«Компьютерлік жүйеде ақпаратты қорғау» пәнінен оқу-әдістемелік кешен

Тақырыбы: «Орын ауыстыру шифрлары»

жүктеу 3,39 Mb.

бет	12/31
Дата	24.12.2017
өлшемі	3,39 Mb.
	#5528

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 31

БҮКІЛ ӘЛЕМДІК ЖЕЛІЛІК ҚАТЫНАС

Тақырыбы: «Орын ауыстыру шифрлары»

Мақсаты: орын ауыстыру шифрларының түрлерімен танысып, ақпаратты түрлендіру

жолдарын меңгеру

ТЕОРИЯЛЫҚ МАҒЛҰМАТ

Бұл әдіс кезінде белгілі бір ереже бойынша шифрланатын мәтінің символдарының орыны ауыстырылады. Орын ауыстыру шифрлары ең қарапайым, сондай-ақ, ең ежелгі шифр болып табылады.

1 Жай орын ауыстыру әдісі - кестелік шифрлардың ең қарапайым түрі болып табылады. Бұл әдісте кестенің өлшемі кілт міндетін атқарады. Мысалы, БҮКІЛ ӘЛЕМДІК ЖЕЛІЛІК ҚАТЫНАС хабарын шифрлау үшін ол кестеге баған-баған бойынша жазылады. 4 қатардан және 7 бағаннан тұратын кестені толтыру нәтижесі 1-суретте көрсетілген.

Б	Л	М	Ж	Л	А	А
Ү	Ә	Д	Е	І	Т	С
К	Л	І	Л	К	Ы
І	Е	К	І	Қ	Н

Сур.1 - қатардан және 7 бағаннан тұратын

кестенің толтырылуы
Шифрмәтінді қалыптастыру үшін кестедегі жазылған мәлімет қатар-қатар бойынша оқылады. Егер шифрмәтінді жеті әріп бойынша топтайтын болсақ, онда мынадай шифрланған хабар алынады:

БЛМЖЛАА ҮӘДЕІТС КЛІЛКЫ ІЕКІҚН

Шифрды ашу кезінде іс-әрекеттер кері ретпен орындалады.
2 Кілт бойынша орын ауыстыру әдісі. Бұл әдісте кестенің бағандары кілттік сөз, сөздер тіркесі немесе сандар жиыны бойынша орын ауыстырлады.

Мысалы, кілт ретінде ТЕХНИКА сөзін қолданайық, ал хабардың мәтінін алдыңғы мысадан алайық (2-сурет). Сол жақтағы (а) кестенің жоғарғы қатарында кілт, ал екінші қатарында кілт әріптерінің алфавиттегі реттік нөмірі көрсетілген. Оң жақтағы (б) кестенің бағандары кілттің әріптерінің реттелген нөміріне сәйкес орын ауыстырылған. Оң жақтағы кестеде мындай шифрланған хабар алынған: АЛЛАЖБМ СӘІТЕҮД ЛКЫЛКІ ЕҚНІІК

Т	Е	Х	Н	И	К	А
6	2	7	5	3	4	І
Б	Л	М	Ж	Л	А	А
Ү	Ә	Д	Е	І	Т	С
К	Л	І	Л	К	Ы
І	Е	К	І	Қ	Н

А	Е	И	К	Н	Т	Х
1	2	3	4	5	6	7
А	Л	Л	А	Ж	Б	М
С	Ә	І	Т	Е	Ү	Д
	Л	К	Ы	Л	К	І
	Е	Қ	Н	І	І	К

К ілт

а) орын ауыстыруға дейін б) орын ауыстырудан кейін

Сур.2 - Хабардың мәтіні және кілттік сөзбен толтырылған кесте
3 Екі рет орын ауыстыру. Қосымша жасырындылықты қамтамасыз ету үшін шифрланудан өткен хабарламаны қайта шифрлауға болады. Шифрлаудың мұндай әдісі екі рет орын ауыстыру деп аталады. Бұл әдісте орын ауыстыру кестелері жеке баған үшін және жеке қатар үшін анықталады. Кестеге алдымен хабардың мәтіні жазылады, содан кейін кезек-кезекпен бағандар, сосын қатарлар ауыстырлады. Шифрды ашу кезінде ауыстырулар кері ретте жүргізіледі. 3-суретте екі рет орын ауыстыру әдісін жүзе асыру мысалы көрсетілген. Бастапқы кестенің бағандарының нөмірлері мен қатарларының нөмірлерінің тізбегі (321 және 31524) кілт міндетін атқарады. Шифрлау нәтижесінде оң жақтағы (в) кестеде мынадай шифрмәтін алынады:

ААРРҚ ОПАҚУ ҒАЫТТ

	1	2	3
3	П	А	Қ
1	А	А	Р
5	Ы	Т	Т
2	Р	Қ	О
4	У	Ғ	А

	2	3	1
3	А	Қ	П
1	А	Р	А
5	Т	Т	Ы
2	Қ	О	Р
4	Ғ	А	У

	1	2	3
1	А	А	Р
2	Р	Қ	О
3	П	А	Қ
4	У	Ғ	А
5	Ы	Т	Т

а) бастапқы кесте б) бағандардың в) қатарлардың

орнын ауыстыру орнын ауыстыру

Сур.3 - Екі рет орын ауыстыру әдісінің мысалы

жүктеу 3,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 31