Фотоэффектті зерттеу

А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті 

 

 

Электроэнергетика және физика кафедрасы 

 

 

 

 

 

 

 

 

Г.Асанова 

 

Фотоэффектті зерттеу 

 

 

Зертханалықжұмысты орындау бойынша әдістемелік нұсқаулары 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қостанай, 2015

 

ББК 22.6 

А90 

 

Рецензенттер: 

Калаков  Берген  Абитович,  ҚМПИ  жаратылыстану-техникалық  факультетінің  доценті, 

физико-математикалық ғылым кандидаты 

Поезжалов  Владимир  Михайлович,  ҚМУ  профессоры,  физико-математикалық  ғылым 

кандидаты 

 

 

 

 

 

Авторы: 

Асанова Гүльмира Давидовна, аға оқытушы 

 

А90Асанова Г.Д. 

 

 

Фотоэффектті зерттеу. Физикалық емес мамандықтар үшін зертханалық жұмысты 

орындау бойынша әдістемелік нұсқаулар-Қостанай,2015.-15б 

 

 

 

 

 

Мынаұзертханалық  жүмыстабүл  тақырыптызерттеу  қажет.  Графикты  жасау  және  белгісіз 

шамаларды табу керек. 

 Физикалық емес мамандықтарүшін қажет. 

 

 

 

 

 

ББК 22.6 

 

А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің инженерлік –техникалық 

факультетінің әдістемелік кеңесімен бекітілген және ұсынылған 

___ ______2015, хаттама № 

 

 

© Асанова Г.Д.,2015

 

 

Зертханалық жұмыс  

Фотоэффектті зерттеу 

 

Сабақтың оқу мақсаты:Юнг зертеулерінен кейін, Френдель және 19 

ғасырдың басқа ғалымдар үшін жарықтың толқындық теориясы, ғалымда толық 

бекітілді. Бірақ,толқынық теорияда сипатталмаған құбылыстар ашылған. Жарық 

әрекеті- фотоэффекттен сәуле тарату корпускулярлық қасиеттер заттардан 

электорндардың босауы құбылыста анық көрінеді. Кейінірек, 1923 жылында 

жарықтың корпускулярлық қасиеттерін дәлелдеген Антон Камптон өз атымен 

аталған құбылысын ашқан. Сонымен, тәжірибелік мәліметтерге сүйене отыра, 

корпускулярлық-толқындық дуализм концепциясы қабылданған. Берілген жұмыс 

құбылысты зерттеуге бағытталған, фотондар – жарықты тоқтаусыз ұсақ 

бөлшектер ретінде кқрсеткен. 

Зертханалық  жұмыстың  мазмұны:Бұл  жұмыста  фотоэффктің  сыртқы 

заңдылықтарын 

зерттеді 

ұсынылады. 

Сол 

заңдылықтардың 

орындалуын 

компьютерлік  молельде  тексеру,  вольтамперлық  сипаттамалар  құрастыру, 

катодтың  шығыс  материалдың  жұмысын  анықтау  және  Планка  тұрақтысын, 

өлшемдердің кемшіліктерін есептеу.  

 

Базалық материал: Қайталау қажет болса базалық материалдың теориялық 

сұрақтарды зерттеу: 

1.  Савельев физика курсы, т.3 

2.  Сивухин жалпы физика курсы, т.5 1 бөлім 

3.  Матвеев физика курсы, т.4 

4.  Грабовский физика курсы 

5.  Трофимова физика курсы 

Сабаққа  дайындық:  Жұмысты  табысты  орындап  тапсыру  үшін  жұмысқа 

есеп  бланкін  дайындау  қажет,  бақылау  сұрақтарға  жауабын  дайындау,  кванттық 

көріністердің  негіздерін  білу,  фотондар  қасиеттері,  заттардың  құрылысы  туралы 

түсінік болу. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бақылау кіріспесі: 

1.  Фотоэффект деген не? Фотоэффекттің қандай түрлері болады? 

2.   Фотоэффект құбылысын кім және қашан ашты? Фотоэффктің сыртқы 

заңдылықтарын кім зерттеді? 

3.  Фотоэффект кезінде электрондар жоғалуы қалай болатынын кім 

анықтаған?  

4.  Фототок деген не? Фотоэлектрондар?  

5.  Фотоэффекттің қызыл шекарасы деген не (табалдырық)? Ол нен олай 

аталады? 

6.  Вольтампернаясипаттама деген не? Бұл  жұмыста ол қалай құрылады? 

7.  Жұмысың шығуы деп нені атайды? Оның физикалық мағынасы 

қандай? Металлдардың шығу жұмысы қандай шекте жатыр? 

8.  Фотоэффектті бақылау барыында эксперименталды қондырғының 

сызбасын сыз. 

9.  «қызыл шектің жылжып кетуі» деген не? Қандай жағдайларда бұл 

құбылыс пайда болады? 

10.  Үдеу алу потенциалы деген не? Ол фототокқа қалай әсер етеді? 

Теоретикалық кіріспе және бастапқы мәліметтер 

Электрлік  процестерге  жарықтын  әсерін  Герц  ашқан.  Кернеуде  болған  цинк 

электродтарын ультракүлгін сәулелерімен күйдіру, ол 1887 жылы разрядпроцесын 

жылдамдатуын  (пластиналар  арасында  ұшқын  өте  шыққан)  бақылаған.  Герц 

бақылаған  құбылыс  жарық  әсерәнен  пайда  болған  қоршаған  иондармен  газ 

электродтар зарядтарымен шартталғанын Галвакс кейін білген. 

Фотоэффекттің  алғашқы  тыңғылықты  зерттеуі  1888-1890  жылдары  А.  Г. 

Столетовпен өткізілген. Ол жарық әсеренде дене теріс зарядтарын жоңалтатытнын 

анықтаған,  бұл  әрекетжарық  тасқынына  пропорционалды  және  басымдылық 

ультракүлгін сәулелері арқылы шақырылады, бұл құбылыс инерциясыз өтеді.1898 

жылы  ленард  және  Томсон  электр  және  магнит  өрістерінде  зарядты  қабылдамау 

әдісімен,  катодтан  жарықтын  суырып  алған  зарядталған  бөлшектердің  удел 

зарядтары анықтаған, белгілі электронның удел зарядымен сәйкес келетін elm = —

1,7588·1011  Кл/кг  көрінісін  алған.  Бұдан  шығатыны,  жарық  әсерінен  катод 

затынан  электрондар жүлып алу  болады.  Бұл  құбылыс фотоэлектрикалық эффект 

немесе фотоэффект деп аталады. Кейінірек Герц ашқан фотоэффектті сыртқы деп 

атай  бастады,  өйткені  жарық  әсерімен  электрондар  зерттелетін  ортадан  сыртқа 

шықты,  жартылай  өткізгіш  үшін  екі  басқа  фотоэлектрлық  құбылыстар  тән:  ішкі 

және  вентилді  фотоэффекттер.  Сонымен  қатар  қуатты  қайнар  көздероптикалық 

жарық  шашу  (лазер)  пайда  болғаннан  бері  фотоэффект  кезінде  бірфотонды  және 

көпфотонды 

өзгеше 

процестер 

пайда 

бола 

бастады. 

Фотоэффекттің 

заңдылықтарын  зерттеу  үшін  1  суретте  көрсетілген  қондырғыны  пайдаланады. 

Ыдыста жоғары мөлшерде вакуум ұсталынады. 

Р метал пластинасына жарық түсірген кезде G гальванометрмен өлшенетіникварц 

терезе  арқылы  ток  (фототок)  пайда  болады.  Құбылыс  мықты  дәрәжеде  жарық 

түскен  бетінің  тазалығына  байланысты,  сондықтан  дәл  тәжірибелерде  таза 

беттерін пайдаланады. Фототок күшінің тәуелділігіне 

Өзгеріссіз  жарық  тасқынында  Iнас  ток  участкісінің  пайда  болуы  жарықпен 

босатылған эектрондар анодқа жетіп, және ұлғаю участкісіне, бастапқы U3 кернеу 

мәніне тең. U3 өлшемдері бойынша жарықпен босатылған электрон v максималды 

жылдамдылығын анықтауға болады:      ??з=??2 2. 

 

Сурет 1. Фотоэффектті зерттеу үшін тәжірибе сызбасы. 

 

 

 

 

 Көптеген 

эксперименттерімен 

орнатылған 

келесі 

фотоэффекттің 

негізгі 

заңдылықтары: 

1.  Қаныққан  ток  күші  түскен  жарық  тасқынына  тура  пропорционалды.  Бұл 

заңдылық  өте  кең  интенсивтік  интервалға  тексерілген.  Бұдан,  1  с  –тен 

жарықпен  босатылған  электрондар  саны  сәуле  шашудың  қуатына  тура 

пропорционалды. 

2.  Кез  келген  металл  үшін  электрондар  босап  шығатын,  жарық  толқынының 

максималды  ұзындығы  (максималы  частота)  бар.  Егер  толқын  ұзындығы 

фотоэффекттің қызыл шекарасы деп  аталатын  жерден  асса,  онда жарықтың 

неғұрлым үлкен интенсивтігінде де электрон эмиссиясының жоқ болады. 

3.  Фотоэлектрондардың  максималды  қуаты  түскен  жарықтын  частотасына 

байланысты (2 сурет), және оның интенсивтігіне байланысты емес. 

 

Сурет 2.Кідіру  потенциалдың жиілілігіне тәуелділігі 

 

 

Фотоэффектің  бірінші  заңдылығын,  және  фотоэффекттің  пайда  болуын 

түсіндіру  жеңіл,  классикалық  физика  заңдарынан  сүйенгенде.  Классикалық 

толқындар  көрінісі  көзқарасынан  жарық  шашу  табиғатынан  бұл  металдардан 

электрон  босап  шығу  факті  таң  қаларлық  жағдай  емес,  өйткені  жазыққа  түскен 

электромагниттік 

толқын 

металлда 

электрондардың 

мәжбүрлі 

тербелуін 

шақырады.  Металлдағы    электронды  сақтап  қалатын  (шығу  жұмысын  атқару 

үшін),  толқынның  қуатын  сіңіре отыра, электрон  оны  потенциалды барьерды  өту 

үшін  жеткілікті  мөлшерде  жиап  алады.  Бұл  көрініс  дұрыс  болса,  онда 

фотоэлектрон  қуаты  түскен  жарықтың  интенсивтігімен  тікелей  қарым-қатынаста 

болу  керек.  Бірақ  тәжирибенің  көрсеткіші  бойынша,  фотоэлектрон  қуаты 

жарықтың интенсивтігіне мүлдем меншікті емес. Интенсивтіктің көбейуі тек қана 

фотоэлектрондар 

санының 

пропорционалды 

көбеюіне 

әкеледі. 

Жеке 

фотоэлекторнның қуаты тек қана түскен жарықтың жиілілігіне меншікті. Одан әрі, 

өте  аз  мөлшерлі  интенсивтігіндеде  фотоэлектрондар  жарық  берген  кезде-ақ 

(инерционсыз)  пайда  болады,  қайта  классикалық  көріністерде  алатын  болсақ, 

бұндай  жағдайларда  электрон  керекті  қуатын  жинау  үшін  соңғы  уақыт  қажет. 

Екінші  және  үшінші  фотоэффект  заңдылықтары  классикалық  физика заңдарымен 

түсіндірілмейді. 

Фототоктың  меншіктілігін  зерттей  отыра  (3  сурет),  металлға  жарықтың 

монохроматикалық 

тасқынымен 

пайда 

болған, 

электродтар 

арасындағы 

потенциалдар  айырмашылығымен  (бұндай  меншіктілік  фототоктың  вольт-

амперлық сипаты деп аталады), орнатқаны: 

1.  Фототок тек 

−

=0 кезінде ғана пайда болмайды, 

−

<0 болғанда да 

пайда болады. 

2.  Фототок  берілген металлға қатаң анықталғанға дейін 0 артық  потенциалдар 

айырмашылығының бұрыс мағынасына 

−

< з, кідірген потециалдай. 

3.  Кідірген потенциалмөлшері түскен жарықтың интенсивтігіне меншікті емес. 

4.  Кідірген  потенциалдың  абсолюттік  мөлшерінің  азаюына  байланысты 

фототок өседі. 

5. 

−

  мәнінің  өсуіне   байланысты  фототок  мөлшері  де  өседі  және  белгілі 

бір 

−

 мәнінен бастап фототок тұрақтылыққа айналады. 

6.  Ток мөлшерінің қанығуы түскен жарықтың интенсивтігінен өседі. 

7.  Кідірген потенциал мөлшері түскен жарықтың частотасына байланысты. 

8.  Электрон 

жарығының 

әсерінен 

алынған 

жылдамдылық 

жарық 

интенсивтігіне байланысты емес, тек оның частотасына байланысты. 

 

 

 

сурет 3. ВАХ әр түрлі интенсивтікте және потенциалдар айырмашылығы 

фототоктың меншіктілігі 

 

Бұл 

эксперименттік 

фактілер 

фотоэффект 

заңдылығына 

құрастырылған. 

Фотоэффект құбылыстары және оның  барлық заңдылықтары жарықтың кванттық 

теориясы  көмегімен  жақсы  түсіндіріледі,  жарықтың  кванттық  табиғатын 

растайды.  Эйнштейн  (1905  ж.),  Планктың  кванттық  теориясын  дамыта  отыра, 

жарық  шашу  және  қанығу  ғана  емес,  және  жарықтың  тарауы    үлестеп 

(кванттармен) тарайды, қуатыда және импульстеріде  

Е0=

ℎ

 =

ℎ

 

ондағы   –  толқындық векторға бағытталған жалғыз вектор дегенидея  шығарды. 

Металлдардағы фотоэффект құбылысына қуат сақтау заңдылығын қолдана отыра,  

Эйнштейн келесі формуланы ұсынды: 

Е0=

ℎ

 =

ℎ

 

ондағы  А  –металдан  электрон  шығу  жұмысы, 

  –  фотоэлектронның 

жылдамдылығы.  Эйнштейнге  сәйкес,  кез  келген  квант  тек  бір  ғана  электронмен 

сіңіріледі,  сонымен  бірге  түскен  фотон  қуатының  бөлігі  металл  электронының 

шығу  жұмысына  жұмсалады,  ал  қалған  бөлігі 

22  кинетикалық  қуатын 

электронға жеткізеді. 

 

Эйнштейн  теңдеуінен  шығатыны,  металлдағы  фотоэффектер  тек 

ℎ ≥А 

кезінде ғана пайда болады, әйтпесе, фотон қуаты металлдан электронды алу үшін 

жеткілікті  болмайды.  Жарықтың  ең  кіші  частотасы  мин,  фотоэффект  пайда 

болуы, мына шарттан анықталады: 

ℎ мин= , 

одан    мин=

ℎ 

Жарық  частотасы,  мин=

ℎ шартпен анықталатын, фотоэффектің «қызыл 

шекарасы» деп аталады. Фотоэффект кезінде, «қызыл» деген сөз жарықтын түсіне 

ешқандай қатысы жоқ. 

Металлдар  түріне  байланысты  фотоэффектің«қызыл  шекарасы»  қызыл, 

сары, күлгін ультракүлгін жарықтарға сәйкес болуы мүмкін және т.б.  

Эйнштейн  формуласын  пайдалана  отыра  фотоффектің    басқа  да 

заңдылықтарды түсіндіруге болады. 

Айтарлық, 

−

<0, яғни анод пен катод арасында тежелу потециалы бар. 

Егер электрондар кинетикалық қуаты  жеткілікті болса, одна олар, тежелу алаңын 

өтіп  фототок  жасайды. 

макс22>

зшарты  қанағат  болған  электрондар 

фототокта қатысады. 

Кідірген  потенциал  мөлшері 

з=

22    шарттан  анықталады,  ондағы    – 

жұлынып шыққан электрондардың максималды жылдамдылығы. 

Эйнштейн теңдеуіне 

макс22>

з қойып, алатынымыз: 

з=

ℎ

−

 

 

Сонымен, кідірген потенциал интенсивтікке меншікті емес, түскен 

жарықтың частотасына ғана меншікті. 

Металдан электрондар шығу жұмысын және Планка тұрақтылығын түскен 

жарықтың частотасын (2сурет)  з меншікті графигін жасап анықтауға болады. 

4 суреттен көрінгендей 

=

ℎ  пен кесінді, потенциал осінен алынған 

береді. 

 

 4 сурет. Планка тұрақтысының графикалық анықтамасы және шығу жұмысы. 

 

Сондықтан,  жарық  интенсивтігі  фотонсанына  тіке  пропорционалды,  түскен 

жарықтың  интенсивтігінің  көбеюі  жұлынып  шыққан  электрондар  санының 

көбеюіне әкеледі, яғни фототоктың көбеюіне. 

Металлдарда емес фотоэффект үшін Эйнштейн формуласының түрі: 

ℎ =А+А1+

22  

металдар  емес  атомнан  электрон  шығу  жұмысында  А1  -    барынын  былай 

түсіндіріледі,  металлдардан  айырмашылығы,  бос  электрондар  бар  жерде, 

металемес электрондар атомдармен байланысу күйде. Анық, металлемеске жарық 

түскенде  жарық  қуатының  бөлігі  атомдағы  фотоэффектке  жұмсалады,  ал  қалған 

бөлігі  электронның  шығу  жұмысына  және  кинетикалық  қуат  электронына 

жеткізуге жұмсалады. 

 

Металдарға  қарағанда  жартылайөткізгіштерде  және  диэлектриктерде    ішкі 

фотоэффект деп аталтын құбылыс пайда болады, электрондардың қозу әрекетінде 

валенттік зонадан өткізгіш зонаға. 

Ішкі  фотоэффектке  жарық  квантының  қуаты  жабық  зона  енңінен  кем  болмау 

керек. 

 

Фотоэффектің  «қызыл  шекарасы»  жылжып  кетуі  жоғарыда  Эйнштейн 

теориясында айтылған және эксперимент түрінде дәледенген. Сондай фотоэффекті 

бір фотонды деп атауға болады.  

Егер  жарықтың  қайнар  көзі  ретінде  мықты  лазерлік  қайнармен  пайдаланса, 

онда  көп  фотонды  сіңіру  пайда  болады,  сонымен  ол  көп  фотонды 

фотоэффект.жарық алнының әсерімен 107 В/см қуаттылықпен нақты алты – және 

жетіфотонды инерттік газдың ионизациясын теркеуге болады. 

Екіфотондық  ішкі  фотоэффект  жартылай  өткізгіште  1964  ж  CdS  рубин 

лазерін пайдаланғанда байқалған. 

Айтуға  қажет,  фотондар  қуаты  лазерлік  емес  жарық  тарату  рубин  лазер 

жарық  тарату частотасымен,  CdS  ішкі фотоэффекті шығару үшін жеткілікті емес, 

оның зона ені  2,4 эВ. Ішкі фотоэффектің пайда болуының бір  ғана себебі, мықты 

лазер жарық таратышының бірден артық фотон сіңіруі пайда болды. Көп фотонды 

фотоэффект «қызыл шекараның» жойылуына әкеледі.  

Ішкі  фотоэффект,  немесе  фотоөткізімділік  –  бұл  құбылыс  жартылай 

өткезгіштің  ішінде  жарық  түсіру  нәтижесінде  артық  токтың  пайда  болуы. 

Қарапайым  түрде  жартылай  өткігіштін  жарық  шашу  валенттік  электрондар 

өткізгіш  зонасында  қоздырады,  олар  онда  бос  күйде  орналассып  және  зарядтың 

ауысу  процесіне  қатыса  алады.  Өткізгіштікке  үлеін  қосатын  валенттік  зонадағы 

пайда  болатын  тесіктер.  Өзінің  фотоэффектіне  қоса  n-типті  жаптылай  өткізгіште 

донорлық орталықтарда өткізгіш зонаға электрондардың қозуы мүмкін.сол түрмен 

р-типті  жартылай  өткізгіштерде  акцепторлық  деңгейде  валенттік  зонадағы 

электорнардың  қозуы  мүмкін,  сонымен  қатар  жылжымалы  тесіктер  жасап.  Екі  

түрінде  де  кристалда  бос  бір  ғана  белгімен  бар.  Сонымен  қатар,  сыртқы 

фотоэффект,  фотоөткізушілік  біртүрлі  материалда  сыртқы  фотоэффектің 

қатысымен пайда болады. 

Вентилды  фотоэффект  –  бұл  құбылыс  б№д№  жарық  тарату  екі  әр  түрлі 

жартылай  металды  өткізгіштерде    сыртқы  электр  алаңының  болмауы.  Бұл 

құбылыстарда  вентилді  фото-элементтер  негізделген,  олар  саулелік  қуаттың 

ипндикаторлары  болып  табылады,  сыртқы  қуаттануда  қажет  етпейді.  Бірақ, 

вентилді  фотоэлементтердің  басты  ерекшелігі,  күн  қуатын  электрқуатына 

айналдыруға  жол  ашады.  Біздің  ғасырдың  басында  фотоэлементтер  болған,  олар 

металлдар  мен  жартылай  өткізгітің  контактымен  жұмыс  істеген.  Бірақ  алдағы 

уақатта  оның  көрсеткені,  фотоэлементтер  көп  есе  эффектті  болып  келеді,  екі 

жартылай  өткезгіштер  контактын  пайдалануында  негізделген  р-  и  n-типті 

өткізгіші,  яғни  аталатын  p-n-өтетін  жерде.  Өтетін  жерге  жарық  түсіргенде  р  – 

облысында электронды-жүп тесіктер пайда болады. Электрондар мен тесіктер р-п- 

өтетін  жерге  диффундты.  Электрондар  контактты  алаң  әсерімен  п  –  облысына 

ауысады.  Тесіктер  барьрден  өте  алмағандықтан  р-  облысында  қала  береді.соын 

нәтижесінде р- облысы оң зарядталып, «-область — теріс және  в р-я-өтетін жерде 

қосымша  понециал  айырмашылығы  пайда  болады.  оныфотоэлектрқозғалтқыш 

күш  деп  атайды(фото-э.д.с).  күн  қуатын  эффекті  өзгертушілер  бүгінгі  таңда 

кремний фотоэлементтері болып табылады. 

 

Жұмысты орындау тәртібі 

 

1.  1 таблица бойынша модельге сипаттама  беру. 

Таблица 1. 

Шама  

Тапсырылған (берілген) 

Есептеу  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Өлшеу 

шектері 

 

 

 

 

 

 

 

 

Өлшеу 

бірлігі 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 тапсырма.  Фотоэффекттің бірінші заңдылығын тексеру 

 

2. 2 таблицаға сәйкес толқын ұзындығын беру. 

 

Таблица 2  

№ п/п  

1  

2  

3  

4  

5  

6  

7  

8  

9  

10  

Толқын ұзындығы  380   406   432   458   484   510   536   562   590   620  

 

3. значение потенциалдың мәнін өзгерте отыра ( -3 тен  3 Вдейін) бір кординттіқ 

жазықта фототоктың меншіктілгін I=I(U) қуаттылығынан жарықтын интенсивтік 

үш мәнән, олардың мәндері 3 таблицада берілген.салу  

 

Таблица 3  

№ п/п  

1  

2  

3  

4  

5  

6  

7  

8  

9  

10  

интенсивтілігі  0,1  

0,4  

1,0 

0,2  

0,5  

0,1 

0,3  

0,6  

0,2 

0,4  

0,7  

0,3 

0,5  

0,8  

0,4 

0,6  

0,9  

0,5 

0,7  

1,0  

0,6 

0,8  

0,1  

0,7 

0,9  

0,2  

0,8 

1,0  

0,3  

0,9 

4. 2 таблицаға сәйкес толқын ұзындығын берініз. 

5. жарық интенсивтігінің максималды көрсеткішін анықтаңыз. 

6. 3 тен -3 дейін потенциал көрсеткішін өзгерте отыра, сіздің толқын 

ұзындығына кешіккен потенциал көрсеткішін тап 

7. соны минималдыинтенсивтік үшін жаса 

8. 3 таблицаның бірінші жолына сәйкес интенсивтік көрсеткішті анықта.  

9.  3 тен  -3 дейін потенциал көрсеткішін өзгерте отыра,фототок күшінің 

меншіктілігін үш толқынның ұзындығына салыстырып салыңыз.(күлгін, көк, 

және сары спектор облыстарында)  

10. қорытынды жасаныз. 

 

2 тапсырма. Қызыл шекараны (екәінші заңдылық) және Планка тұрақтысын 

анықтау. 

 

1. нөлге тең жылдамдылық алаңды, және түскен жарықтың минималды 

интенсивтігін анықта 

2. жарық толқынынң ұзындығын өзгерте отыра, толқынның максималды 

ұзындығын анықта, одан кеійн фотоэффект тоқтайды.Ол туралы жұлынып 

алынған электрондаран айтуға болады. 

3.  жарықтың максималды интенсивтігімен п.3 жаса 

4. жылдамдатылған алаңның максималды көрсеткішін анықта және түскен 

жарықтың минималды интенсивтігін анықта. 

5. қызыл шекараны анықта 

6.  максималдыинтенсивтік үшін п.5 жаса. 

7. спектордың қай облысында фотоэффектің қызыл шекарасы жатыр?  

8. қызыл шекараның деректерін пайдалана отыра, моделде пайдаланған 

фотокатодтың материалын анықта 

9. қажетті деректрді пайдала отыра, моделдегі алынған көрсеткітердін Планка 

тұрақтылығын тап 

10. табылған көрсеткішті таблицадағымен салыстыр және айырмашылығын 

анықта 

11. қорытынды жаса. 

 

3 тапсырма. Шығу жұмысынжәне Планка тұрақтылығын (графикалық тәсіл) 

анықтау. 

1. 3 таблицаның екінші жолына сәйкес интенсивтіктің көрсеткіштерін анықта. 

2.  кедергі көрсетупотенциалдың максималды көрсеткішін көрсет 

3. 620 нмтолқын ұзындығының көрсеткішін анықта. 

4.  фототоктың көрсеткішін жаз 

5.  0,1 қадаммен жабушы потенциалдың көрсеткішін өзгерте отыра,түскен 

жарықтың толқын ұзындығын өзгерте отыра,фототоктың көрсеткіші өзгермеу 

керек (п.4)  

6. жарық частотасына жабушы потенциалдың меншіктілігін салыңыз 

7. Определите по график бойынша шығу жұмысын анықта 

8.  Планктың тұрақтылығын және бұрыштың оске түзуге еңкею тангенсін тап. 

9. Планк тұрақтылығың жәнке шығу жұмыстарының шамамен қателіктерін тап. 

10. қорытынды жаса. 

 

Есептің түрі  

Жұмысты  орындау  жөніндегі  есепті  мұғалімнің  орнатқан  уақытымен  тапсыру. 

Егер  жұмыс  орнатқан  уақыттан  кеш  тапсырылса,  жұмыс  0,8  коэффициентімен 

қабылданады.  Есеп  тапсыру  барысында  шығатын  бақылау  сұрақтарына  жауап 

беру  қажет  (ауызша  және  жазбаша),  қосымша  сұрақтар,  алған  нәтижені 

түсіндіре білу, үй тапсырмасы жасалған парақты қоса тапсыру. 

 

Шығатын бақылау. 

Мінсіз орындалған жұмыс үшін, тамаша  қорғау үшін, бақылау жауаптары, 

қосымша сұрақтар мен үй тапсырма орындалғаны үшін 100% қойылады. 

Сонымен қатар 20% - шығатын бақылау мен жұмысқа деген дайындық, 20% - 

есептеу мен жұмыс бойынша тапсырмалар орындалуы, 20% - үй тапсырмасы 

және 40% - бақылау сұрақтарына ауызша жауап беру. Зертханалық жұмысты 

тапсыру барысында ауызша қорғаусыз олған жағдайда балл былай саналады: 

рұқсат ету 10%, тапсырма есептеп орындау  – 20%, үй тапсырмасы – 20%, 

қорғау – 20%. Жиналған баллдарға (максимум 70%)  5% қосылады. Барлығы 

максималды 75% алуға болады. 

 

Жұмысқа нұсқау.  

Барлық есептерді есеп бланкінде көрсету қажет. өлшеу мен үш тапсырмасын 

орындау барыснда өз нұсқасының вариантын орындау. 

 

 

 

 

 

Үй тапсырмасы. 

Үй тапсырмасын үй тапсырма таблица бойынша орындау. «жарық таратудың 

кванттық қасиеттері» тақырыбына 15 термин көлемінде глоссарий құрастырып 

және Чертовтың физикаға арналған есеп жинағынан есеп шығару, Воробьёвтың 

(журналдағы нөмірге сәйкес): 

 

№ 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

Есеп 

№ 

25.3 

35.7 

35.9 

35.6 

35.2 

35.8 

35.10 

35.4 

35.1 

35.5 

 

 

 

 

Бақылау сұрақтары мен тапсырмалар. 

1. сыртқы фотоэффекттің заңдарын құрастыр 

2. фотон деген не? фотонның қуат, импульс және массасы қалай анықталады?  

3.  фотоэффект заңдылықтарын толқындық теория неге түсіндіре алмады? 

Кванттық теория қандай түсінік берді?  

4. Запишите и объясните уравнение фотоэффект теңдеуін жазып түсіндір (бір 

жәнекөпфотонды). Оны кім ашты?  

5. металда емес фотоэффект үшін Эйнштейн теңдеуін жаз.  

6. Начертите и объясните семейство ВАХ фотоэффекта (әр түрліинтенсивтікте)  

7. фототок насыщения деген не? Ол қалай түсіндіріледі?  

8. шығу жұмыстарының маңызына мысал келтір және әр түрлі материалдарға 

фотоэффектің қызыл шекараларға. Из какого материала моделдегі фотокатод 

қандай материалдан «жасалған»?  

9. Каковы погрешности в определении постоянной Планк тұрақтылығын 

анықтағанда қандай қателіктер бар және берілген жұмыстың шығу 

жұмысында?  

10. сыртқы фотоэффектті қайда пайдаланады? ішкі? Вентилді?