Микроэкономика

51 
 
 
 
 
 - технология; 
 - кәсіпкерлік қабілеттілік. 
 
Фирма  ықшамдау  мақсатында  бір  тауарды  ӛндіреді  және  екі 
ресурсты пайдаланады деп санайық:  еңбек ( ) және капитал ( ), 
онда  фирманың  экономикалық  қызметі  ӛндірістік  функциямен 
сипатталуы мүмкін: 
, 
 
мұнда   - ӛнімдерді шығарудың максимум мүмкін кӛлемі; 
 - еңбек мӛлшері; 
 - капитал мӛлшері. 
 
Барынша 
қарапайымы 
Кобба-Дугластың 
ӛндірістік 
функциясының  екі  факторлы  моделі  болып  табылады,  соның 
кӛмегімен еңбек және капиталдың ӛзара байланысы ашылады. 
 
, 
 
мұнда   - ӛндіріс масштабының ӛнімдерді шығаруға деген әсерін 
бейнелейтін коэффициент; 
 - капитал және еңбек; 
  –  капитал  шығындары  бойынша  ӛндірістік  икемділік  
кӛлемініңкоэффициенті; 
  –  еңбек  шығындары  бойынша  ӛндірістік  икемділік 
кӛлемінің коэффициенті. 
 
Икемділік  коэффициенттерін  талдау  негізінде  Кобба-Дуглас 
функциясында  ӛндірістік  функциялардың  тӛмендегі  түрлерін 
атап кӛрсетуге болады: 
1) 
 болғанда пропорционал ӛсетін; 
2) 
 болғанда пропорционал емес ӛсетін; 
3) 
 болғанда кемімелі. 
 

52 
 
 
 
 
 
5.2  Изокванта. Технологиялық ауыстыру нормасы 
 
Ӛндірістің  әрбір  тәсілі  графикалық  түрде  нүктемен  берілуі 
мүмкін,  координаталары    және 
  ресурстардың  мӛлшерін 
шығаруда  аталған  кӛлемді  ӛндіруге  арналған  минимум 
қажеттілерді,  ал  ӛндірістік  функция  -  тең  шығару  сызығын 
немесе изоквантаны сипаттайды. 
Изокванта  немесе  тұрақты  тең  ӛнімдердің  қисығы  - 
ӛнімдердің  бірдей  шығаруларын  қамтамасыз  етуші  (5.1-сурет) 
ӛндіріс  факторлары  (ресурстары)  комбинациясының  шексіз 
жиынын білдіретін қисық. Демек, ӛндіріс (
) кӛлемі 
, 
  ... 
  ӛндіріс  факторларының  әр  түрлі  комбинациясы 
кезінде  ӛзгермейтін болып қалады. 
Олардың  әрқайсысы  ресурстардың  белгілі  бір  үйлесімін 
пайдалану  кезінде  қол  жеткізілетін  ӛнімнің  максимум 
шығарылымын  кӛрсететін  изокванта  жиынтығы  изокванта 
картасы деп аталады (5.2-сурет). 
Ӛндіріс  теориясындағы  изокванта  картасы  тұтынушы 
теориясындағы  талғаусыздық  қисығының  картасына  барабар 
еместігін  ескеру  қажет.  Алайда  тұтынушының  жиынтық 
қанағаттанушылығын  дәл  ӛлшеуге  болмайтын  талғаусыздық 
қисығынан  айырмашылығы,  изокванталар  ӛндірістің  нақты 
деңгейлерін кӛрсетеді: 10, 20, 40, 120, 200, 270 мың және т.б. 
 
 
 
5.1-сурет - Тең ӛнім қисығы - изоквантаның түрі 
 

53 
 
 
 
 
 
 
5.2-cypет - Изокванта картасы 
 
Изоквантаны  зерттеу  кезінде  басқа  фактордың  ӛзгерісін 
тудырған  ӛндірістің  бір  факторы  кӛлемінің  ӛзгерісін  – 
  - 
технологиялық  ауыстырудың  шекті  нормасын  атап  кӛрсетеді. 
Басқаша  айтқанда,  технологиялық  ауыстырудың  шекті  нормасы 
шығарудың бірдей кӛлемін камтамасыз ету кезінде еңбектің әрбір 
бірлігін ауыстыра алатын капитал шамасын кӛрсетеді (5.3-сурет). 
 
 
 
мұнда 
 қалғанды пайдалану ӛзгерісі;  
 еңбекті пайдалану ӛзгерісі. 
 
 
 
5.3-сурет – Еңбекті капиталмен технологиялық ауыстырудың 
шекті нормасының ӛзгерісі 
 

54 
 
 
 
 
Осылайша,  еңбек  шығындарының  ұлғаюмен,  капитал 
шығындары  азаятын  болады,  ал  бұл  ӛз  кезегінде 
  еңбектің 
шекті  ӛнімділігі  азаятынын  және 
    капиталдың  шекті 
ӛнімділігі  кӛбейетінін  білдіреді.  Онда  формула  мына  түрде 
болады: 
 
 
 
Изоквантаның  маңызды  ерекшелігі,  олардың  кӛмегімен 
пайданы 
барынша 
кӛбейту 
жағдайын 
анықтау 
болып 
болатындығын, бірақ ең алдымен ӛндіріс шығындарын барынша 
азайту ережесін қарастыру қажеттігін атап ӛту керек. 
Erep 
  болса,  онда  капитал  және  еңбек  абсолют 
ӛзара ауыстырымдылықпен сипатталады. 
Erep 
  немесе 
  болса,  онда  ӛндіріс 
факторлары абсолют ӛзара ауыстырымдылықпен сипатталады. 
Erep 
  болса,  онда  ӛндіруші  еңбек  капиталын 
жоғары бағалайды. 
Erep 
  болса,  онда  тұтынушы  капитал  еңбегін 
жоғары бағалайды. 
Факторларды 
ауыстыру 
мүмкіндіктері 
технология 
ерекшеліктерімен  қайта  анықталған.  MRTS  мәндерінен  болатын 
тәуелсіздікте  ӛндірістік  функциялардың  бірнеше  түрлерін  атап 
кӛрсетуге  болады  (5.4-сурет).  Факторлардың  идеал  ӛзара 
ауыстырымдылық  жағдайында,  олардың  біреуі  басқалармен 
толықтай  ауысқанда,  яғни 
  ӛндіріс  бір  фактордың 
кӛмегімен  жүзеге  асырылуы  мүмкін  және  ол  изоквантаның 
барлық 
нүктелерінде 
тұрақты 
болады. 
Ӛндіріс 
үшін 
факторлардың бекітілген пропорцияларымен бір факторды басқа 
факторға ауыстыру 
 мүмкін емес.  
Кобба-Дугластың 
  ӛндірістік  функциясы 
үшін және ауыстыру дәрежесінде изоквантаның бойында қозғалу 
шамасы бойынша кемімеліні сипаттайды. Ауыстырудың тұрақты 
икемділігі  бар  ӛндірістік  функциялар  үшін  - 
 
функциясы.