Монография \ «санат» а л м п и мп

тиий
ажарлау оны кубылтудьщ алгашкы кезещ — ец кдра- 
пайым Typi деуге болар едь
Задында, суреткер колындагы сез суретип колындагы 
бояу сеюлд1, шнш тауып мыц кубылтуга болады. Кубылган 
сез эсерлийк устше адам баласыныц танымын байытпак; 
6ip сез Sip-ак, нерсеш танытса, оны турлендоре кубылту 
аркылы пршшнсгщ сан алуан сырын тануга болады. Демек, 
троптыц ец басты мэш таным тарапында жатыр.
0м1рде макратсыз em6ip эрекет жок. Муны бшген 
жагдайда ажарлау секЪда кубылту да суреткердщ идеялык 
максатына, эстетикалык муратына кызмет ететш тэсш 
екенш тэхтш теп жату артык- Муны айтып отырган 
ce6e6iMi3, кейб1р эдебиет теориясын толгайтын к1таптарда 
эп и тет пен тец еу, метафора мен метонимия эр 
жазушыныц таптык кезкдрасына лайык, таптык идеясына 
сэйкес пайдаланылатыны узак-узак эцпм е етшедь 
Б1зд1ндде, бул — epci нэрсе. Кез келген сездщ шалгайын 
cepnin кдрап, астында кдндай таптык идея жаткднын 1здей 
беру ретс1з. Бул, керек десещз, тщдщ журткд мэл1м таптан 
тыс табигатына кдрама-кдрсы эрекет.
Кубылтудьщ (троптыц) турлер1 кеп. Эдеби тиздеп ец 
басты кубылтулардыц 6ipi — ауыстыру, яки метафора 
(грекше metaphora — кенпру) — сез мэнт вцденд!ре взгертт 
айту, суреттелт отырган затты не кубылысты акындай, 
ажарландыра тусуушш оларды ездерте уксас езге затхла 
не кубылыскА балау; свйтт, суреттелт отырган заттыц 
не кубшыстыц магынасын устеу мазмунын терецдетт, 
эсерт кушейту.
Гималай — кектш, индо-i,
Гималай — жердщ тундю.
(I.JKaHcyeipoe).
КмР тосшде м аляр айдын — ак сынал,
Жиспндс жасьш Kipnix — жас курак-
(д.Сврсенбаев).
Эйнеп — кун, шатыры — аспэк,
Кец дала... Teci — толкыган епн.
Келдер! кекке, кумгстер шашкдн,J 
Кэзакстан — республикам менщ!
(Ц.ЭЫлев).
Bipimni мысалдагы метафора Гималайды 6ipece кектщ 
ктдШне, 6ipece жердщ тундшне балап, эншейш 6ip жер
219

атын крлма-крл заттандырып, тауга кел-кеЫр магына 
берсе, екшпи мысалдагы ауыстырулар 
(а к сыиап, жасыл 
KipniK) 
кырдагы айдын кел мен бала куракда айрывдда сулу 
сымбат бтрген. Yiuirairi мысалдагы метафоралар ап-ашык, 
эЫрелеумен уштастырылып, жер мен кектен, кун мен 
келден тутаскдн асыщдл бейне жасаган да, акынныц туган 
республика деген махаббатына макганыш ссз1мше езгеше 
ажар берген.
Жогарыда 

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: