Жҥгіру техникасының  негіздері

24 
 
Ежелгі  грек  аңыздарына  тоқталатын  болсақ,  бірінші 
сайысты Геракл  Авигем  патшаны жеңген  кезде  ұйымдастырды. 
Тәртіп  бойынша,  Геракл  сӛре  басталатын  жерді  белгілеп,  600 
қадам  ӛлшеді,  ол  жер  мәре  деп  аталды..  Бұл  қашықтық 
стадионның ұзындығы болды, стадиа деп аталды (192,27м). 
Ежелгі ең алғашқы олимпиадалық ойындар, әлі күнге дейін 
сақталған,  сол  заманғы  жазбалар  бойынша,  біздің  заманымызға 
дейінгі  776  жылдарға  сай  келеді.  Басқа  деректерге  сүйенетін 
болсақ,  Олимпиада ойындары біздің заманымызға дейінгі 1580 
жылдары  ӛткізілген.  Осы  мәлімет  ең  атақты  атлет  Поплиоса 
Асклепидесаның  жазбаларында  кӛрсетілген.    Соңғы  жүгіру 
сайысы бойынша екі стадиаға жүгіру ережеде болған, ал, біздің 
заманымызға  дейінгі  720  жылдары  алыс  қашықтыққа  жүгіру 
ережесі қосылған (24 стадиа - 4614,5м). 
Эстафеталық  жүгірісте  ежелгі  сайыстардың  біріне  жатады. 
Египеттіктер  ӛздеріне  қуғыншы  болып  қызмет  атқаратын 
желаяқтарды  жалдаған.  Ал  гректерде  «лампадериомас»  немесе 
отпен  эстафеталық  жүгіру  әйгілі  болған.  Топ  құрамында  40 
қатысушы болған. 
Қазіргі  заманғы  жеңіл  атлетиканың  дамуы  Жерорта 
теңізінен  емес,  Британ  аралдарынан  бастау  алып  отыр.  ХІІ 
ғасырда 
Лондондықтардың 
жеңіл 
атлетикалық 
жарыс 
ұйымдастырғаны  бар.  Ондай  жарыстар,  әдетте,  ипподромдарда 
немесе  қалааралық  үлкен  жолдарда  ӛткен.  1770  жылы  сағаттық 
жүгірудің алғашқы нәтижесі белгілі болды - І7км 300м. 
ХІХ  ғасырдың  екінші  жартысында  Англияда  жеңіл 
атлетикадан    әуесқойлар  арасында  жиі-жиі  жарыс  ӛткізіліп 
тұрды.  Жеңіл  атлетикадан  Лондондағы  жарыс  қашықтығы  ярд 
ӛлшем  бірлігімен  ӛлшенді  (1ярд  -  91,4см),  ал,  алыс 
қашықтықтың  ӛлшем  бірлігі  ретінде  миль  алынды  (1миль  - 
1609,34м). 
Бірақ, 
басқа 
елден 
келген 
қатысушылар 
қашықтықтың  ӛлшем  бірлігі  барлығына  метр  жүйесіболуын 
талап  етті.  Осы  талапты  алғашқы  Афинадағы  Олимпиада 
ойындарында  1896  жылы  орындата  алды.  Айта  кетерлігі  жеңіл 
атлетиканың  жан-жақты  дамып,  биік  шыңдарға  жете  бастаған 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

25 
 
кезі  осы  ойындардан  кейін  болды.  Жыл  сайын  кӛптеген  елдер 
осы  спорт  түріне  ӛздерін  қосып,  алғашқы  болуға  ат  салысуда. 
Американдықтар, 
финдықтар, 
француздар, 
напондықтар, 
поляктар,  немістер  мен  италяндықтар  және  жеке  спортшылар 
мен  басқа  елдердің  спортшылары  жеңіл  атлетиканың  дамуына 
зор үлесін қосуда. 
1928  жылы  Олимпиада  марапаттары  үшін  сайысқа 
әйелдерде қосылады. Әйелдер жеңіл атлетикасы қарқынды дами 
бастайды.  Әйелдер  жеңіл  атлетика  сайыстарына  бұрын  қатысса 
да, бірақ осы уақыт аралығында жақсы дами бастайды. 
Жеңіл атлетиканың Ресейде дами бастаған кезеңін айтатын 
болсақ,  «Әуесқой  спорт  үйірмесі»  1888  жылы  Петербургтың 
қарамағындағы 
Тярлево 
деген 
жерде 
болған. 
Ұйымдастырушылар алдымен жүгіруді жарнамаласа, одан кейін 
жеңіл  атлетиканың  басқа  түрлерін  үйрететін  бӛлімдерін  де 
ашты.  Бір  жылдан  кейін-ақ  заңды  түрде  жүгіруден  жарыс 
ұйымдастырылды.  Бірақ  бұл  оқиғаға  дейін  Ресейде  жүгіруден 
жарыс ұйымдастырылған болатын.   Англия мен  Америка үлгісі 
бойынша  Мәскеудің,  Петербордың,  Тӛменгі  Жаңақаланың  
саябақтарында,  қоғамдық  бақтарда  кәсіби  желаяқтар  және  сол 
жерге күш сынасуға келген әуесқой спортшылар сайысқа түскен. 
Әсіресе,  ол  жерде  қарапайым  орыстардың  дайындығы  жоқ 
екенін  білетін  шетелдіктер  болған.  1908  жылы  Ресейде  жеңіл 
атлетикадан  елдің  желаяғын  анықтауға,  ал  1913  жылы 
бүкілресейлік Олимпиада жарысы ұйымдастырылады. Ең алғаш 
орыс  спортшылары  Стокгольмде  ӛткізілген  V  Олимпида 
ойындарында ӛнер кӛрсетеді, бірақ ол жарыс сәтсіз болды. 1910 
жылы  Ресейде  алғаш  бірнеше  Петербор  оқу  орындарының 
студенттерінің  қатысуымен  жеңіл  атлетикадан  жарыс  ӛтеді.  
Осы жылы Ресейде әйелдерге арналған алғашқы жарыс ӛтті. 
1917  жылы  революциядан  кейін,  1918  жылы  жарыс 
Мәскеуде  ӛтті.  Әрі  қарай  ресейде  жеңіл  атлетика  дами  түсті, 
оның  себептері:  әскерлер  мен  болашақ  ұрпақты  тәрбиелеудегі 
негізгі  спорт  түрі  болғандықтан  және  Қызыл  әскер  қатарына 
бару  үшін  осы  спорт  түрін  жақсы  меңгеру  қажет  болды. 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

26 
 
Кӛптеген  ұлы  спортшылар  сол  уақытта  пайда  болды.    Кеңес 
спортшылары  әлем  біріншіліктерінде  ӛнер  кӛрсетпесе  де, 
олардың нәтиежелерінң кӛбісі еуропа және әлем рекордтарынан 
асып түсті. 
Ең  алғаш  Кеңес  спортшылары  заңды  түрде  1952  жылы 
Олимпиада  ойындары  мен  Еуропа  біріншіліктеріне  қатыса 
бастады.  Сол  жылдан  бастап  Кеңес  спортшылары  сәтті  ӛнер 
кӛрсете бастады. 
Осымен  жеңіл  атлетика  жайлы  шағын  тарихымызды 
аяқтаймыз,  әрі  қарай  жеңіл  атлетиканың    түрлерінің  тарихына 
тоқталатын боламыз. 
Жүгірудің  түрлерін  үйретуді  орта  және  алыс  қашықтыққа 
жүгіру  техникасынан  бастаған  жӛн.  Осы  түрлерде  жылдамдық 
аса  жоғары    болмағанымен,    жүгіру  техникасы  мұқият 
сақталады. 
Жүгіру  техникасы  әр  түрлі  факторларға  байланысты, 
олардың ішінде ең маңыздылары: 
спортшының ерекше бейімі; 
спортшының физикалық дайындығының деңгейі; 
жүгіру қашықтығы; 
жүгіру орындалатын кеңістік; 
жергілікті жердің конфигурациясы; 
ауа райына байланысты. 
Спортшының ерекше белгілері мен бейіміне 1) аяқтың ұзын 
болуы; 2) мықындағы, тізедегі сіңірлердің қозғалу жылдамдығы; 
3)  бұлшық  еттегі  ақ  және  қызыл  еттердің  сапасы,  бұл  дене 
сапасына жылдамдық және күш  жатады. 
Дене  сапасының  дайындығының  дәрежесі  жоғарылаған 
сайын,  жүгіру  техникасы  да  жақсара  түседі.  Уақыт  формасын  
үнемдей біледі. 
Жүгіру  жылдамдығы  бірінші  кезекте  жүгіру  қашықтығына 
байланысты. 
Жарыс ӛтіп жатқан жол жүгіру техникасына әсер етеді. Әр 
түрлі  сапада  жабдықталған  жарыс  орны  жүгіру  техникасына 
ӛзгерістер  енгізеді.  Жергілікті  жерде,  тауда  және  тау  астында 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

27 
 
жүгіруде,  әр  түрлі  бұрылыстарда  жүгіру  техникасының    ӛз 
талаптары  бар.  Тіпті  стадиондағы  тегіс  жолда  жүгіру 
техникасына  үлкен  ӛзгеріс  әкеледі.  Спорт  алаңдарында  жүгіру 
техникасына  бұрылыстарға  және  тӛселген  жабдыққа  аса  назар 
аудару қажет, себебі стадиондар мен спорт кешенінде тӛселетін 
жабдықтарда үлкен айырмашылық бар. 
Ауа  райы  құбылыстары  да  жүгіру  техникасына  ашық 
жерлер  де    әсер  етеді.  Желдің  бағыты    жүгіру  техникасына  бір 
жағынан  пайдалы  болса,  екінші  жағынан  теріс  әсер  етеді. 
Жауын-шашындар, ауа  температурасы,  бұршақ  барлығы  жүгіру 
техникасын бір мезетте ӛзгертіп жібереді. 
Жүгіру  техникасына  әсер  ететін  аталмыш  факторларға  әр 
бір  бӛлімде  тоқталатын  боламыз.  Сонымен  қатар  олар 
спринтерге, 
орта 
қашықтықты 
желаяққа, 
стайерге, 
марафоншыға,  кедергілерден  жүгірушілерге  қалай  әсер  ететінін 
айтамыз. 
 
 

жүктеу 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: