8.МАШИНА БӨЛШЕКТЕРІНІҢ ИНЕРЦИЯЛЫҢ КҮШТЕРІН ТЕҢЕСТІРУ
8.1.Теңестіру туралы жалпы мәліметтер.
Машина бөлшектері бірімен-бірі қосылып торап құрады және олардың құрамы машина курделілігіне байланысты әр түрлі болады. Машина тораптарынын, қарапайым түріне айналып тұратын білік жатады. Әлбетте, осы білікке машина құрылысына байланысты әр түрлі бөлшектер: тісті дөңгелек, шкив, маховик ж. т. б. орналасады.
Осы машина бөлшектерін білікке отырғызғанда олардың ауырлық центрі біліктің айналу осінің бойында жатпайды, сондықтан айналу кезінде центрден тепкіш инерциялық күш пайда болады.
Fu=ma = mrw2, (8.1)
мұндағы т — білікке орналасқан машина бөлшектерінің массасы; a — масса центрінің үдеуі; r — масса центрінің айналу осінен қашықтығы; w — біліктің бұрыштық жылдамдығы.
Центрден тепкіш инерция күшінің шамасы бұрыштық жылдамдықтың квадратына қатысты өсуіне байланысты (8.1 формула) массасы аз бөлшектерден де жоғары шамалы күш пайда болады. Мысалы, 300 кВт қуат беретін турбиналардың бір қалқаны 3000 мин -1 айналым жасағанда шамасы 800 кН центрден тепкіш инерция күшін береді. Бұл күштерді біліктермен подшипниктерді есептеуде ескермесе болмайды, себебі олар біліктердің айналуына байланысты өздерінің бағытын өзгертіп отырады да тербеліс күш моментін береді. Біліктер мен подшипниктердің конструкциясы мен көлемі ұлғаяды және де білікке орналасқан машина бөлшектерінің, жұмыс істеу қабілеті азаяды, олар тез тоза бастайды.
Айналу бөлшектерінің массасы мен оның айналу осінен ауырлық, центріне дейінгі қашықтығына көбейтіндісінен шығатын векторлық шама дисбаланс деп аталады (D = mr).
Егер центрден тепкіш инерциялық күштің әсерінен пайда болатын тербелістің жиілігі конструкцияның меншікті тербеліс жиілігімен сәйкес келетін болса, онда резонанс құбылысы пайда болады да машина бөлшектері лезде істен шығады. Осындай жағдай болмау үшін машина бөлшектерін және жалпы механизм конструкциясын мұқият есептеп, олардын, массаларының орналасуына көңіл бөлу қажет.
Іс жүзінде осы дисбалансты жоюға әрекет жасау қажет. Ол үшін машина бөлшектері арнаулы теңгеруден өткізіледі. Теңгеру статикалық және динамикалық болып екі түрге бөлінеді.
8.2.Статикалық теңгеру тәсілі.
Статикалық теңгеру деп статикалық жағдайда болатын дисбаланстың (D) шамасын анықтап оны азайтуды айтады.
Егер бір бөлшектері теңгерілмеген, массасы m айналып тұрған роторды алатын болсақ, онда мұндағы центрден тепкіш инерция күшінің шамасы Ғи =mrw2 - қа тең болады, енді осы күшке қарсы бағытталған жасанды күш түсіруіміз қажет. Ол үшін центрдегі тепкііп инерция күшінің бағытын анықтап алып, оған қарсы бағытта айналу осінің ауырлық центрі түсетін нүкте арқылы жүргізілген түзудің жалғасының бойына белгілі дене орналастыру қажет. Ол дененің массасы бұлайша анықталады. Теңгеру күшінін, (Ғт ) шамасы центрден тепкіш инерция күшінің, шамасына тең, ал бағыты кері бағытталған болуы қажет Ғт= — Ғи. Теңгеру күшінің шамасы теңестіргіш масса (m) мен осы массаның айналу осіне қашықтығына (гт) қатысты анықталады FT = mr rTw2. Осыған орай mrw2 = mTrTw2, бұдан теңестіргіш массаның шамасы
Іс жүзінде статикалық теңгеру арнаулы жабдықтар арқылы жүзеге асырылады. Мысалы, білікке орналасқан шкивті статикалық теңгеру үшін, оны горизонталь жазықтықта орналасқан пышақтың жүзіндей үшкір призмалы қондырғыға қойып еркін домалатады. Білік тоқтаған кезде шкивтің ауырлық центрі айналу осі арқылы жүргізілген вертикаль I—1-дің бойында төмен орналасады. Теңестіргіш массаны осы түзудің бойына орналастыру қажет. Осындай жұмысты бірнеше рет қайталап статикалық теңгеру шартын орындауға болады:
Бұл статикалық теңгерудің қарапайым, тез орындалатын түрі болып саналады.Машина бөлшектері бірімен-бірі қосылып торап құрады және олардың құрамы машина курделілігіне байланысты әр түрлі болады. Машина тораптарынын, қарапайым түріне айналып тұратын білік жатады. Әлбетте, осы білікке машина құрылысына байланысты әр түрлі бөлшектер: тісті дөңгелек, шкив, маховик ж. т. б. орналасады.
Осы машина бөлшектерін білікке отырғызғанда олардың ауырлық центрі біліктің айналу осінің бойында жатпайды, сондықтан айналу кезінде центрден тепкіш инерциялық күш пайда болады.
Fu=ma = mrw2, (8.1)
мұндағы т — білікке орналасқан машина бөлшектерінің массасы; a — масса центрінің үдеуі; r — масса центрінің айналу осінен қашықтығы; w — біліктің бұрыштық жылдамдығы.
Центрден тепкіш инерция күшінің шамасы бұрыштық жылдамдықтың квадратына қатысты өсуіне байланысты (8.1 формула) массасы аз бөлшектерден де жоғары шамалы күш пайда болады. Мысалы, 300 кВт қуат беретін турбиналардың бір қалқаны 3000 мин -1 айналым жасағанда шамасы 800 кН центрден тепкіш инерция күшін береді. Бұл күштерді біліктермен подшипниктерді есептеуде ескермесе болмайды, себебі олар біліктердің айналуына байланысты өздерінің бағытын өзгертіп отырады да тербеліс күш моментін береді. Біліктер мен подшипниктердің конструкциясы мен көлемі ұлғаяды және де білікке орналасқан машина бөлшектерінің, жұмыс істеу қабілеті азаяды, олар тез тоза бастайды.
Айналу бөлшектерінің массасы мен оның айналу осінен ауырлық, центріне дейінгі қашықтығына көбейтіндісінен шығатын векторлық шама дисбаланс деп аталады (D = mr).
Достарыңызбен бөлісу: |