Мектеп гигиенасына негізделген дене шынықтыру және спорт гигиенасы

• 
  Кіріспе. Гигиена пәні және оның мақсаты мен міндеті.
  
• 
  Салауатты өмір салты
  
• 
  Дене шынықтыру және спорт гигиенасы
  
• 
  Жұқпалы аурулардың алдын алу және сыртқы ортаның биологиялық себептері
  

1.Атмосфералық қысымды анықтау

2.Ауаның ылғалдылығын анықтау

СӨЖ мазмұны: : Ауаны санитарлық- гигиеналық зерттеу
Кредит сағаты 2

Тақырып: Ауаны санитарлық- гигиеналық зерттеу

Семинар:

1.Атмосфералық қысымды анықтау

2. Ауаның ылғалдылығын анықтау

ОЖСӨЖ мазмұны: Жұқпалы аурулардың алдын алу және сыртқы ортаның биологиялық себептері

СӨЖ мазмұны: : Ауаны санитарлық- гигиеналық зерттеу

2 апта

Кредит сағаты 3

Тақырып: Ауа гигиенасы және климат

Дәрістің мазмұны:

• 
  ауаның температурасы
  
• 
  ауаның ылғалдылығы
  
• 
  атмосфералық қысым
  
• 
  ауаның химиялық құрамы
  
• 
  ауа ортасының радиоактивтілігі
  

ауа қозғалысын анықтау

ауада көмірқышқылының (көміртегі қостотығы) құрамын анықтау

1.ауада көмірқышқылының (көміртегі қостотығы) құрамын анықтау

2.ауада микробтар санын анықтау

ОЖСӨЖ мазмұны: ауада микробтар санын анықтау

CӨЖ мазмұны:

ауада көмірқышқылының (көміртегі қостотығы) құрамын анықтау

• 
  сумен қамтамасыз ету көздеріне гигиеналық сипаттама
  
• 
  сулы тазалау және зарарсыздандыру
  
• 
  топыраққа гигиеналық сипаттама беру
  

Су көздерін санитарлық жағынан тексеру

1.Су көздерін санитарлық жағынан тексеру

2.Судың органолептикалық қасиетін зерттеу

ОЖСӨЖ мазмұны:

Су көздерін санитарлық жағынан тексеру

• 
  Құрылыс материалдарына қойылатын гигиеналық талаптар
  
• 
  Спорттық ғимараттардың жарығына қойылатын гигиеналық талаптар
  
• 
  Спорттық ғимараттардың жылуы мен желдетілуіне қойылатын гигиеналық талаптар
  

Жарықты гигиеналық жағынан бағалау

Жылуды гигиеналық жағынан бағалау

1.Жылуды гигиеналық жағынан бағалау

2.Спорт залды санитарлық- гигиеналық жағынан зерттеу

ОЖСӨЖ мазмұны:

Спорт залды санитарлық- гигиеналық жағынан зерттеу

Жылуды гигиеналық жағынан бағалау

• 
  Спортшыларға берілетін тәуліктік тағам кестесі
  
• 
  Денені күту
  

Спорт ғимараттардағы шудың алдын алу

Тері ауруларының алдын алу

1.Жауапты жарыстарға дайындық кезіндегі спортшының тәуліктік кестесі

2.Тері ауруларының алдын ал

ОЖСӨЖ мазмұны: Жауапты жарыстарға дайындық кезіндегі спортшының тәуліктік кестесі

СӨЖ мазмұны:

Тері ауруларының алдын алу

• 
  Темекі тарту
  
• 
  Алькогольді ішімдіктер
  
• 
  Есірткілер
  

Спорттық киімдерге қойылатын гигиеналық талаптар

Спорттық киімдер мен аяқ киімдерді күту және пайдалану ережелері

1.Спорттық аяқ киімдерге қойылатын гигиеналық талаптар

2.Спорттық киімдер мен аяқ киімдерді күту және пайдалану ережелері

ОЖСӨЖ мазмұны:

Спорттық аяқ киімдерге қойылатын гигиеналық талаптар

Спорттық киімдер мен аяқ киімдерді күту және пайдалану ережелері

• 
  Шыңдалудың гигиеналық негіздері
  
• 
  Ауамен шыңдалу
  
• 
  Сумен шыңдалу
  

Ақ уыздар

Көмірсулар

1.Көмірсулар

2.Дәрумендер

ОЖСӨЖ мазмұны:

Майлар

Дәрумендер

• 
  Тамақтың калориялылығы
  
• 
  Тағамдардың сапалық құндылығы
  
• 
  Тамақты сіңіру мен тамақтану кестесі
  

Жануар тектес тағамдар

Минералды элементтер

1.Өсімдік тектес тағамдар

2.Минералды элементтер

ОЖСӨЖ мазмұны:

Өсімдік тектес тағамдар

Минералды элементтер

• 
  Тағам құрамының калориялылығы мен сапасы
  
• 
  Спортшыларға арналған негізгі тағамдар
  
• 
  Спортшыға арналған тамақ рационы
  

Тамақтану кестесі

Жарыс кезінде және жарыстан соң тамақтану гигиенасы

Жарыс кезінде және жарыстан соң тамақтану гигиенасы

Тамақтану кестесі

Жарыс кезінде және жарыстан соң тамақтану гигиенасы

• 
  Балалар мен жасөспірімдердің жас ерекшеліктері
  
• 
  Мектепте оқу-тәрбие үрдісіне негізгі гигиеналық талаптар
  
• 
  Сынып бөлмелері мен бұйымдарына қойылатын гигиеналық талаптар
  

Мектепте дене шынықтыру сабағы өтетін орындарында гигиеналық талаптар

Оқушылардың дене тәрбиесінің гигиеналық негіздері

1.Оқушылардың дене тәрбиесінің гигиеналық негіздері

2. Мектеп оқушыларының тамақтану ерекшеліктері

ОЖСӨЖ мазмұны:

Мектеп оқушыларының тамақтану ерекшеліктері

Оқушылардың дене тәрбиесінің гигиеналық негіздері

• 
  Өндірістік гимнастика
  
• 
  Еңбектен кейінгі қайта қалпына келу
  
• 
  Еңбектің жағымсыз себептері әсерінің алдын алу
  

Кәсіптік – қолданбалы дене дайындығы

Тұрғын жерлерде дене шынықтыру- сауықтыру сабақтарын өткізу

Тұрғын жерлерде дене шынықтыру- сауықтыру сабақтарын өткізу

Кәсіптік – қолданбалы дене дайындығы

Тұрғын жерлерде дене шынықтыру- сауықтыру сабақтарын өткізу

• 
  Спортшыларды даярлауда гигиеналық жүйемен қамтамасыз етудің құрылысы
  
• 
  Жаттығу үрдісі мен жарыстардың гигиеналық негіздері
  
• 
  Спорттық жұмыс қабілеттілік пен қайта қалпына келуді тездететін қосымша гигиеналық амалдар
  

Спортшыларды даярлауда гигиеналық жүйемен қамтамасыз етудің құрылысы

Спорттық жұмыс қабілеттілік пен қайта қалпына келуді тездететін қосымша гигиеналық амалдар

1.Жаттығу үрдісі мен жарыстардың гигиеналық негіздері

2.Спорттық жұмыс қабілеттілік пен қайта қалпына келуді тездететін қосымша гигиеналық амалдар ОЖСӨЖ мазмұны:

Спортшыларды даярлауда гигиеналық жүйемен қамтамасыз етудің құрылысы

Спорттық жұмыс қабілеттілік пен қайта қалпына келуді тездететін қосымша гигиеналық амалдар

• 
  Микроорта, тұрмыс жағдайы және еңбек етудің қолайлы әлеуметтік – гигиеналық себептері
  
• 
  Спортшылардың жоғары температура жағдайында дайындалуын гигиеналық жағынан қамтамасыз ету
  
• 
  Спортшылардың төменгі температура жағдайында дайындалуын гигиеналық жағынан қамтамасыз ету
  

Спортшылардың төменгі температура жағдайында дайындалуын гигиеналық жағынан қамтамасыз ету

Спортшылардың төменгі температура жағдайында дайындалуын гигиеналық жағынан қамтамасыз ету

Спортшылардың жоғары температура жағдайында дайындалуын гигиеналық жағынан қамтамасыз ету ОЖСӨЖ мазмұны:

Спортшылардың төменгі температура жағдайында дайындалуын гигиеналық жағынан қамтамасыз ету

СӨЖ мазмұны:

Спортшылардың төменгі температура жағдайында дайындалуын гигиеналық жағынан қамтамасыз ету

• 
  Спортшыларды таулы жер жағдайында дайындалуын гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз ету
  
• 
  Спортшыларды уақытша бейімделу жағдайында дайындалуын гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз ету
  
• 
  Жас спортшыларды дайындауда гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз етудің ерекшеліктері
  

Жас спортшыларды дайындауда гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз етудің ерекшеліктері

Жас спортшыларды дайындауда гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз етудің ерекшеліктері

Спортшыларды уақытша бейімделу жағдайында дайындалуын гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз ету

Жас спортшыларды дайындауда гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз етудің ерекшеліктері

Жас спортшыларды дайындауда гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз етудің ерекшеліктері

• 
  Жеңіл атлетика
  
• 
  Жүзу
  
• 
  Спорт ойындары
  
• 
  Гимнастика
  

Жеңіл атлетика

Гимнастика

1.Спорт ойындары

2.Гимнастика

ОЖСӨЖ мазмұны:

Жеңіл атлетика

Гимнастика

• 
  Кіріспе. Гигиена пәні және оның мақсаты мен міндеті.
  
• 
  Дене шынықтыру және спорт гигиенасы
  
• 
  Салауатты өмір салты
  
• 
  Жұқпалы аурулардың алдын алу және сыртқы ортаның биологиялық себептері
  

Дене шынықтыру мұғалімі гигиеналық білімді толық меңгергенде, дене тәрбиесінің сауықтыру бағыты жүзеге асырылады. Сондықтан, дене шынықтыру бөлімдерінің студенттері, дене жаттығуларын дұрыс ұйымдастыру үшін, дене күшін қалыптастыруда, жаттығу барысын ұйымдастыру мен материальдық – техникалық қамтамасыз ету үшін негізгі гигиеналық білім алуы керек.

Гигиена – қоғамның денсаулығын сақтап, нығайтатын ғылым

2. Дене шынықтыру және спорт гигиенасы – дене шынықтыру және спорт барысындағы, адам ағзасына әсер ететін әр түрлі себептер туралы ғылым. Дене шынықтыру барысында адам ағзасына әсер етуші себептер: сыртқы орта жағдайы, дене жаттығуларының ұйымдастырылуы мен мазмұны, сабақ барысындағы жүктеменің мөлшері мен көлемі, тамақтану тәртібі, спорт құрылыстарының қамтамасыз етілуі.

Дене шынықтыру және спорт барысында әр түрлі себептердің әсерінен болатын аурулардың алдын алу; дене жүктемесінің сауықтыру бағытына оңтайлы жағдай туғызып, дамыту.

Дене шынықтыру және спорт гигиенасының пәні: адам ағзасының дене шынықтыру және спорт барысындағы әр түрлі себептер мен қарым – қатынасын зерттейді.

Дене шынықтыру және спорт гигиенасының міндеті: дене шынықтыру мен спорттың әр түрлі жағымсыз әсерлерінің алдын алу, денсаулықты, дене дамуын жақсарту, дене шынықтыру және спортпен жаттығушылардың жалпы және спорттық қызметке қабілеттілігін дамыту.

Жемісті еңбек – салауатты өмір салтының ең маңызды қағидасы. Адам ағзасына әсер ететін себептер: биологиялық және әлеуметтік, оның ішіндегі бастысы – еңбек.

Тиімді еңбек пен демалыс кестесі – салауатты өмір салтының ең қажетті элементтерінің бірі. Дұрыс және қатаң түрде ережелерді сақтаса, ағзада белгілі бір ырғақ өндіріліп жұмыс пен демалысқа қолайлы жағдайлар жасалады да денсаулықты нығайтуға, жұмыс қабілеттілігінің жоғарлауына және еңбек өнімділігінің жоғарлауынга жағдайлар жасалады.

Темекі, алкоголь, есірткілер – адам ағзасына әкелетін зиян тигізетін, ауруға шалдықтыратын себептер. Бұлар адамның өмірін қысқартып, жұмыс қабілеттілікті төмендетіп, көп аурулардың себептері болып табылады. Сонымен бірге өсіп келе жатқан ұрпаққа, олардың денсаулығына теріс әсер етеді.

Қолайлы қимыл-қозғалыс кестесі

Шыңдалу

Сыртқы ортаның биологиялық факторлары және жұқпалы аурулардың алдын алу.

Эпидемия

Эндемия

Жұқпалы аурулардың көзі

Жұқпалы аурулардың жұғу (берілу) механизмдері

Тексеру сұрақтары: 1. Гигиена нені зерттейді? Ол қандай ғылым? Санитария деген қандай ұғым? Ол нені білдіреді? Гигиенаның зерттеу тәсілдеріне нелер жатады? Физикалық тәсілдер қандай тәсілдер? Биологиялық тәсілдерге нелер жатады? Химиялық тәсілдермен нені зерттейді? Тәжірибелік тәсіл ол қандай тәсіл? Бактериологиялық тәсілдерді қалай өткізеді? Физиолого –гигиеналық тәсілдердің мәні неде? Клиникалық тәсілдерді қалай өткізу қажет? Жемісті еңбек дегенді қалай түсінесіз?

Әдебиеттер тізімі: 1. : Лаптев А.П., Полиевский С.А. Гигиена: Учеб. для ин-тов и техн. физ. культ. –М.: Физкультура и спорт, 1990. 2. Лаптев А.П., Малышева И.Н. Практикум по гигиене: Пособие для инститов физической культуры. М., Физкульура и спорт, 1981.
2.Тақырыптың аты: Ауа гигиенасы және климат

Мақсаты: Ауа адамға тыныс алу үшін қажет. Сондықтан ауаның тазалығы да, ластаныуы да адамға байланысты. Тыныс алып отырған ауаны қадірлеу, ластамауды үйрету.

Тірек сөздер: адам тыныс алу үшін, ауаның қолайсыз өзгерістері, климаттық және ауа райының факторлары, температурасы, ылғалдылығы, абсалютті және салыстырмалы ылғалдылығы, ауаның қозғалысы, ауаның қозғалу жылдамдығы, желдің жылдамдығы, термореттеу.

Негізгі сұрақтар:

• 
  ауаның температурасы
  
• 
  ауаның ылғалдылығы
  

Ауа әрдайым бүлініп отырады, сондықтанда оны қорғап, санитарлық бақылау жасап тұру керек.

Ауаны гигиеналық жағынан бағалағанда: 1) физикалық қасиеттері (атмосфералық қысым, температура, ылғалдылық, қозғалу бағытымен жылдамдығы, салқындатқыш қасиеті, электрлік, радиоактивтілік жағдайлары ж.т.б. 2) химиялық құрамы (тұрақты компоненттері және бөтен газдар); 3) механикалық қоспалар (шаңның, түтіннің, күйенің құрамдары ж.б.); 4) бактерийлермен ластану (микробтар, бактерийлер ж.б. болуы).

Көрсетілген ауа ортасының қасиеті ағзаға әсер етуі кешенді, бірақ гигиенада әрбіреуін бөлек қарастырған жөн. Ауаның қасиеттерінің көсеткіштері метеорологиялық факторлар деп аталады. Ауаның гигиеналық көрсеткіштері гигиеналық қалыптармен салыстырылып соның негізінде беріледі. Және де ауаның әсерін денсаулық пен жұмыс қабілеттілікте де ескеріледі.

Ауаның температурасы адам ағзасының сыртқы ортамен жылу ауыстыруға әсері бар. Адам термореттеу арқасында сыртқы ортаның температура өзгеру құбылысын көтере алады. Қанша дегенмен термореттеу үрдісі жоғары болғанмен ауаның температуралық ауытқуын ағзаның жылу тепе-теңдігін қамтамасыз ете алмайды. Төменгі температурада, көп жылу бөлінудің арқасында ағза салқындап ауруға шалдығуы мүмкін (ағзаның қорғаныс күштері әлсіреп, қан айналуы бұзылады). Бұлшық етпен буындардың, шеткері нерв жүйесінің ауруға шалдығуы мүмкін, және де жергілікті үсіп кету байқалады. Өте төмен температура жағдайында жұмыс істегенде (дене жаттығуларын жасағанда) байламдар мен бұлшық еттер зақымдануы болады, себебі суықта олардың серпімділігі төмендейді.