Меббм қазақстан-ресей

МЕББМ ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ		НУО КАЗАХСТАНСКО-
МЕДИЦИНАЛЫҚ		РОССИЙСКИЙ
УНИВЕРСИТЕТІ		МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ
ГИГИЕНА ЖӘНЕ ЭПИДЕМИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ		КАФЕДРА ГИГИЕНЫ И ЭПИДЕМИОЛОГИИ

Алматы, 2012 ж.

1. 
   ЖОО аты: ҚАЗАҚСТАН – РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
   

2. 
   Кафедра: Гигиена және эпидемиология
   

3. 
   Пән: Радиациялық гигиена
   

4. 
   Мамандықтар: медикті-профилактикалық іс
   

5. 
   Оқу сағатының көлемі : 225 сағат (5 кредит)
   

6. 
   Оқылу курсы және семестрі: 3 курс, 1, 2 семестр
   

7. 
   Оқытушылар жайында мәліметтер
   

8. 
   Байланыс мәліметі: кафедраның орналасқан орны - Алматы қаласы, Мақатаев көшесі,34 телефондар: 397-75-20, 397-75-18, электронды мекен-жайы: ncgigieny@mail.ru
   

8. 
   Пәндер саясаты:
   

- сабаққа кешікпеу керек;

- сабаққа тек қана ақ халатпен жіберіледі;

- себепсіз сабақ бостпауы керек;

- босатылған сабақтарды оқытушы белгілеген бір уақытта қайталап оқу керек;

- оқу процессіне белсенді араласу керек;

- тәжірибелік сабақтардың барлық тапсырмалары талаптарға сәйкес орындалуы және көркемделуі керек;

- СӨЖ бойынша тапсырмалар жеткілікті деңгейде атқарылуы және белгіленген мерзімде тапсырылуы керек;

- айып шаралары:

студент, барлық кезеңді тексерулерді тапсырмаған болса, емтиханға жіберілмейді.

2. БАҒДАРЛАМА
2.1 Кіріспе. Радиациялық гигиена- бұл иондаушы сәулелердің адамға әсер ету жағдайын, әсерсіз түрлерін адамға әсер ету жағдайын, әсерсіз түрлерін, олардың салдарын зерттейтін және адам денсаулығын қорғауға бағыпталған шараларды қарастыратын өз бетінше дамитын гигиеналық ғылым.

5В110400-«Медициналық-профилактиқалық іс» мамандығы бойынша дәрігер дайындауда Радиациялық гигиена сұрақтарын меңгеруге, қоршаған орта мен адамға нақты қауіптілік көрсететін, халық шаруашылығының әртурлі салаларында, соның ішінде медицинада, радиоактивті заттардың және иондаушы сәулелердің кеңінен қолданылуы себебті көп көңіл бөлінуі керек, сондықтан берілген пәнді оқытуда иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс кезіндегі қорғау және алдын алу шараларын өңдеу, сондайөақ радиациялық-қауіпсіздік мәселелері бойынша сұрақтар кеңінен қолданылуы қажет.

«Медициналық-профилактиқалық іс» мамандығы студенттеріне берілген пәнді меңгеруінің ерекше маңыздылығы қазіргі Қазақстан жағдайында Семей сынақ ядролық полигоны «Азғыр», «Капустин Яр» полигондарында және олардың кең аумақтарында, ядролық қарудың көп жылдық сынақтарының қолайсыз салдары белгілі болған жағдайда арта бастады.

2.2 Пәннің мақсаты мемлекеттік санитариялық эпидемиологиялық бақылаудың білікті мамандарын дайындауда халықтың радиациялық қауіпсіздігін, радиактивті ластанулардан қоршаған ортаны қорғау мен адамдардың кәсіптік категориясын қамтамасыз ету.

2.3 Пәннің міндеттері

• 
  Негізгі заңдылық актілерімен танысу «ҚР Конституциясы», ҚР «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі заңы», «Радиациялық қауіпсіздік нормасы», ҚР Президентінің «Семей ядролық сынақ полигоның жабу» туралы үкімі, «ҚР азаматтарының денсаулық жаағдайын жақсартудың бірінші кезектегі шаралары» және олардың санитарлық дәрігердің жұмысын реттейтін негізгі жағдайын таныстыру
  
• 
  иондаушы сәулелердің көздерін қолдануымен байланысты адамның кәсіптік іс-әрекеті жағдайындағы және де халық тұратын орта жағдайындағы және организмнің бір-біріне тигізетін эсерін дұрыс түсіну үшін пәннің теориялық негіздерін таныстыру.
  
• 
  Нақты жағдайларда радиациялық жағдайды бағалау мен объективті ақпарат алу үшін санитарлық –дозиметрлік бақылау жүргізу әдістерін игерту және меңгерту
  
• 
  Радиациялық гигиена саласында сақтық және күнделікті мемлекеттік санитарлық бақылауды жүргізу мен радиациялық қаіпті нысандарда радивциялық жағдайды
  
• 
  жақсарту бойынша ғылыми негізделген шараларды жасаудың териялық негізі мен дағдыларды игерту.
  

4. 
   Оқытудың соңғы нәтижелері:
   

-радиациялық гигиена және қоршаған ортаны қорғаудың негізгі заңдылық құжаттарын

-радиациялық гигиена ғылымының шығу және даму тарихын

-ядролық физика элементтерін атом құрылысын, радиоактивті ыдыраудың негізгі заңын, ыдыраужартылау ыдырауды сипаттайтын негізгі шамалар, белсенділікті,белсенділіктің өлшем бірліктерін

-радиоктивті айналымдар түрлері мен олардың сипатттамасын

-иондаушы сәулелер туралы түсінік, олардың жіктелуі мен негізгі қасиеттері

-иондаушы сәулелердің заттармен әрекеттесу турлері

- иондаушы сәулелер сандық сипаттамасы, сәулелену дозасы түсінігі және олардың өлшем бірліктері, доза қуаттылығы, өлшем бірліктері, доза қуаттылығы, өлшем бірліктері

-иондаушы радиацияның ағза мен адамға әсер ету, ағзаның негізгі арнайы емес реакцияларын және арнайы биологиялық әсерді

-радиосезімталдық түсінігін және радиосезімталдығы бойынша организм ағзалары мен тіндерінің бөлінуін

-адамға радиациялық әсердің гигиеналық норманалуы мен болжамдалуы негіздерін

-дозалар шегі, сыртқы сәулеленудің дозалық шегі, ішкі сәулеленудің рұқсат етілген шегі туралы, бақылау деңгейлері туралы

-қосымша деңгей туралы түсінікті ҚД

-жылдық эффективті сәулелену дозасы мен дозалық коэффициентті

-тұрғындардың бір мезеттік сыртқы және ішкі сәулеленуге ұшырау түсінігін және осы жағдайларда орындалуға қажетті талаптарды

-медициналық тексерулер кезіндегі тұрғындардың сәулеленуге ұшырауын нормалауды

-ашық және жабық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезіндегі қызметкерлердің қорғану принциптері, әдістері және шараларын

-радиациялық қауіпсіздікке байланысты радионуклидтердің жіктелуі

-ашық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс сынаптарын

-иондаушы сәулелердің ашық және жабық көздерін қолданатын мекемелердің, кабинеттердің орналасуы мен жоспарлану

-радиациялық гигиенада қолданалатын зерртеу әдістерін (дозиметриялық, соның ішінде ЭПР-дозиметриялық, радиометриялық, спектрометриялық, радиохимиялық)

-жұмыс істеу жабдықтарының, аспаптардың көмегімен және жағындылар алумен қызметкер қолдарының радиоактивті заттармен ластануын анықтау әдістерін

-иондаушы сәулеленуді тіркеу әдістерін

-радиациялық гигиена облысында қолданалатын аспаптар, олардың жіктелуін, құрылымын, жүмыс істеу принциптерін, қолданылу тәртібін

-радициялық фон туралы түсінік, табиғи радиациялық фон (ТРФ), жасанды радиациялық фон

-қоршану ортаның радионукливтерімен ластану көздерін, қорғану шараларын

-атомдық және ядролық аппаттар туралы түсініктерді

-атомдық аппаттардың жіктелуін

-атомдық аппараттар кезіндегі аймақтарға бөлуді

-қоршаған орта мен тұрғындар денсаулығы үшін ядролық қарулар сынақтарының салдарын

-радиоактивті қалдықтарды өндеу, жою, және көмудің қазіргі кездегі және болашақтағы әдістерін

-радиация гигиена облысындағы алдын ала және ағымдық мемлекеттік бақылау бойынша әртүрлі құжаттарды

-дозиметрлік аспаптар көмегімен дозиметрлік зерттеулер жүргізуді

-есептеу эдісімен сәуле қабылдау дозаны анықтауды

- есептеу эдісімен және арнайы кестелер көмегімен радиациялық қорғану шараларын анықтауды (қашықтықтан қорғау, мөлшермен қорғау,уақытпен қорғау, экранмен қорғау)

-радиометрлік, радиохимиялық, спектрометлік зерттеулер жүргізу үшін қоршаған ортаның әртурлі объектілерінен (ауа, су, топырақ, азық-түліктер сынама алуды)

-қоршаған ортаның әртүрлі объектілерінің (ауа, су, топырақ, азық-түліктер) белсенді деңгейін анықтау мақсатында радиметрлік, радиохимиялық, спектрометлік зерттеулер жүргізуді

-аспаптық көмегімен жағындылар алу әдісімен жабдықтар бетінің, қызметкерлер жолдарының радиоактивті заттармен ластануын анықтауда

-радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелену көздерін қолданатын мекемелерге санитарлық тексеру жүргізуді

- радиометрия, спектрометрия деректерін талдау мен гигиеналық бағалауды

-қоршаған орта объектілері мен әртүрлі материалдан жасалған жабдықтар беттеріне дезактивация жүргізуді

-дезактивация дәрежесіе бақылауды

-радиоактивті қалдықтарды өңдеу, жою және көмуді тиімді жүргізуді бағалауды

-радиациялық қауіпті объектілерді салуға жер телемін бөлуге санитарлық қорытынды беруді

- радиациялық қауіпті объектілерді орналыстыруда санитарлық-қорғаныш аймағын анықтауды

-радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелер көздерін қолданатын құрылыстар жобаларына және мекемелер реконструкциясына сараптама жүргізуді

-санитарлық ережелерге сәйкес радиациялық техниканы, аспатарды,аппаратуларды орнатудың техникалық құжаттары бойынша шешімді құрастыруды және дайындауды

-радиоактивті заттар және басқа иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезінде қолайлы жағдай жасау мақсатында мекемелерге санитарлық-гигиеналық тексеру жүргізуді

-мекемелер, ведомствалар немесе арнаулы территорияларда радиациялық қауіпсіздік жағдайларының қолайсыз өзгерістерін уақытылы анықтау мен жоюға бақылау жүргізуді

-жаңадан бекітілген заңдылықтарға және басқа регламеттеуші құжаттарға сәйкес радиациялық жағдайға өз уақытында бақылау жүргізуді

-сәулелеік диагностиканың медициналық кабинетінде рентген сәулелерін дозиметрлік өлшеудің әртурлі құжаттарын(хаттаманы), радиоктивті заттарды қабылдауға, санитарлық паспорт алуға сұранысты, радиологиялық зерттеулер кезіндегі зертханалық тәжірибелер

хаттамасын, азық-түліктің радиациялық жөніндегі гигиеналық шешімді құрастыруды мәне іс-кағаздарын толтыруды

- радиациялық қауіпсіздік жөнінде медицина қызметкерлері және барлық тұрғындар арасында гигиеналық білім деңгейін жоғарылату бойынша шаралар (дәрістер, семинарлар,әңгімелесулер,жалпыға арналған ақпараттар) жүргізуді

-компьютерлік технологияны пайданалумен тіркеу-есеп беру құжаттарын жүргізуге

-интернет және интранет желісінде, персоналды копьютерде жүргізуге

-ғылыми зерттеулер жжүргізуге

7. 
   Тақырыптық жоспар: тақырып, әрбір сабақты жүргізу үлгісі және ұзақтығы (дәріс, практикалық, семинарлық, зертханалық, оқытушының жетекшілігімен өздігінен жүргізілетін, өзіндік жұмыс)
   

1. 
   Дәрістің тақырыптық жоспары
   

1.Ильин Л.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиене: учебник+СД-М, 2010-475с.

2.Архангельский В.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: практикум: учебное пособие- М, 2009-352с.

Қосымша

1. Радиационная гигиена Ильин А.А., Кириллов И.П., Коренков И.П., М 1999-384с.

2. «Нормы радиационной безопасности», СП 2.6.1758-99 МЗ РК.

3. Закон РК «О радиационной безопасности населения».

4.Указ Президента Казахской ССР «О закрытии Семипалатинского испытатаельного ядерного полигона»-Алма-Ата, 29.08.91г.

5. Радиационная гигиена. Кириллов В.Ф., Книжников В.А., Коренков И.П-Медицина 1988.

6. Голиков В.Л., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Руководство к лабораторным занятиям по радиационной гигиене. (Под редакцией Кроткова Ф.Г.-Медицина.

7. «Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной безопасности»

8. «Гигиенические требования по безопасности и пищевой ценности пищевых продуктов»

9. Муминов Т.А., Кенесариев У.И., Бекмагамбетова Ж.Д. Туберкулез в регионе влияния ракетно-ядерного полигона.

10. Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно- экологическое аспекты безопасности населения. Учебное пособие-Алматы 2002.

11. Пивоваров Ю.П и соавт. Гигиена и основы экологии человека. Ростов н/Д «Феникс» 2002.

12. Гигиена. Под общ.ред. Г.И. Румянцева-М ГЭОТАР-МЕД 2001-608с.

13. Кенесариев У.И., Жакашав Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин И.А. Методические рекомендации по комплексной оценке загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ядерного полигона «Капустин Яр)-Астана 2000-20с.

14. Рыскулов С.Т. Экология и радиация. Алматы-2000-40с.

15. Указ Президента Республики Казахстан № 3956 «О первоочередных мерах по улучшению состояния здоровья граждан РК»-18.ю05.1998г

16. Часников И.Я. Эхо ядерных взрывов- Алматы 1998-172с.

17. Контроль радиационной безопасности. Под редакцией Е.И. Воробьева –М. Медицина 1989-169с.

18. Радиация и жизнь Э.Дж.Холл (перевод с англ. М.И. Харченко)-М. Медицина 1989-284с.

19. В.Ф. Козлов Справочник по радиационной безопасности 4-е издание переаб и доп. Энергоатомиздат.-М, 1991 С 352.

1. 
   «Пациенттерге медициналық рентгенологиялық тексеріс жүргізу барысында алынатын сәуле соққысының тиімді дозасына жүргізілетін бақылау». Бақылау әдістері бойынша әдісгемелік нұсқау № 50501203 Астана 2003-28б
   
2. 
   «Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістін өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын анықтау». Бақылау әдісі бойынша әдістемелік нұсқаулар № 50501103 Астана 2003-14б
   

• 
  ауызша сұрау (студент әдістемелік нұсқаулар сұрақтары бойынша сабақтарға дайын болуы керек)
  
• 
  Тесттілеу варианттар бойынша жазбаша үлгіде немесе тесттілік орталықта жүргізіледі.
  
• 
  жағдайлық есептерді шешуді тексеру жазбаша немесе ауызша үлгіде жүргізіледі.
  

• 
  тақырып бойынша рецензия, баяндама, рефераттарды қорғау, презентация көрсету, тест тапсырмаларының орындалуын тексеру.
  

t1 = ПРор. + СӨЖор. t2 = ПРор. + СӨЖор., ондағы:

2 2
t 1 – бірінші рубежді бақылауға дейінгі ағымдағы тексеру (1 кезең)

ПР ор. – ағымдағы тексерудің орташа баллы (дәріс + тәжірибелік сабақтар)

СРС ор. – СӨЖ орташа баллы

t 2 – біріншіден екінші рубежді бақылауға дейінгі ағымдағы тексеру (2 кезең)

R1 = t1 + r1 R2 = t2 + r2 , ондағы:

2 2
R1 – 1 кезең рейтингісі, R2 – 2 кезең рейтингісі

r 1 – бірінші рубежді тексеру, r 2 – екінші рубежді тексеру

t 1 – бірінші рубежді тексеруге дейінгі ағымдағы тексеру (1кезең)

t 2 – біріншіден екінші рубежді тексеруге дейінгі ағымдағы тексеру (2 кезең)

R қос = R1 + R2

2

Жіберу рейтингісі 30 баллдан төмен болмауы керек (50%).

Тесттілеуде және ауызша жауапта 50% бойынша ең жоғарғы болінеді.

R қос. ең жоғарғы деңгейі 60 баллды құрайды немесе 0,6 қорытынды бағадан, ал емтиханға максимальды баллдар саны – 40 балл немесе 0,4 қорытынды бағадан. Бәрін қосқанда максимальды баллдар саны J бойынша 100-ге тең.

Барлық тексеру түрлерін бағалау – ағымдағы, рубежді, жіберу рейтингісі, қорытынды тексеру рейтингісі – 100 баллды бойынша жүргізіледі – 100% жүйеде.

* - Бағалауда басым критерийлер № 2, 4, 5, 6, 8

- ТӨЖ бағалауда келесі критерийлер қолданылсын 2, 4 – 9, 11

- Лекцияларды бағалауда келесі критерийлер қолданылсын 1, 10, 120

3 Кесте

Студент қорытынды бақылау бойынша да, рұқсат беру рейтингі бойынша да дұрыс баға (50%-дан кем емес) алған жағдайда ғана қорытынды баға есептеледі.