Тақырыбы: Экологиялық карталардың мазмұны және құрастыру әдістері

1. Атмосфера ластануының жалпы заңдылықтары.

2. Беткі сулардың ластануын картографиялық әдістері.

Дәрістің мақсаты: Студенттерге экологиялық карталардың мазмұнымен және құрастыру әдістерімен таныстыру.

1. Атмосфера қозғалмалы орта болғандықтан күрделі кеңістіктегі-уақыттық динамикалық деңгейдегі қоспалармен сипатталады. Әрбір белгілі-бір уақыт кезеңіндегі атмосфераның ластану деңгейі кейбір территориялар үстінде немесе белгілі-бір нүктеде жеке поллютанттар бойынша және олардың жиынтығы балансымен анықталады. Баланстың кіріс бөлігінде мыналар болады:

- қарастырлып отырған территориядағы техногендік және табиғи көздердің жиынтығынан түскен ластанушы заттар;

- қарастырылып отырған территориядан тыс жерден келген көздерден ластанушы заттар;

- атмосферадағы өтіп жатқан екінші кезектегі химиялық үрдістердің нәтижесіндегі пайда болған ластанушы заттар;

Баланстың шығыс бөлігінде мыналар болады;

• 
  ластанушы заттардың қарастырылып отырған территориядан шығарлуы;
  
• 
  ластанушы заттардың жердің бетіне шөгуі;
  
• 
  ластанушы заттардың өзінен-өзі тазалану үрдісі нәтижесінде бұзылуы.
  

2. Ақпараттық көздер және беткі сулардың ластануын картографиялау әдістері түрлі масштабтағы карталарда түрліше болады. Ұсақ масштабтағы шолу карталарын жасақтау үшін гидропостар бойынша алынған көп жылдық ластану деңгейінің орташа даректері жаряланған жылдық басылымдардан, сонымен қатар қалалар бойынша лақтырылған ластаудың құрлымы мен көлемінің мәліметтері жеткілікті болады. Бұл жағдайда сызықтық белгілер (өзендер үшін) және ареалдар (көлдер және су қоймалары, картаның масштабында көрсетілген) әдістерімен ірі өзендер мен көлдеодің ұзына бойы сызылған телімдер үшін судың сапалық классын сипаттайды, ал құрлымдық белгілермен ластанудың деңгейі мен құрлымын, көлемін және ластаушы заттардың құрамын, ал картограммамен өзен бассейніне түсетін техногендік күштерді бейнелеп көрсетуге болады.