Жоспар: I. Кіріспе II. Негізгі бөлім III.Қорытынды IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі Кіріспе

жүктеу 22,88 Kb. бет 1/3 Дата 23.12.2022 өлшемі 22,88 Kb. #40750

Жоспар: I.Кіріспе II. Негізгі бөлім III.Қорытынды IV.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі Кіріспе Варваризмдер(грек. barbarіsmos — бөтен елдік) — сөйлеу не жазу кезінде орынсыз қолданылған басқа тілден енген сөздер. Мысалы, қазақ тіліндегі 19 ғ-дағы кейбір жазбаларда араб, парсы сөздерінің, 20 ғ-дағы ауызекі тіл мен жазбаларда орыс сөздерінің орынсыз қолданылуы жиі байқалған. Ғылым, техника жаңалықтарына, т.б. байланысты бір тілден екінші тілге сөз ауысып отырады. Мұндай қажеттіліктен болатын тарихи құбылыстар Варваризмге жатпайды. Әрбір дамыған тілдің лексикасы стилистикалық жақтан тармақталып, тарамданады. Тілдің сөздік құрамында стильдік бейтарап сөздермен қатар, барлық жанрлар мен стильдерде бірдей қолданыла беретін ауызекі сөйлеу тілінің, көркем әдеби тілдің, ғылым мен техника, газет-журнал, саяси және ресми іс-қағаз тілінің элементтері кездесіп отырады. Сондай-ақ, стильдік бояуы әр түрлі, белгілі бір стильге ғана тән сөздер де болады. Демек, тілдің лексикасы іштей сараланып, ондағы сөздер белгілі бір стильге лайықты икемделіп отырады. Қазақ тілінің лексикасындағы сөздерді стильдік мәніне қарай бірнеше түрлеуге бөлуге болады. Солардың бірі варваризмдер – газет тілінде де кездесіп отырады. Варваризм – гректің barbaros – жат жерлік деген мағынадағы сөзінен алынған термин . Шағын жанрлар тіліндегі варваризмдерді қарастырғанда, ана тілінің нормасына қайшы келетін, тіл мәдениетіне нұқсан келтіретін жағдайлары сөз болады. Өзге тілдік дегенде, кірме элементтердің бәрі дерлік орыс тілі арқылы қабылданғандықтан, көбіне орыс тілінен тікелей және шет тілі арқылы енген тілдік бірліктер қарастырылады. Профессор М. Серғалиев орыс элементтерін орынсыз қыстырмалап сөйлеудің кемшілігі туралы былай дейді: «Ондаған жыл орыс тілі арқылы әлемдік тарихпен, мәдениеттің үлгілерімен танысқанымыз белгілі. Ол тіл арқылы басқа ұлт өкілдерімен түсінісіп, сөйлесеміз. Соның нәтижесінде талай табыстарға қол жетті. Әрине, орыс тілінің ана тілімізді ығыстырып, қиын жағдайлар жасағаны да жұртшылыққа жақсы мәлім. Қалай дегенмен де, өз тіліңнен басқа тілді де білу кімнің де болса ой-өрісін кеңейтіп, рухани баюына мүмкіндік береді десек, ол қағиданың орыс тіліне де қатысы барын ескеруіміз керек. ... орыс сөздерін орнымен қолдану, жөн-жосықсыз әңгімеге араластыра бермеу деген сөз. Соған қарамастан, кейбір азаматтар варваризмге ұрынады, қазақ тіліндегі баламасы белгілі бола тұра, орыс сөзін қолдану ол тілді де, ана тілін де сыйлау деп есептелмесе керек» . Қазақ тілінің лексикологиясында өз үлесін қосқан ғалым М. Белбаева «Тілде баламасы бола тұрса да, шет тілден орынсыз сөздер қосып сөйлеу, я сол тілдегі сөзді бұзып сөйлеу – варваризм» десе , сөздікте варваризмдерді – «өз тілінде баламасы бола тұра, бөтен тілдің сөздерін еліктеуімен (сән үшін) қолдану» деп көрсетіледі. Б.Момынова «варваризм, негізінен, үш түрлі мағынада қолданылады» деп көрсетеді. Олардың біріншісі – «белгілі бір тілдің нормасына қайшы, ол тілдің заңы бойынша «теріс құрастырылған» сөз формалары мен сөз тіркестері», екіншісі – «шетел әдет-ғұрпы, өмірі мен тұрмыс салты реалийлеріне қатысты кірме сөздер», ал, үшіншісі – «әзірше бөгде тілге толық ене алмай, кейбір мұқтаждықтарды өтеу үшін қолданылатын шетел сөздері мен сөз тіркестері» . жүктеу 22,88 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз