Инвестицияларды қаржыландыру және несиелеу

Кәсіпорынға екі инвестициялық жобаның бизнес- жоспары берілген.

42-кесте – Жобаның түсінігі

Мың. теңге

А жобасы бойнша келесі мәліметтер:

- меншік капииал – 30 %;

- қаржылық нарықта акцияларды шығарғандағы материалдар-. 30 %;

- банковсктік немие – 40 %.

Б жобасы бойнша келесі мәліметтер:

- меншік капииал – 50 %;

- банковсктік несие – 50 %.

Кәсіпорын өзінің бос ақша қаражаттарын банктік депозитке саланады. Оның ставкасы жылына 10 %. Бірақ банк жылына 14 % ставкасымен беруге келісті. Нарыққа шығарылған акцияларды табысы 7 % тең.

Екі жобаны салыстырып (А және Ә), таңдаған жауабыңызды дәлелдеңіз.

Инвестор 95 млн. тенгені салуға шешім қабылдайды. Ол туралы мәлімет 43 кеседе көрсетілген.

Мың. теңге

Екі ең тиімді жобаларды таңдаңыз.

Фирма төрт нұсқалы инвестициялық жобаны қарастырады, олардың жүзеге асырылуына бірдей сомада 4,8 млн.тенге капиталдық аударылымдар қажет. Қаржыландыру банктік несилендіру арқылы жүзеге асырылады. Пайыздық ставкасы – 15% жылына. Ақша ағымдары 44 - кестеде көрсетілген.

Мың. тенге

Ең тиімді жобаны анықтаңыз.

Компанияда өзіндік инвестициялық қаражат 1 млрд. тенге бар және өндіріс екі жыл көлемінде капиталды ұтымды іске асыруда жұмыс жасайды. Өзіндік қаражатқа инвестицияланбайтын барлық қаражат көзін тағы да ашық нарық арқылы екі жылға кірістің көтерме жүктемесімен салуға болады (ұзақ мерзімді қаражатты тарту күшіне қарай ) – 20 %.

Фирманың құзырында қалатын қаражат үшін бір жылдан кейін және осындай жолмен кіріс жүктемесін 15 % ретінде қабылдайды. Осы орайда компанияда үш инвестициялық жоба бар, олардың параметрлері 52-ші кестеден орын алған. Минималды мүмкіндік кіріс қаражатты пайдаланудан 12 % деңгейінде орын алады.
45-кесте – Жоба бойынша ақшаның ағыны

Млн. тенге

Жобаның сомалық құны компанияның қаржылық мүмкіндіктерін арттырады - 100 млн. тенгеге. Фирманың инвестициядан кірісін анықтау керек, сонымен қоса жобаның анағұрлым оңтайлы нұсқасын қарастыру көзделеді.

Компанияда өзіндік инвестициялық қаражат 1 млрд. тенге бар және өндіріс екі жыл көлемінде капиталды ұтымды іске асыруда жұмыс жасайды. Өзіндік қаражатқа инвестицияланбайтын барлық қаражат көзін тағы да ашық нарық арқылы екі жылға кірістің көтерме жүктемесімен салуға болады (ұзақ мерзімді қаражатты тарту күшіне қарай ) – 15 %. Фирманың құзырында қалатын қаражат үшін бір жылдан кейін және осындай жолмен кіріс жүктемесін 15 % ретінде қабылдайды. Осы орайда компанияда үш инвестициялық жоба бар, олардың параметрлері 53-ші кестеден орын алған. Минималды мүмкіндік кіріс қаражатты пайдаланудан 12 % деңгейінде орын алады.

Млн. тенге

Жобалардың сомалық құны компанияның қаржылық мүмкіндігін 200 млн. тенгеге көтереді. Фирманың инвестициядан кірісін анықтау керек, сонымен қоса жобаның анағұрлым оңтайлы нұсқасын қарастыру көзделеді.

Инвестициялық компания бірнеше инвестициялық жобаларды қарастыруға алады, олардың ерекшеліктері 54-ші кестеден орын алған.

Мың. доллармен

Осылардың ішінен ең оңтайлысын табу, яғни бюджеттің 130 млн. доллар мөлшерін қамтуы тиіс.

Төрт жоба талданады, олардың ерекшеліктері 48-ші кестеден орын алған.

Мың. доллармен

Капитал көлемі – 12 %. Бюджет шектеулі және 120 мың долларды құрайды. Жобалар тәуелсіз және бөлуге болады, оңтайлы жүйені құрастыр.

Төрт жоба талданады, оның үстіне А мен Б, сол сияқты Ә мен В – өзара ерекше жобалар. Жобалардың мүмкіндік комбинациясын құрыңдар және оңтайлысын таңдау керек. Бастапқы деректер 49-шы кестеден орын алған.

Таза келтірілген инвестиция құнын жылжымайтын мүліктің еркін кепілдігіне қатысты есептеңдер, егер капитал салымы 10 млн. тенге болса, ақша кірісінің ағыны бес жылда – 2; 2,4; 2,8; 3,2; 3,5 млн. тенге. Кірістің тәуекелсіз жүктемесі – 10 %, орташа нарықтық жүктемесі – 15 %. Талап етілетін капиталдың жартысы нөлдік кезеңде төленеді, жартысы – бірінші жылдың соңында.

Қалалық ет комбинаты тағы да бір тоңазытқышты сатып алғысы келеді, ең алдымен лайықты ғимаратты дайындау қажет. Бұндай дайындық бірнеше айды қамтиды және нөлдік жылдағы инвестиция алды шығындары түрінде қарастырылады. Тоңазытқыш камера бірінші жылдың соңында иелік етіледі және үш жыл бойы пайдаланылады. Дайындық шығындары 5 млн.тенгені құрайды, камераның құны – 30 млн. тенге, ақша түсімі екінші, үшінші және төртінші жылдары 12, 15 және 20 млн. тенге, ал талап етілетін рентабелділік деңгейі– 10 %.

Өндіріс жаңа технологияны иелік етудің мақсаттылығын қарастырады. Нарықта екі моделі бар, параметрлері 50-ші кестеден орын алған. Оңтайлы жобаны таңдаңыз.

Мың . доллар

Фирма жыл сайын 10 млн. тенгені инвестициялауға мүмкіндігі бар. Лайықты нысандар ретінде төрт жоба қарастырылуда, ақша ағыны 51-ші кестеден орын алған.

Млн. тенге

Қарастырылатын жобалар бөлшектеуге лайықты, яғни оларды талданатын жобаларда тек тұтастай ғана жүзеге асыру мүмкіндігі емес, кез келген оның бөлігі үрдіске енеді; осы орайда қарастыруға ақша түсімі мен инвестицияның лайықты үлесі алынады.

Жобаның қоржынын құрастыру талап етіледі, максимальды мән көрсеткіші таза келтірілген кірісте егер дисконттау жүктемесі – 10 % болса.

Тапсырма 102

Әрекеттегі дүкен шексіз түрде кіріс көзін әкеледі - 200 мың доллар жыл сайынғы кіріс. Жаңа, модернизацияланатын дүкен, ескінің орнына құрылады, ол 1 млн. долларға түседі және, күтілетіндей, мәңгілік тұтынылады және 25 % кіріс әкеледі. Бұл жобаны пайдалануға бола ма, егер ақшаның құны инвестор үшін - 10 %?

Аталмыш жобаның экономикалық тиімділігін талдау қажет. Салыстыру үшін сонымен бірге келесі өлшем қолданады:

• 
  «жобамен – жобасыз»;
  
• 
  ақша ағынына қатысты талдау (ақша ағыны жаңа дүкеннен алу ескі әмбебап дүкен ағыны).
  

Компания тұрғын үй құрылысына 15,6 млн. доллар салмақшы. Екі жоба қарастырылады.

А жобасы бойынша үй екі кезекте салынады. Бастапқы инвестиция 5,6 млн. долларды құрайды. Бірінші кезек бірінші жылы 10 млн. доллар кірісті құрайды. Екінші жылда екінші кезек құралады, шығындары бірінші кезектегі кіріспен тең. Үшінші жылдың соңында инвестор 10 млн. доллар алады.

Ә жобасы бойынша бірден екі кезек құралады, кірісті инвестор получит тек төртінші жылдың басында ғана алады -22,1 млн. доллар.

Анықтау керек:

• 
  Ақша ағындары А және Ә жобалары бойынша таза келтірілген тиімділікті ;
  
• 
  Олардың әрқайсысының тиімділіктерінің пайыздық жүктемесі - 0 %, 5 %, 10 %, 20 %. Қандай пайыздық жүктемеде компанияға А жобасын қолға алуға болады, ал Ә жобасы үшін қандай жағдай қажет?
  
• 
  Пайыздық жүктеменің шамасын, яғни жобалар NPV өлшемі бойынша тиімді деп саналады;
  
• 
  әр жобаның кірістік ішкі мөлшерін;
  
• 
  бұл жобалардың қайсысы Фишер нүктесінде тиімді (Фишер нүктесін анықтау есептік және графикалық жолмен).
  

Компания күрделі бюджеті 490 мың. доллар жағдайында күрделі салым бағдарламасын қалыптастырады. Мысалы, компанияның капиталының бағасы (салыстыру жүктемесі) - 10 %. Сандық ерекшеліктер тәуелсіз жобалар үшін 52-шы кестеден орын алған.

Мың. доллармен

Талап етіледі:

• 
  жарамсыз жобаларды істен шығару;
  
• 
  қалған жобалардан тиімдісін таңдау, инвестицияны ранжирлеу әдісінің тобымен кірістің ішкі мөлшерінің көмегімен (IRR);
  
• 
  жобалардың үздік тобын алу, олардың ранжирленуі үшін таза ағымдағы құн көрсеткішін пайдалану (NPV)
  
• 
  қарым-қатынастың оңтайлылығына жол ашу. Бұл үшін NPV өлшемі бойынша оңтайлы модель құру қолға алынады, екі текті сызықтық бағдарлама міндеттері түрінде іріктеу және оларды шешу;
  
• 
  әр түрлі амалдармен алынған шешімдерді салыстыру.
  

Компания жер үлескісіне ие, нарықтық құны 45 млн. тенгеге бағаланады. Бұл үлескіде жыл бойы қонақ үй салынады. Оны пайдаланудың бірінші жылында кіріс 4 млн. тенгеге алынады; әрі қарайғы уақытта үш жылда кірістің өсуі 2 млн. тенгеге жыл сайын көзделуде, сосын өзгере береді. Құрылымдық шығындар мен қонақ үй шығыны – 10 млн. тенге; несиенің жүктемесі - 12 % (өзіндік еркін қаражатқа компания ие емес), және ол төрт жыл мерзіміне ұсынылады. Компания әкімшілігі жер үлескісін пайдалануының екі мүмкіндік нұсқасын қарастыруда: оны сату немесе 20 жыл бойы қонақ үйдің пайдалану мен сату мәселесі жалғасады.

Олардың қайсысы таңдалады, егер пайыздық жүктеме альтернативтік салым бойынша 10 %-ға тең болса?
Тапсырма 106

Өзара ерекше жобалардың тартымдылығы бойынша салыстырмалы талдау жүргізіңіздер, олардың ерекшеліктері 53 кестеден орын алған,инвестицияланған капитал бағасы - 10 %.

Мың. доллар

Ұзақ мерзімді инвестициялардың тиімділігін бағалаудың көрсеткіштерін пайдаланудағы негізгі жетістіктер мен кемшіліктерді атаңдар. Бағалау өлшемін көрсетіңіз, пайдаланылуы альтернативтік жобалардың тартымдылығын анықтауда оңтайлы болып есептеледі. А және Б жобалары үшін IRR көрсеткішінің пайдаланылу шегін көрсет.

Компанияның басшылығы тарапына қарастыруға бес жоба ұсынылды, жалпы инвестициялық шығынның мөлшері - 319 млн. тенге. Көрсеткіштердің қалыпты мәндерінде таза ағымдағы құн мен тәуекелдіктің төменгі деңгейі аталмыш күрделі салымда біртекті тартымды болады және жүзеге асыруға қабылданады. Барлық ұсынылған жобалар болашақ мерзімге қалдырылмайды және фирма басшылығы капитал салымының анағұрлым тиімді мақсатын көздей отырып, қолда бар қаражатты оңтайлы орналастыруға тырысады, қысқа мерзімге шектелгендерін де. Аталмыш кезеңде компания 203 млн. тенге орналастырады.

54-ші кестеде жобалық ақша ағынының шамасы көрініс алған. Дисконт жүктемесі барлық инвестициялық жобалар үшін – 15 %.
54-кесте – Жоба бойынша ақша ағымы

Млн. тенге

Әр жобаның экономикалық тиімділігін талдаңыздар. Инвестицияның тиімділігін бағалау үшін өлшемдер таңдауды түсіндіріңіз. Фишер нүктесін анықтау керек. Инвестицияның оңтайлы қоржынын үлестік қаржыландыру жағдайында қалыптастырыңыздар және аталмыш жобаның бөлінбейтіндігі жағдайларында.

Аталмыш екі жоба деректері 62-ші кестеде көрсетілген, талап етеді:

- орташа күтілетін кірісті есептеу;

-  дисперсияны есептеу, орташа квадраттық ауытқуды назарға алу;

- салымның тәуекелдігі тұрғысынан таңдауды негіздеу;
55-кесте – Жобалардың ерекшелігі

Фирма екі альтернативтік инвестициялық жобаны қарастырады, кірістің орташа жүктемесі - 10 %-ды құрайды. Сараптау жолымен анықталған тәуекелдік, А жобасын жүзеге асырумен байланысты, 12 % құрайды, ал Б жобасы – 15 %. Жобаны жүзеге асыру мерзімі – бес жыл. Міндетті түрде жобалардың тәуекелдікке қатысты тиімділігін ескерген жөн. Жоба бойынша бастапқы деректер 56-ші кестеден орын алған.

Фирма А және Ә екі альтернативтік инвестициялық жобаны қарастырады, кірістің орташа жүктемесі - 10 %-ды құрайды. Жүзеге асу мерзімі – бес жыл.

Міндетті түрде анықтауымыз қажет жағдай – қандай жоба анағұрлым тәуекелді болып саналады.

Бұл үшін есептеуге есептеу қажет:

- вариация құлашы (таза құнның анағұрлым көлемді өзгерісі);

- орташа квадраттық ауытқу;

- вариация  коэффициенті.

Инвестициялық компания капитал салымының тәуекелдігін бағалайды, екі альтернативтік жоба бойынша. Тағайындалғаны, жоба бойынша кіріс реті 58-ші кестеден орын алады.

Аталмыш жобада капитал салымын бағалау үшін пайдаланатын әдістер мен көрсеткіштерді атаңыз.

Бұл әдістердің көмегімен жобаларға қатысты салыстырмалы бағалау жасаңыздар.
Тапсырма 112

Кестеде инвестициялық жобаларды жүзеге асырудағы мүмкіндік нәтижелерді оптимистік, пессимистік, жоспарлы түрде бағалау нұсқалған .

Анықтаңыз, таза ағымдағы құнның баға өзгерістеріне, сату мөлшеріне, тұрақты және ауысымды шығындарға, капитал бағасына ықпалы, жобаны пайдаланудың жалғасымдылығы және біртекті инвестициялық шығындар.

Бастапқы инвестициялық шығындар жоба бойынша 420 мың. долларды құрайды. Капиталдың жобалық бағасы – 14 %. 60-ші кестеде ақша ағындары мен олардың ықтималдығының көрсеткіштері орын алған.

Мың. доллармен

NPV әдісінің көрсеткіштерін пайдалану арқылы талдау талап етіледі, «шешімдер ағашы» инвестициялқ жобаларды жүзеге асыру нәтижелерінің анағұрлым ықтимал түрлерін арқау етеді. Аталмыш жобаның тәуекелдігінің деңгейін сипаттау.

«Ағаштар шешімі» құру арқасында келесі символдар ұсынылад: □ – шешім қабылдау нүктесі ○ – жағдай ықтималдығы.
Тапсырма 114

Жобаның жүзеге асуының мақсаттылығының экономикалық тиімділігін талдаңыздар, келесі алғышарттар арқау етіледі: нвестиция шамасы – 30 млн. тенге, жобаны жүзеге асыру мерзімі – бес жыл; жыл бойынша кіріс ( млн. тенге): 8; 8,5; 9; 9; 9. Дисконттаудың ағымдағы коэффициенті – 10 %, орташа жылдық инфляция индексі – 8 %. Жобаны инфляцияны ескере және ескермей отырып бағалаңыз.

Компания жаңа жабдықтарды 36 тыс. доллар көлемінде иелік еткісі келеді, ол 20 мың доллар шығынды үнемдеуді жақын арадағы үш жылда қамтамасыз етеді (ену ақша ағыны түрінде) . Бұл мерзімде жабдықтар толық тозуға тән болады. Өндірістің капиталының құны құрайды - 16 %, ал инфляцияның күтілетін қарқыны – 10 % жылына. Жобаны инфляцияны ескере және ескермей бағалаңыз.

Инвестициялық компания өз клиенттеріне активтерді инвестициялау нысандарын ұсынады, ол туралы  61-кестеден байқаймыз.

Инвестициялық қоржынның әр түрлі нұсқасын қалыптастырыңыз:

• 
  бағалы қағаздар қоржыны;
  
• 
  инвестициялық нысандардың басқа да қоржыны;
  
• 
  аралас;
  
• 
  кірістің қоржыны;
  
• 
  өсу қоржыны;
  
• 
  тепе-тең (инвестициялаудың оңтайлы мақсаттарын атау), тепе-тең және тепе-тең емес қоржындар (бір оңтайлы түріне қатысты).
  

Жеке инвестор өз жинағын келесі үлгіде инвестициялайды:

• 
  оларды депозиттік салым ыңғайында коммерциялық банкке 12 %-дық кіріспен орналастыру;
  
• 
  оларды танымал мұнай компаниясының акцияларына жылына 18 % -дық дивидендпен салу;
  
• 
  оларды жас өндірістік компанияның акциясына салу, яғни қазіргі уақытта қор нарығында сауданың көлемді мөлшерімен ерекшеленбейді, бірақ курстық құнның өсуі көзқарасы тұрғысынан тиімді деп ұсынылады;
  
• 
  оларды машина жасау зауытының облигацияларына салу;
  
• 
  оларды үш жыл мерзіміндегі айналымға мемлекеттік облигацияларға салу;
  
• 
  оларды жылжымайтын мүлікке салу.
  

• 
  тәуекелдікті азайту;
  
• 
  ағымдағы кірісті алу;
  
• 
  салымның өсуі;
  
• 
  салымның жоғары ликвидтілігі.
  

Инвестициялық қоржын өндірісте активтерден тұрады, 62-шы кестеде орын алады, нәтижесінде нұсқалған жылдық кіріс қамтамасыз етіледі.

Тұтастай қоржын бойынша кіріс мөлшерін анықтаңыз. Қандай актив инвесторға тиімді, яғни қоржын бойынша жоғары кіріс мөлшерін қамтамасыз ететіндей?

Инвестициялық қоржын бойынша кірісті анықтаңыз, егер бір жылдан кейін инвестор акцияны сатуды жоспарласа және түсім қаражатын тепе-тең қалған нысандар арасында бөлу ойы болса.
Тапсырма 119

63 –ші кестеде инвестордың құнды қағаздар қоржыны орын алған.

Ұсынылған нұсқа бойынша -коэффициентін есептеңіз және қоржынның тәуекелдігін бағалаңыз.

Инвестор салым қоржынын қалыптастырды, ол 64-ші кестеден орын алған.

-коэффициентті анықтаңыз.

Инвестициялық қоржынның тәуекелдігін мына жағдайда анықтау, біраз уақыт өткеннен кейін инвестор қоржынының құрылымын өзгертуді ойлайды, сол сияқты қолда бар қаражатты актив қоржынына енгендермен бөлісуді шешеді.

Инвестициялық қоржынның екі нұсқасын салыстыру, салым тәуекелдігінің көзқарасы тұрғысынан және анықтаңыз, инвестор үшін қай әрекеттер түрлері тиімді:

• 
  тәуекелдікті азайту;
  
• 
  кірісті көбейту.
  

Сақтандыру компаниясы нысандарды инвестициялау үшін таңдайды, ол 65-ші кестеден орын алған.

Кірістің және тәуекелдік деңгейінің (-коэффициент) минималды мөлшерін анықтаңыз, (-коэффициент) Б активі бойынша, егер инвестор қоржынның жалпы кірісіне қол жеткізуде деңгей шамасы - 16 % жылдық болады, ал -коэффициент 1,2-ден аспауы шарт.

Актив бойынша күтілетін норма А активінде – 10 %, В активі бойынша – 8,2 %, С активі бойынша – 12,4 %. Ұсынылатын салымдардың жалпы сомасы – 400 мың тенге, оның үстіне 50 % - С активіне, ал қалған сомасы А және В активінде көрініс алады.

Қоржын бойынша күтілетін мөлшерді тұтастай анықтаңыз.

Жалпы -коэффициентін инвестиция қоры бойынша анықтау қажет, егер  А акциясы үшін – 1,4, В акциясы үшін – 0,8,С акциясы үшін – 1,9.

Аланған қоржынды кіріс пен шығынның қатынасының көзқарасы тұрғысынан ерекшелендіру көзделеді.
Тапсырма 123

Инвестициялық қоржын А келесі құрылымға ие болады: мемлекеттік зайымның облигациялары – 12 %, ірі мұнай компанияларының жай акциялары – 15 %, банктер мен сақтандыру компаниялары үшін тартылған акциялар – 20 %, коммерциялық банктердің депозиттік сертификаттары – 15 %, ірі өнеркәсіптік өндірістің облигациялары – 30 %.

Инвестициялық қоржын. Мұнай өңдеу өндірістерінің акцияларын құрайды және тасымалдаушылармен және мұнайды жүзеге асыру жұмыстарымен шұғылданады, сонымен қоса мұнай өнімдері негізінде химиялық өнімдерді жарыққа шағарады. Бұл қоржындардың түрлерін анықтау және тәуекелдікті азайту көзқарасы тұрғысынан салыстыру (есептеуді жүргізу қажет емес).