Актив пайдалылығы = (Таза табыс / Активтің орташа жылдық
құны)*100
(В.33)
Актив пайдалылығы = 1278404 / 21639956 = 6%
Кәсіпорын салынған 1 теңгеден 6 тиын таза табыс алады.
Меншікті капитал пайдалылығының коэффициенті – кәсіпорынның
таза табысының меншікті капиталға пайыздық қатынасы ретінде анықталады.
Ол келесідей формуламен есептеледі:
Меншікті капитал пайдалылығыны = Таза табыс / Меншікті
капиталдың орташа жылдық құны
(В.34)
МК пайд.= 1278404 / 18874989 = 6,8
Меншікті капиталға салынған әр 1 теңгеден 7 тиын таза табыс
алынады.
Сату пайдалылығының коэффициенті – кәсіпорын өз қызметін
қаншалықты тиймді және пайдалы жүргізетіндігін көрсетеді. Ол келесідей
анықталады (В.35):
Кс.п. = Таза табыс / (Өнімді өткізуден түскен пайда + Басқадай өткізу
мен өткізуден тыс операциялардан түскен пайда)*100
(В.35)
Кс.п. = 1278404 / (18349046+0) = 6,9
Негізгі қызмет пайдалылығының коэффициенті – табыс нормасы. Ол
келесі формуламен анықталады (В.36):
Кнег.қ.п.
=
Таза
табыс
/
Өткізуден
түскен
пайда
(В.36)
Кнег.қ.п. = (1278404 + 147300) / 18349046 = 7,7
Кәсіпорының өткізуден түскен табысы 1 теңгеден 7,7 тиын таза табыс
алады.
Сонымен,
іскерлік белсенділік коэффициенттерінің кәсіпорынның
қаржылық жағдайын бағалау үшін үлкен маңызы бар, өйткені қаражаттың
айналым жылдамдығы кәсіпорынның төлем қабілетіне тікелей әсер етеді.
7
Тоқырауға
ұшыраудың
ықтималдылығын
бағалау
Альтман
индексінің көмегімен есептелінелді. Ол кәсіпорынның экономикалық
потенциалының өткен незеңдегі оның жұмысының нәтижесін сипаттайтын
бірнеше көрсеткіштерді қосып есептеді. Альтманның Z-шоты деп аталатын
көрсеткішінің жалпы түрі мынадай (В.40):
Z = 1,2 * К1 + 1,4 * К2 + 3,3 * К3 + 0,6 * К4 + 1,0 * К5
(В.37)
мұнда К1 = Айналым капиталы / Активтер құны
(В.38)
К2 = Бөлінбеген табыс / Активтер құны
(В.39)
К3 = Пайызды төлеуге дейінгі пайда / Активтер құны
(В.40)
К4 = Меншікті капиталдың баланстық құны / Міндеттемелер
(В.41)
К5 = Сату көлемі / Активтер құны
(В.42)
Z – шот көрсеткішінің мөлшеріне байланысты келесі топтарды бөледі:
- Z < 1,8 – ықтималдылығы өте жоғары;
- 1,8 < Z < 2,7 – ықтималдылығы жоғары;
- 2,7< Z < 2,9 – ықтималдылығы мүмкін болады;
- Z > 3 – ықтималдылығы өте төмен.
Z
2013
= 1,2 * 0,21 + 1,4 * 0,14 + 3,3 * 0,03 + 0,6 * 0,83 + 1 * 0,80 = 1,85
Z
2014
= 1,2 * 0,34 + 1,4 * 0,21 + 3,3 * 0,06 + 0,6 * 0,90 + 1 * 0,85 = 2,29
Жоғарыда есептелген критерийлерге сәйкес, талданып отырған
«АРНА» фирмасының тоқырауға ұшырау ықтималдылығы жоғары.
Г ҚОСЫМШАСЫ
«БТА банкі» АҚ-ның қаржылық жағдайын талдау үлгісі
Коммерциялық банк қызметіне қаржы-шаруашылық қызметіне талдау
жүргізбес бұрын, банктің балансының құрылымын зерттеу қажет. Банктік
балансты талдауды актив пен пассивті талдаудан бастау керек. Банктің
қаржылық-экономикалық жағдайы туралы объективті ұғым болу үшін
талдаудың екі блогын пайдаланады. Талдаудың бірінші блогы актив пен
пассив сапасының көрсеткіштері, олардың өтімділігінен құрылады және де
банк-қарызгерінің қаржылық тұрақтылығын бағалауға көмектеседі.
Банктердің қаржылық жағдайын талдау мақсаты белгілі бір уақыт
аралығындағы банктердің шаруашылық және қаржылық қызметтерінің
нәтижесін талдау болады.
Берілген талдау «БТА Банк» АҚ 2012, 2013, 2014 жылдың 1 қаңтарына
бухгалтерлік балансы және кірістер мен шығыстар туралы есебі негізінде
жасалған.
Б а н к а к т и в т е р і . Активтердің сапалық көрсеткіштер тобы
олардың банктің ресурстық базасына қатынасын бағалауға мүмкіндік
береді. Активтердің талдауы Г.1-ші кестеде көрсетілген көрсеткіштер
есептеулері арқылы жүргізіледі.
Кесте Г.1
Банк активтерін талдау
Көрсеткіш
анықтамасы
Коэффициенттің
шекті мәні
Көрсеткіштің
экономикалық
мәні
анықтайды
k1 = Табысты
активтері/
Активтер
0,75 – 0,85
Активтер
құрамындағы
табыс
тұдыратын
активтерінің
меншікті
салмағы (k
2
-мен өзара байланысында
қарастыру қажет).
k2
= Табысты
активтері/
Ақылы
пассивтер
≥ 1
Төленетін қорларға табыс активтерінің
қатынасы (k
1
алдында басымдылығы
бар).
k3 = Несиелеу
(қарыз)/
Міндеттер
> 0,7- басқыншылық
саясат;
< 0,6 – абайланған
саясат
Банктің немесе абайлы несие саясатын,
басқыншылық
саясатта
жоғарығы
деңгей – 0,78, ары қарай ақталмаған
қауіпті әрекет; абайлы несиелі саясатта
төменгі деңгейі – 0,53, төмен шығындар
мүмкіншілігі
k5 = Несиелеу
(қарыз)/
Капитал
≤ 8,0
Қарызды саясаттың қауіптілігі: 8,0
жоғары
мәнн
капиталдың
жеткіліксіздігін
немесе
банктің
басқыншылық
несиелік
саясатын
көрсетеді.
