Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 219/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) жағдайлар мен рухани ортаның мә нін  ашуды көздеген [62,406]. Сол арқы- лы Мағжан поэзиясының ұлттық,  халықтық сипаттарын ғылыми са- ралап берді. Бұған дейін әдеби- теориялық ой-пікір бұл ұғымдарды  тек сөз арасында ғана айтып қалып,  жеке ақын шығармашылығына орай  ғылыми терең қарастыруға ден- деп бара алмай жүрген болатын.  Ұлттық әдебиеттану ғылымының  туу кезеңіндегі әдеби-теориялық ой- пі кірдің өсу, кемелденуі жолын да  мақала қосқан ең басты жаңалық та  осы болды. Мағжанның «кедейдің  ақыны емес, ұлт ақыны, ұлтты жал- пағынан алып қарайтын», халықшыл  ақын екенін дәлелдеу – мақаланың  бүкіл желісінің өзегі болуы да сон- дықтан болар.  Мақаланың әдеби-теориялық ой- пікірге қосқан тағы бір ерекше жа- ңалығы – Мағжан поэзиясындағы  әдеби ағым және көркемдік әдістер- ді анықтау мақсатында теориялық  талдау жасауы. Қазақ әдебиетінің  көркемдік деңгейі қандай дәуірде де- ген проблема баспасөзде жан-жақты  сөз болғанда тың пікірлер білдірген  Ж. Аймауытов бұл мәселені де нақ- ты сөз етеді. «Мағжанның алғашқы  кездегі өлеңдерінде неше түрлі рух  бар. Сыртқы түрінде орыстың бейне- шілдеріне (символист) еліктесе, іш- кі рухында күйректік, жылауықтық  (сен тиментализм), романтизм бол- ды. Сентиментализм әсіресе, әйел  теңдігіне арнап жазған өлеңдерінде  ұшырасады», – дей келіп, осылардың  әрқайсысына нақты мысал келтіре  отырып дәлелдейді. Сын мен әде- биеттану ғылыми тарихында әдеби  ағым мен әдіс тұрғысынан да алғаш  теориялық талдауға түскен де Мағ- жан поэзиясы болғанын атап айту ке- рек. Бұл бағыттағы әдеби-теориялық  талдаулары авторға: «Мағжан –  терең күйдің ақыны емес, нәзік  сезімнің, тәтті қиялдың, ақыны, ол  – кедейдің ақыны емес, ұлт ақыны.  Ел ішінде бай, кедейдің арасын- да қиянатты, теңсіздікті көрмейді.  Ұлтты жалпағынан алып қарайды.  Ол түрікшіл, санашыл, уайымшыл,  өзімшіл ақын, бұл жағынан қарасақ,  ол – ескі пікірлі ақын. Жақсы жағын алсақ, ол сыр- шыл, толғағыш, суретші, сөз ұстасы,  түрікшіл, романтик, мәдениет шіл,  отар шылдыққа, жауынгершілікке қар - сы күншығысшыл екен» деген тұ- жырым жасауға мүмкіндік береді. Бұл  пікірдегі «ескі пікірлі ақын» деген- ді теориялық тұрғыдан түсіну керек.  Санашыл деп отырғаны идеализм  болса, уайымшылы – сентимента- лизм. Сондықтан ол төңкерісшілдер  таңған «ескішіл керітартпа, бай- шыл-феодалшыл» деген түсінікті  білдірмейді. Автор Мағжан шығар- ма шылығына маркстік-лениндік әдіс - нама тұрғысынан қарап отырған- дықтан да санашылдық (идеализм)  пен күйректік (сентиментализм)  Ре по зи то ри й Ка рГ У 237 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз