Материалдары

 
215 
Бірнеше бөлімдерді атасақ: 
1)  білім  ордасында  орын  алатын  фактор  (оқытушылар  тарапынан 
студентке не оқушыны ұялту, намысына тию, бүкіл топтың алдында абыройына 
нұсқан  келтіру,  студентті  елемеу,  оның  ішкі  жан  дүниесіне  үңілмеу, 
студенттердің мәселесіне үстіртін қарау). 
2)  отбасылық  фактор  (кедейшілік,  отбасындағы  жағдайдың  төмендігі. 
Үйдегі  атмосфераның  төмен  болуы,  жұмыссыздық,  ата-анасының  ішкілікке 
салынуы,    баласына  аяусыз  қарауы,  таныстарымен,  достары  арасындағы 
екіжүзділік). 
3)  орта  факторы.  Бұл  жағдай  студенттің  отбасында  немесе  оқу  орнында 
жақсы  климаттан  құр  қалғанда  әсер  етеді.  Бұл  кезде  салауатты  өмір  салтынан 
алыстау, есірткі, ішімдік, жаңа жағдайға бойының үйренбеуі.  
4) 
әлеуметтік-экономикалық 
фактор. 
Қоғамдағы 
тұрақтылықтың 
болмауынан  пайда  болады.  Қарым-қатынастағы  құндылықтың  өзгеруі.  Соңғы 
кездері  бұл  фактор  құрамына  кіріп  жүр:  «жоғалған  қызығушылықты  қайта 
ояту»,  «дипломды  диплом  үшін  алу»,  отбасы  мүшелеріне  қарсы  келу,  ата-
аналарының іс-әрекетіне қарсы тұру, жемқорлық, ұрлық т.б. 
Соматикалық  фактор.  Бұл  соңғы  факторға  күрделі  соматикалық  аурулар 
жатады (инфекциялық, созылмалы).  Адамның есту, көру, сөйлеу қабілеттерінің 
бұзылуына әкеледі, бұл ұзақ, толығымен емделуді талап етеді.  
Жоғарыда 
аталған 
факторларды 
ескеріп, 
жүргізілген 
зерттеу 
жұмысымыздың  нәтижесіне  сүйене  отыра,  жоғары  оқу  орны  мұғалімдеріне 
арнап  студенттердің  өзін-өзі  жетілдіруіне,  дамытуына  мынадай  ұсыныстарды 
ұсынамыз: 
1. Әдістеме жағынан мақсаты, міндетті вербалды және вербалды емес деп 
бөлу. Бірінші әрбір дауысты жазу, хаттама толтыру.  
2. Студент  таңдап  алған  мамандығы  бойынша  қабілетсіз  болса  да, 
маңызды рөлде болады. Сонда да оқытушы өзінің вербалды емес потенциалын 
ұғындыруы  шарт:  жест  пен  мимиканы  анық  ұғындыру,  дауыстың  біркелкі 
болуы,  жағымды  эмоция  білдіру.  Дегенмен  оқытушы  жағынан  вербалды  түрде 
дамыту, жетілдіру басымдылық танытады. Оның ерекшелігі мынада:  
1.  Студентті  және  топтың  әр  мүшесін  қабілетін,  дамуын  социо-
педагогикалық,  социо-әлеуметтік  тұрғыда  ұштастыру,  жүйелі  түрде  анализ 
жасау; 
2. Қарастырылып отырған материалды өзін-өзі тану техникасы: 
а)  әрбір  топ  мүшесінің  мінезі,  тәртібі,  мамандығына  байланысты  негізді 
игеру  (студентке  байқалмайтын  қарама-қарсылық,  біркелкілік),  идеалды 
тұрғыда  -    анализ  жасауға  дағдылану,  өз  тәжірибесі  бойынша  өзінің  тәртібіне 
баға беру. 
б)  жоғары  оқу  орнында  білім  алатын  студенттің  өмірлік  бағыты,  оқуына 
қатысты гипотезаны анықтау; 
Қорыта  келгенде,  қазіргі  кезеңдегі  ең  өзекті  мәселенің  бірі  – 
бәсекелестікке қабілетті, еңбек нарығында сұранысқа ие бола алатындай кәсіби 
мамандар дайындау. Бұл тек жоғары оқу орындарында болашақ маманның өзін-
өзі  кәсіби  анықтауын  әрі  қарай  шығармашылықпен  жетілдіріп,  әлемдік  білім 

 
216 
кеңістігінің  тәжірибелерін  игеруге  байланысты  білім,  білік,  дағдыларын 
практика барысында жүзеге асыруға икемделу арқылы ғана жүзеге асатындығы 
белгілі.   
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
 
1. Пиаже  Ж.  Избранные  психологические  труды.  –  М.:  Просвещение, 
1969. -659 с. 
2. Ломов  Б.Ф.  Личность  в  системе  общественных  отношений  // 
Психологический журнал. – 1981.- №1. – С. 3-17. 
3. Қазақ  тілі  терминдерінің  салалық  ғылыми  түсіндірме  сөздігі. 
Педагогика және психология. 4000-ға жуық термин.  Алматы „Мектеп” 2002 ж. 
251 б. Б. 168.  
4. Әуелғазина  Т.Қ.  Қазақстан  Республикасындағы  жеке  тұлғаның  саяси 
әлеуметтену  ерекшеліктері:  Монография.  –  Алматы:  «СаҒа»  баспасы  2006.  – 
240 б. Б. 157. 
 
 
 
ҚАЗАҚСТАНДА ЭТНОМӘДЕНИ БІЛІМ БЕРУ  
ИДЕЯЛАРЫНЫҢ ДАМУЫ 
 
Нәби Лиза., Самурат Нургүл 
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті                                                                    
 
Қазіргі  заман  талабының  бірі  –  жан-жақты  мәдениетті  тұлға  тәрбиелеу. 
“Өз  мәдениеті  арқылы  өзге  мәдениеттерге  бағыт  ұстанған  адам  жан-жақты 
мәдениетті  тұлға  болып  ұғынылады”  [1]  –  деп  Қазақстан  Республикасының 
этникалық-мәдени білім тұжырымдамасында атап көрсетілген.  
Ғаламдық  жаһандану  жағдайындағы  жаңа  қоғамда  орын  алған  iрi 
экономикалық  өзгерiстер  мен  технологиялық  жетiстiктер  –  қоғам  дамуының 
қозғаушы күшi болып табылатын бiлiм жүйесiне орасан ықпалын тигiзiп отыр. 
Әлемдiк 
қауымдастықтың 
бiртұтас 
бiлiм 
кеңiстiгiн 
қалыптастыруға 
бағытталған  ортақ  мүддеге  барынша  әрекеттенуi  –  жалпыадамзаттық  және 
ұлттық  құндылықтарды  бойына  сiңiрген  саналы  да  парасатты  тұлғаны 
тәрбиелеу қажеттiгiн де алға тартып отырғаны шындық. 
Болашақта  гүлденген  Қазақстанның  одан  ары  қарыштап  өркендеуiнiң 
негiзгi  тұтқасы  болатын  демократиялық  қоғамды  құратын  парасатты  және 
бiлiмдi тұлғаларды дайындауда ұлттық тәлiм-тәрбиенiң атқаратын жұмысы зор 
екенi  даусыз.  Озық  жетiстiктерге  негiзделген  бiлiм  нәрiмен  қатар,  ұлттық 
тәрбие құндылықтарын бойына сiңiрген ұрпақтар ғана ұлт тағдырын тереңiнен 
таразылап,  болашағын  барынша  болжайтын  қоғам  сұраныстарына  жауап 
беретін және барынша әлеуметтенген тұлға ретiнде танылатыны анық. 
Демек,  педагогика  ғылымының  осы  кезге  дейiн  қалыптасқан  озық 
тәжiрибелерiне сүйене отырып, оны бастауыш сынып оқушыларына оқу-тәрбие