның  белсенді  күйі,  олардың  жүруі  нейрондағы  зат  алмасу 
реакцияларының өзгеруімен, энергияның жұмсалуымен байланысты. 
 
Мишыктың  кыртысында  үш  кабатты  айырады:  сырткы  -  молекулярлык, 
ортанғы  —  Пуркинье  жасушаларының  (алмұрт  тәрізді  нейрондардың, 
stratum  Purkinjense)  және  ішкі  —  түйіршікті  (stratum  granulosum). 
Пуркинье  жасушаларынын  кабатында  пішіні  алмұрт  тәрізді  нейрондар 

аныкталады.  Ересек  адамның  мишығында  Пуркинье  жасушаларынын 
орташа саны 30,5 х Ю6 болып келеді. 
Алмұрт  тәрізді  нейрондар  тек  бір  ірі  (70  х  35  мкм)  денесінен 
молекулярлық  қабатқа  2—3  дендрит  көтеріліп,  катты  тармактала 
отырып,  бүкіл  молекулярлык  кабатка  жайылады.  Дендриттерді  орасан 
көп тікенектер жауып тұрады. 
Молекулярлык  кдбатта  негізгі  екі  нейрон  болады:  себет  тэрізді  және 
жулдыз  тәрізді.  Себет  тәрізді  нейрондар  (neuron  corbiferum)  бірнеше 
деңгейде  орналасады:  кабаттың  тереңінде  ең  ірілері,  жоғарғыда  — 
ұсактау  жасушалар  болады.  Олар  молекулярлык  кабаттын 
жасушаларының 20% жуығын күрайды. 
Жүлдыз  тәрізді  нейрондардын  (neuron  stellatum)  диаметрі  15—20  мкм, 
олардың денесінен радиалды бағытта дендриттер жэне аксон тарайды. 
Қысқа және узын аксонды жұлдыз тәрізді нейрондарды ажыратады. 
Түйіршікті  қабат  нейрондарға  бай  болады.  Бұл  кабаттын  жасушаларынын 
бірінші  түріне  жасуша-туйіріиіктерді  немесе  туйіршікті  нейрондарды 
(neuron  granulosum)  жатқызуға  болады.  Олардың  диаметрі  7—10  мкм, 
ірі  дөңгелек  ядросы  болады.  Кыска  дендриттері  (3—4)  осы  кабаттын 
өзінде «тырнакша» түрінде кішкентай бифуркациямен аякталады. 
Жасушалардын  үшінші  түріне  ірі  мультиполярлы  нейрондар  —  Лугаро 
жасушалары  жаткызылады.  Лугаро  жасушалары  түйіршікті 
жасушалардың  жоғарғы  бөлігінде,  тікелей  Пуркинье  жасушаларынын 
кабатының  астында  орналасады,  ұзын  горизонталды  дендриттері 
болады,  олар  мишыктың  жапыракшаларында  сагитталды  бағытта 
жүреді. 
4. Жүйке тініндегі зат алмасу ерекшеліктері. 
Энергия алмасуы.
 Дене салмағының 2%-ын құрай отырып, ми тыныштық 
куйде ағзаға түскен оттектің 25%-ын, ал 4 жасқа дейін балаларда 50%-
ын жұмсайды. Мидың сұр заты ақ затымен салыстырганда oттекті 2 есе 
көп  жұмсайды.  Оттектің  жетіспеушілігіне  әсіресе    ми  кыртысы  оте 
сезімтал  келеді.  Тыныс  алу  қарқындылығы  мидың  сұр  затында  ак 
затымен  салыстырганда  2  есе  көп,  әсіресе  ми  қыртысы  мен  мишық 
оттекті  көп  жұмсайды.  Мидағы  газ  алмасуы  басқа  тіндермен 
салыстырғанда қарқынды отеді. 
Көмірсулар алмасуының ерекшеліктері.
 
Глюкоза  жуйке  қызметі    үшін  абсолютті  қажет  зат  болып  табылады:  ол 
энергияның  бірден-бір  көзі  болып  табылады.  Сонымен  катар  ми 
тінінде глюконеогенез жүрмейді. 
Стресс  жағдайларында  глюкокортикоидтардың  әсерінен  бауырда 
глюконеогенез  күшейеді  және  шеткі  тіндердің  глюкозаны  пайдалануы 
киындайды,  осыған  байланысты  гипергликемия  байкалып,  жуйке  тіні 
глюкозамен жаксы жабдыкталады. 
Белоктар мен амин қышқылдарының алмасуының ерекшеліктері.
 
Қозу  кезінде  жүйке  жасушаларында  жай  және  күрделі  белоктардың 
катаболизмі  күшейеді.  Тыныштық  күйде  белок  синтезі  жүреді.  Ми 

тінінде  амин  қышқылдары  қандағы  мөлшерімен  салыстырғанда  8есе 
көп.  Амин  қышқылдарының  75%-ы  глу,  глн,  асн,  ГАМҚ  және 
ацетиласпартаттың  үлесіне  тиеді.  Аммиак  улы  өнім  болып  табылады, 
бірақ  жүйке  жүйесінде  ол  бос  күйінде  жиналмайды,  себебі  жүйке 
тінінде глутамин және аспарагин  қышқылдарының қатысуымен өтетін 
оны  залалсыздандыру  механизмдері  бар.  Глутамин  мен  аспарагин 
жасуша  мембранасы  арқылы  оңай  өтіп,  улы  аммиакты  шығарады. 
Глутамин  қышқылы  қайта  аминдену  және  басқа  да  алмастырылатын 
амин  қышқылдарының  синтезделу  үрдістеріне,  ацетиласпартаттың 
түзілуіне  жұмсалады.  Мидағы  ацетиласпартаттың  мөлшері  жас  ұлғая 
келе  артады.  Мидың  метаболизміндегі  ацетиласпартаттың  ролі  толық 
зерттелмеген.  Адам  миында  цистатионин  кездеседі.  Ол  ГАМҚ  сияқты 
ОЖЖ қызметін басады (тежеу медиаторы). ГАМҚ жетіспегенде тырысу 
дамиды,  ал  ГАМҚ  көп  мөлшері  тырысып  қалу  күйлерінің  дамуына 
кедергі жасайды. 
Липидтер  алмасуының  ерекшеліктері.
  Жүйке  тінінде  әр  түрлі  липидтер 
негізінен құрылымдық қызмет атқарады. Олар мида глюкозаның және 
баска  да  төмен  молекулалы  заттардың  аралық  алмасу  өнімдерінен 
түзіледі  (липонеогенез).  Жүйке  тінінде  БМҚ  және  холестерин 
синтезінің  қарқыны  жоғары.  Ересек  адамның  миында  холестерин  көп 
(25  г),  оның  мөлшері  бір  жаста  күрт  артады.  Физиологиялық 
жағдайларда мидың структуралық элементтері, соның ішінде липидтер 
де  тұрақты  болады;  олар  метаболиттік  өзгерістерге  аз  ұшырайды.Тек 
айқын көрініс метаболизм бұзылыстарында (глюкозаның және оттектің 
жетіспеушілігі  кезінде,  авитаминоздарда,  уланғанда)  демиелинизация 
байқалады,  дегенмен  осы  кезде  түзілген  липидтердің  жеке 
молекулалары басқа тіндерде пайдаланылады. 

  

жүктеу 8,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: