Көп таңбалы сандарға амалдар қолдану

II. Бір таңбалы санға көбейту және бөлу

1. 
   ІҮ қатардағы сандарды X қатардағы сандарға көбейтіндер
   (берілген бір таңбалы санға көбейту).
   
2. 
   II қатардағы сандарды X қатардағы сандарға бөліңцер.
   
3. 
   А бағанындағы сандарды 4-ке, Е бағанындағы сандарды 9-ға,
   Ж бағанындағы сандарды 5-ке бөліңдер.
   
4. 
   І-ІІ қатарладағы сандарды X қатардағы бір таңбалы санға
   бөлгендегі бөліндіні табыңдар.
   

1. 
   Аталған бағандағы (қатардағы) сандарды 10-ға, 100-ге, 1000-ға
   көбейтіңдер.
   
2. 
   Аталған бағандағы сандарды 10-ға, 100-ге, 1000-ға бөліңдер
   (қалдықпен, қалдықсыз).
   

1. Разрядтық сандарға көбейту.

а) VI қатардағы сандарды IX қатардағы сандарға көбейтіндер; ә) X қатардағы сандарға аталған разрядтық сандарды (30,40,5000,...) көбейтіңдер.

2. Көбейткіштері нөлмен аяқгалатын сандарды көбейту:

ә) VII қатардағы сандарды берілген разрядтық сандарға көбейту (20,300,...).

3. Нөлдермен аяқгалатын сандарды бөлу.

V немесе VII қатардағы сандарды X қатардағы сандарға бөліңдер.

V. Екі таңбалы санға көбейту

1. 
   VIII қатардағы және IX қатардағы әрбір санды 12, 13, ....-ге
   көбейтіңцер;
   
2. 
   IX қатардағы сандарға II қатардағы 15, 25, 50 және т.с.с.
   саңдарды көбейтіңдер.
   

1. 
   VI қатардағы сандарды IX қатардағы сандарға бөліңдер;
   
2. 
   Берілген бағандағы (қатардағы) сандарды (қалдықпен немесе
   қалдықсыз) аталған екі таңбалы немесе үш таңбалы санға бөлу.
   

1-сабақ.

Сабақтың барысы: I. Қайталау.

1. Нәрселерді санау — (тақтадағы аппликация: Буратиноның
түрлі-түсті 4 шары бар.

Буратиноның қанша шары бар екенін санап шығыңдар. Олардың санын сәйкес цифрлармен белгілендер. Шарларда қандай өзгеріс болды ? (Бірі ұшып кетті). Ұшып кеткен шарлардың санын белгілеу үшін сендер қандай цифрларды пайдаландыңдар ? Қанша шар қалғанын санап шығыңдар. Қалған шарлардың санын белгілеу үшін сендер қандай цифрды алғандықтарыңды карточкадан көрсетіңдер. 4,1,3,3- ең кіші сандар атандар. Ең үлкен санды атандар. Қалған сандар жөнінде не айтуға болады ?

2. Қалталы полотнода қанша квадрат бар екенін санап
шығыңдар. Қалталы полотнода қанша квадрат тор көз болса,
дәптерлердің соншасын айналдырып сызындар. Барлығы 4 болу
үшін тағы қанша тор көзді айналдыра сызу керек ? Сендер 4
санын қалай шығарып алдындар ? Қатарына мысалды жазыңдар.

П-Жаңа сабақ.

Бір қатарға 4 көк дөңгелекті, олардың астына сонша
қызыл ұшбұрыштарды қойыңдар. Сендер қанша қызыл
ұшбұрыштарды қойдыңдар ? Неліктен ? Тағы бір қызыл
ұшбұрышты қосындар. Қызыл үшбұрыш қанша болды ? Неліктен
? Біздер 5 қызыл үшбұрышты қалай шығарып алдық ? Қай
фигура артты ? Қай фигура кеміді ? Егер 5-тен 1-ді шегерсек
қанша қалады ?

1. 
   Иллюстрациямен жұмыс істеу.
   

3. 5 цифрымен таныстыру.

Мұғалім 5 цифрын бір қатарға қояды. 4 санынан кейін қандай сан келеді? 5 санының алдында қандай сан бар? Неліктен?

4. 
   5 цифрының жазбаша түрі.
   
5. 
   5 санын одан алдындағы сандармен салыстыру.
   Сергіту сәті.
   

—Квадрат қанша болды? Санды қасына жазыңдар. Квадраттар артты ма, әдде кеміді ме? 4 және 5 сандарын салыстырындар, содан кейін немесе белгісін қойыңдар. Біз 5 санын қалай шығарып алдық? Осы мысалды жазыңдар. Азайту бойынша жүргізілген жұмыс та осы сияқты болады.

6. Оқулыктың иллюстрациясы бойынша мысалдар
құрастыру.

—Сендер қанша қызыл кесе көріп отырсыңдар? Осы сурет бойынша қатарында жазулы тұрған, екі мысалдың қалай құрастырылғанын түсіндіріңцер. Оларды дәптерлеріңе жазып, шығарыңдар.

2. 
   Қорытындылау.
   
3. 
   Үйге тапсырма.
   

1. 
   Көбейткіштердің біреуі 1-ге, екіншісі 8-ге тең. Көбейтінді неге
   тең?
   
2. 
   Қандай жағдайда көбейтінді көбейткіштердің біріне тең
   болады?
   

1. 
   Қандай жағдайда бөлінді бөлінгішке тең болады?
   
2. 
   Қандай жағдайда бөлінді 1-ге тең.
   
3. 
   Теңдікті пайдаланып, өрнектің мәнін табындар.
   

10. 
    6) Әр бағандағы теңдіктер өзара қандай байланыста екендігін түсіндіріңцер.
    
11. 
    1x9 = 9 1x15=15 1x8 = 8
    
12. 
    9:1 = 9 15:1 = 15 8:1 = 8
    
13. 
    9:9 = 1 15 : 15 = 1 8 : 8 = 17
    
14. 
    7. Қосуды көбейтулермен алмастырыңдар:
    
15. 
    7+7+7+7= 8+8+8+8+8+8= 6+6+6
    
16. 
    II. Жаңа сабақ.
    
17. 
    Екіні көбейту кестесімен таныстыру.
    
18. 
    —Бүгін біз тақтада жазулы түрған екіні көбейту кестесімен танысамыз (тақтадан нәтижесіз толық кесте жазылған). Мұғалімнің басшылығымен оқушылар нәтижелерді табады, ал мұғалім оларды кестеге жазады. Кестені жазуды аяқгап, мұғалім балалардың зейінін шыққан нәтижелерге аударады.
    
19. 
    —Көбейтінді де қандай өзгеріс болды? (Көбейтінді 2-ге артты).
    
20. 
    Неліктен? Сендер 2x8 сандарының көбейтіндісін қалай табар едіңцер? (Егер біз 2x7=14 екенін білсек, онда14+2=16 болатынын білу жеткілікті, сондай-ақ біз 2x9=18 болатынын біле отырып 18-2=16 деп жазсақ жеткілікті болар еді).
    
21. 
    Оқушылар кестені жатқа білмес бұрын, мұғалім осы кестенің қалай оқылу керектігін үйретеді.
    
22. 
    -2x4=8 көбейтіндісін қалай оқуға болады? (2-ні 4-ке көбейткенде 8 шығады, 2 санын 4 рет алу керек).
    
23. 
    Мұғалім бүдан да қысқа оқуға болатынын айтады, мысалы: екі жердегі төртіміз сегіз.
    
24. 
    III. Кесте бойынша бөлуге өрнектер құру.
    
25. 
    —Бірінші өрнекке қараңдар. 2 және 4 сандарымен тағы
    
26. 
    қанша өрнек құруға болады (4:2=2) т.с.с. IV Есептер шығару.
    
27. 
    1.№177-есеп (II сынып оқулығы) мұғалімнің басшылығымен шығарылады.
    
28. 
    Оқушыларға берілетін тапсырма: есепті іштей оқу. Оның шарты мен сұрағын қайталау.
    
29. 
    —Есептің сұрағына жауап беру үшін қандай мәліметтер
    
30. 
    керек?
    
31. 
    Өрнек құрып, есептің қалай шығарылатынын жазыңдар. Бір оқушы есептің шығарылу жолын түсіңдіреді:
    
32. 
    —Екі ыдыста, үш ыдыста, төрт ыдыста неше литр шырын бар екенін табу үшін (бір ыдыста 3 л шырын бар екені белгілі болғандықтан) 2-ні 3-ке, 3-ті 3-ке, 4-ті 3-ке көбейтеміз.
    
33. 
    Сонда мынандай өрнек шығады:
    2x3= 3x3= 4x3=
    
34. 
    Өрнектің мәнін есептеп шығарғанда жауабы мынандай болады:
    
35. 
    1) 6л; 2) 9л; 3) 12л шырын бар.
    

4. 
   Қорытындылау.
   
5. 
   Үйге тапсырма. Екінің көбейту таблицасын жаттау,
   №182 (1-2 бағандар)
   

36. 
    №190 (1-5 бағандар)
    
37. 
    3-сабақ.
    

56. 
    2. 32008, 230560, 204500 сандарын оқындар және олар туралы мына жоспар бойынша айтып беріндер. а) сандағы жоғарғы разряд қандай? ә) санда қандай разрядтың бірлігі жоқ?
    
57. 
    III. Оқулықпен жұмыс істеу.
    
58. 
    №28 есеп. Берілген есептің мазмұнын оқытып, шартын құрып, есептің шешуін табу.
    
59. 
    Қыз бала — 36 саңырауқұлақ тапты. Үл бала - 28 саңырауқұлақ. Жеуге жарамайтыны — 3 саңырауқұлақ. Жеуге жарайтыны -?
    
60. 
    Шешуі: 36+28=64
    
61. 
    64 -3=61 Жауабы: балалар 61 жеуге жарайтын саңырауқұлақ тапты.
    
62. 
    №29, 32 - мысалдар.
    

111. 
     92-7-7-7 32: 8x9 24-6-6
     18 + 8 + 8 + 8 4x6:8 18-9-3
     
112. 
     Мысалдар талқыланып шығарылады, оқушылардан ауызша сұралып өтілген тақырып тұжырымдалады.
     
113. 
     Жаңа сабақ.
     
114. 
     Қорытындыны бекіту мақсатында көрнекі құрал арқылы мына мысалдар беріледі:
     
115. 
     65 + 21 : 3 27 : 3 - 4 х 2
     
116. 
     40-7x7 3x5 + 6x4
     
117. 
     Өрнектерде қандай амалдар көрсетілгенін ататып, осындай өрнектердің мәндерін табу үшін аддымен көбейту және бөлу, қосу және азайту амалдарын жазылу ретімен орындау керектігін кестеден түсіндіру қажет.
     
118. 
     Оқушыларға бұл ережені әрдайым есте сақтау керектігін ұғындыру, жақшасыз берілген өрнектердің мәндерін амалдар тәртібі бойынша орындалуын мысалдар арқылы түсіндіру керек.
     
119. 
     Оқулықпен жұмыс: Мысалдардың шығару жолын түсіндіру:
     
120. 
     40 - 7 х 4 = 40 - 28 = 12 3 х 5 + 6 х 4 = 15 + 24 =39 55 - 5 х 4 = 55 - 20 = 35 7 х 2 + 3 х 10 = 14 + 34 = 44
     
121. 
     Өрнектердің мәндерін есептеп шығар:
     

70. 
    - 8 х 5 26 + 24 : 4
    35+ 4x7 9x3 + 7x4
    
71. 
    - 16 : 2 60 : 10 + 8 х 3
    9x3 + 7x4 18:9 + 27:3
    

122. 
     Қағазбен жұмыс: № 409 — есеп
     
123. 
     1) Екі жолақ қиып ал; біріншісінің ұзындығы 8 см, ал екіншісі
     одан 4 есе қысқа. Қысқа жолақтың ұзындығы неге тең?
     
124. 
     2) Ұзындығы 8 см жолақ қиып ал, оны 4 есе қысқарт,. Шыққан
     жолақтың ұзындығы неге тең?
     
125. 
     № 410-есеп. Шебер бір аптада әр костюмге екі метр мата жүмсап, 5 баланың костюмін тікті. Ол барлығы қанша мата жүмсаған? Суреттері көрсетіледі.
     
126. 
     І.Костюмге жұм- Костюм саны Барлық костюмге
     салатын мата. жұмсалған мата.
     
127. 
     2 м мата 5 костюм ? (х)
     
128. 
     Есептің мазмұнын түсіндіріп, шартын кестеге жаздыру.
     
129. 
     Шешуі: 5 х 2=10 м
     
130. 
     Жауабы: Барлығы 10 м мата жұмсаған.
     
131. 
     Осы жерде көрнекі құрыла арқылы бір өленді айтып кетуге болады:
     
132. 
     Қыздарға біз жол береміз алдынға,
     
133. 
     Соң жігіттер өтеді тартынбай.
     
134. 
     Бірақ кімнің жұмысы болса да тығыз,
     
135. 
     Жақшаға алып, соң жол беріңіз асығып. Балаларды сергіту жаттығулары: Оқушылардың назарын қаратып сергіту мысалдар шешкізу:
     
136. 
     а) Марат 11 сан ойлады (х). Сол санға 6-ны көбейткенде 24
     шықты. Марат ойлаған сан қанша?
     
137. 
     ә) Сенің жасың 8-де, ағаң сенен 3 есе үлкен. Ағаңның жасы нешеде?
     
138. 
     б) тендеу бойынша есеп құрастыр:
     х = 4 16=12
     
139. 
     в) мына квадраттар сиқырлы ма?
     40 5 30 11 10 15
     
140. 
     15 25 35 16 12 8
     
141. 
     20 45 10 9 14 13
     
142. 
     Сергіту жаттығуларынан соң, өтілген тақырыптарды қайталауға берілген.
     
143. 
     № 412 мысалдарды орындатамын.
     
144. 
     Белгісіз сандарды тап:
     
145. 
     х : 7 = 4 8ха = 32 21 : с = 3
     
146. 
     х = 4х7 a = 32 : 8 с = 21 : 3
     х = 28 a = 4
     
147. 
     
     
148. 
     28:7 = 4 8x4 = 32 21:7 = 3
     
149. 
     Сұрақ-жауап арқылы амалдар тәртібі мен берілген мысалдардың орындалу тәртібін қорытындылаймын.
     
150. 
     Оқушылардың білімін бағалау. Үйге тапсырма: №409 — есеп.
     
151. 
     №408 мысал берілді.
     
152. 
     Жоғарыды бірнеше сабақтардың күнделікті жоспары көрсетілген. Тоқталған тақырып бойынша жүргізілген эксперимент нәтижелері төмендегіше:
     
153. 
     БАЛАЛАРДЫҢ ҮЛГЕРІМІ
     
154. 
     
     

     Мектеп Оқушылар		Көрнекілікті	Көрнекілікті
     саны		қолданбағанға дейін	қолданғаннан кейін
     аттары
     1. "Сырдария"	78	92 %	99,3 %
     2. "Шардара"	46	91,7 %	99,7 %
     3. "Ш.Уәлиханов"	89	91,3 %	98,7 %

155. 
     Осы сабақтардан көрнекілікті пайдаланып өту нәтижелі екенін көреміз.
     
156. 
     
     
     жүктеу 103,72 Kb.
     
     Достарыңызбен бөлісу: