Ф. 4-63 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты Қазақстан және шетелдер тарихы кафедрасы «Түркі халықтарының тарихы» пәні бойынша 5В011400

жүктеу 0,65 Mb.

бет	2/4
Дата	25.12.2017
өлшемі	0,65 Mb.
	#5984
түрі	Жұмыс бағдарламасы

1 2 3 4

Ф.4-71

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты

Қазақстан және шетелдер тарихы кафедрасы

«Түркі халықтарының тарихы» пәні бойынша
5В011400 «Тарих» мамандығы студенттеріне арналған
ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ

Павлодар

Ф.4 – 72
БЕКІТЕМІН

Филология және тарих

факультетінің деканы

____________Қ.Х. Текжанов

_____________2014 ж.

Құрастырушы: ____________ аға оқытушы А.Т. Макишева

Қазақстан және шет елдер тарихы кафедрасы

«Түркі халықтарының тарихы» пәні бойынша
5В011400 «Тарих» мамандығы студенттеріне арналған
Оқыту бағдарламасы

Бағдарлама ____20__ж. бекітілген оқу-жұмыс бағдарламасы негізінде жасалды

«___» __________20__ Кафедра отырысында ұсынылды. №__ хаттама

Кафедра меңгерушісі______________З.Ә. Сабданбекова

Филология және тарих факультетінің ОӘК мақұлданды

«___» __________20__№____хаттама

ОӘК төрағасы ____________

Пән бойынша оқыту бағдарламасының мазмұны

Түркі халықтарының тарихы, 5В011400 - Тарих

Құжаттың атауы	Авторы	Ескертпе
Студенттерге арналған жұмыс бағдарламасы (силлабус)	Аға оқытушы А.Т. Макишева
Оқу және оқу әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы	Аға оқытушы А.Т. Макишева
Дәріс кешені	Аға оқытушы А.Т. Макишева
Тәжірибелік сабақтардың жоспары және оларға әдістемелік нұсқаулар	Аға оқытушы А.Т. Макишева
Тапсырмалардың тізімі, орындау және тапсыру кестесі, СӨЖ материалдары	Аға оқытушы А.Т. Макишева
Студенттердің оқу жетістіктерін бақылау және бағалау материалдары	Аға оқытушы А.Т. Макишева

1 Оқытушы туралы мәлімет

Макишева Айжан Тлектесқызы Қазақстан және шет елдер тарихы кафедрасының аға оқытушысы

Кафедрадағы қабылдау уақыты (№6-301а) топқа арналған кеңес кестелері бойынша

2 Пән туралы мәлімет

Пән 1 семестр бойы 15 аптаға сай оқытылады. Пәннің жалпы көрсеткіші 135 сағат, оның 45 сағаты аудиториялық сабаққа және 90 сағаты студенттің өздік жұмысына арналған аудиториялық сағаттың сабақ түрлері күнтізбелік жоспарда көрсетілген.

Пәнді оқыту төмендегі пәндерден алған біліміне негізделеді: палеография, хронология, метрология, нумизматика, тарихи жағрафия, топономика, Қазақстанның ежелгі және ортағасырлар тарихы, дүниежүзілік діндер тарихы, этнология, антропология, деректану.

Пәнді оқыту мақсаты:

«Түркі халықтарының тарихы» пәнінің мақсаты: тұркі халықтарының бай тарихы мен мәдениетін оқып үйренуге студенттерді дагдыландыру, түркі қауымдастығының бірлігін жан-жақты ашу, отан тарихының туысқан халықтардың өгкені және бүгінгісімен органикалық байланысын көрсету.

Пәнді меңгергеннен кейін мынаны білу керек:

Студенттерді деректермен - жазба, ауызша, этнографиялық, лингвистикалық, археологиялық, соның ішінде түркілердің өзіндік жазба ескерткіштеріне ерекше көңіл аудара отырып жүмыс істеу дағдысына теселдіру.
Пәннің маңызды міндеті - студенттерді қазіргі заманғы теоретико-методологиялық концепциялармен қаруландыру.
Расистердің, еуропацентристердің, китаецентристердің, шовнистердің идеялық постулаттарын (қағидаларын) сыни тұрғыда қабылдау дағдысына үйрету.
Ұлтшылдық теориялар мен ережелерге де сыни тұргыда қарай білу шеберлігін қалыптастыру. Моноцентризм мен этноцентризмнің қауіптілігін ашу.

Тәжірибешілік сабақтарда өздік жұмыс тапсырмаларын орындауда Сіз үйреніп шығасыз:

«Түркі халықтарының тарихы» курсының мақсаттары мен міндеттері;
Түркі халықтарының тарихы пәндерінің даму тарихы;
Түркі халықтарының тарихы пәнінің ерекшеліктері мен басқа пәндермен байланысы;
Түркі халықтарының тарихы пәндерінің қолдану әдістемесін;

алған білімін тәжірибеде қолдана білуі;
білімін қорытындылау білу;
деректер бойынша жұмыс жасай білу.
әдістемелерін орынды қолдану.

3 Әдебиеттер

Негізгі:

1. Агаджанов С.Г. Очерки истории огузов и туркмен Средней Азии IX-

XIII вв. Ашхабад, 1969

2. Аджи М. Полынь половецкого поля. М, 1994

3. Анар. Деде Коркут. Баку, 1998

4. Артамонов М.И. История Хазар. Л., 1962

5. Ахинжанов СМ. Кыпчаки в истории средневекового Казахстана. Алматы, 1995

6. Босворт К.Э. Мусульманские династии. М., 1971

7. Гордлевский В.А. Государства Сельджуков Малой Азии. Л., 1941

8. Греков БД., Якубовский А.К. Золотая Орда и ее падение. М-Л., 1950

9. Гумилев Л.Н. Хунну. М., 1960

10. Гумилев Л.Н. Древние тюрки, М., 1967

11. Гумилев Л.Н. Древняя Русь и Великая степь. М., 1992

12. Дан Ф. Аттила. М., 1993

13. Еремеев Д.Е., Мейер М.С История Турции в средние века и новое время. М., 1992

14. Ирмуханов Б.Б. Этническая история древнего Казахстана. Алматы, 1998

15. Ирмуханов Б.Б. Древняя история Казахстана. Алматы, 1998

16. Ирмуханов Б.Б. Казахстана: историко-публистический взгляд. Алматы, 1996

17. Ирмуханов Б.Б. Прошлое Казахстана в письменных источниках. Алматы, 1998
Қосымша әдебиеттер:

1. Плетнева СА. Хазары. М., 1986

2. Плетнева СА. Половцы. М., 1990

3. Сафаргалиев М.Р. Распад Золотой Орды. Саранск, 1960

4. Соловьев А. Сокровища Аттилы. М., 1997

5. Стэнли Лэн Пуль. Мусульманские династии. СПб., 1899

6. Сулейменов О.О. Аз и Я. Алма-Ата, 1975

7. Сыздықов СМ. Қарлық мемлекетінің тарихы. Алматы, 2000

8. Тамерлан. Эпоха. Личность. Деяния. М., 1992

9. Тильман Нагель. Тимур-завоеватель. Ростов на-Дону, 1997

10. Шах Махмуд Чурас. Хроника. М., 1976

4 Пәннің тақырыптық жоспары

№	Пән тақырыптарының атауы	Сағат саны
№	Пән тақырыптарының атауы	Дәріс	Тәжір. сабақтары	СӨЖ+ОСӨЖ
1 семестр
	«Түрік» этносы және этнонимі	2	1	6
	Ежелгі орта ғасырлардағы түркі мемлекеттері. Түрік қағанаты	2	1	6
	Түргеш қағанаты.	2	1	6
	Ұйғыр қағанаты	2	1	6
	Қарлұқ қағанаты	2	1	6
	Оғыз және Қарахандар мемлекеті	2	1	6
	Хазар қағанаты.	2	1	6
	Қимақ қағанаты.	2	1	6
	Қыпшақ тайпаларының конфедерациясы	2	1	6
	Қырым, Қазан және Астрахань хандықтары	2	1	6
	Орта Азия мен Қазақстанды моңғолдардың жаулап алуы.	2	1	6
	XVI-XX ғғ. Өзбек хандығы	2	1	6
	XV — XIX ғғ. Әзербайжан	2	1	6
	Ноғай Ордасы XV-XVIIғ.ғ.	2	1	6
	Жаңа тәуелсіз түркі мемлекеттері.	2	1	6
Семестр бойынша барлығы			15	90
Пән бойынша барлығы		135

5 Курстың құрамдас бөлігі
5.1 Дәріс сабақтарының мазмұны
1-тақырып. «Түрік» этносы және этнонимі. Түркі этностары жэне түркі тілдес халықтар. Олардың территориялық орналасуы. Ностратиттік тілдер. Тілдердің алтайлық макросемьясы. Батыс түрік жэне шығыс түрік тілдері. «Лингвистикалық археология». Қазіргі түркі әлемі.

2-тақырып. Ежелгі орта ғасырлардағы түркі мемлекеттері. Түрік қағанаты. Түркілердің пайда болуы туралы аңыздар. Олардың мекендеген аймагы. Түріктер жужандардың (аварлар) қол астында. Түрік тайпалық одағының нығаюы. Оғыздарды бағындыру. Түріктердің жужандарды талкдндауы және Түрік Элінің - мемлекетінің, қағанатының қүрылуы. Бумьш қаған. Мүған-қағанның билігі. Түріктердің Қазақстанды, Орталық Азияны, Солтүстік Кавказды жаулап алуы. Эфталиттермен соғыс, Иранмен одақ. «Эфталиттік мүраны» бөлісу. Қытаймен ара қатынас, олардың түріктердің күші мен қуатын мойындауы, сыйлықтар (алым) төлеу. Түрік қағанатында жоғары биліктің бастапқы кезден бөлінуі. Естеми-жабғының (қаған) батыстагы билігі. Мүган-қаған және Естеми-қаған өлгеннен кейін түрік мемлекетінде жоғары билік үшін күрестің жэне сепаратизмнің күшеюі. VIIf. басында Батыс түрік каганаты және Шыгыс түрік қағанатына бөліну. 630 жылы Шыгыс түрік каганатын қытайлардың бағындыруы.

3-тақырып. Түргеш қағанаты. VIf. Аяғында Жетісуда, «Он оқ бүдун» жерінде Түргеш қағанатының қүрылуы. Түріктердің Сақал-қағанды талқандауы, оның өлімі, елді түріктердің алуы, түргештердің батысқа қарай шегінуі, кенгерестермен (печенегтер) қақтығысу. Сүлық (Сұлу)-қаған. Арабтармен соғыс, Сұлық (Сұлу)-қағанның шығыстағы дипломатиялық жетістіктері. Оның өлімінен кейін қаганаттың элсіреуі. «Қара» жэне «сары» түргештердің күресі. Түргеш қағанатының қүлауы, түргештер «тухси» деген атаумен қарлүқ мемлекетінің құрамында.

4-тақырып. Ұйғыр қағанаты. VIIIf. 40-жылдарының аягында Орталық Азияда ұйғырлардың гегемондыгыньщ орнауы. ¥йғыр қағанатының Қытаймен, қарлүқтармен жэне басқа да түркі тайпаларымен қарым-қатынасы. Манихейлік - кағанатгың мемлекеттік діні. ¥йғырлардың шаруашылығы, тұрмысы, мәдениеті. 844 жылы ¥йгыр қаганатының қырғыздардың (хакастар) шабуылдарының нәтижесінде қүлауы.

5-тақырып. Қарлұқ қағанаты. Қарлұқтардың Алтайдан Жетісуға миграциясы. Қарлұқтар үйгырлардың қол астында. Қарлүктардың билеушісі - жабгу. Қарлұқтардың түргештерді багындыруы, олардың билігінія Ферғанаға Шыгыс Түркестанның бір бөлегіне таралуы. ¥йғырлармен, арабтармен согыс. Қарлүқтар Қараханидтер мемлекетінің қүрамында.

6-тақырып. Оғыз және Қарахандар мемлекеті. Огыз мемлекеті. Оғыздардың (теле) шығуы. Оғыздар түрік қаганатының тарихында. VI ғ. Оғыздардың бір бөлігінің Жетісуға қоныс аударуы. Оғыздар Батыс Түрік және Түргеш қағанаттарының қүрамында. VIII ғ. аяғында қарлүқтардың қысымымен Оғыздардың Сырдария өңіріне ығысуы. Печенегтермен соғыс. Оғыздар мемлекетінің күрылуы. Оғыз билеушісінің титулы - жабғу. Оғыздар туралы Ибн Фадлан, ап-Масуди, Рашид ад-дин, Махмуд Қашғаридің еңбектері. Қорқыт ата кітабы. Алихан Маликшах-хан кезінде Оғыздар мемлекетінің күш-қуатының артуы. Хорезм, Салжүктармен қақтығыс. Огыз-салжүқтардың оңтустік-батысқа, Огыздардың бір бөлігінің (орыс жылнамаларында торки) оңтүстік-шығыс Еуропаға ығысуы. ХІ-ХІІ ғғ. қыпшақтардың огыздарды Сырдария өңірінен Арал маңына ығыстыруы. Қарахандар мемлекеті. «Қарахандар» терминінің және қарахандар династиясының шығуы. Қарахандар мемлекеті - Қарлүқ қағанатының мүрагері. Жетісу жэне Шығыс Түркістандағы түркі тайпалары. Қарахандар және Хорезмшах мемлекеттері. Қарахандардың Саманидтер мемлекетін талқандауы, Орталық Азияны алу. Қарахандардың жэне Газневилердің қарым-қатынастары. Салжұқтардың Қарахандарды бағындыруы. Жетісуда қарақытайлардың пайда болуы, Қарахандардың мемлекеттілігіи сақтай отырып, оларды бағындыруы.

Қарахандар мемлекеті көшпелі жэне отырықшы-егіншілік өркениеттері жүйесінде. Қарахандар династиясьшың исламды ресми дін ретінде қабылдауы. Әскери-ленндік жүйе. Мұсылман-түркі мэдениетінің гүлденуі. Қалалардың гүлденуі, Қарахандар дэуірінің архитектуралық ескерткіштері. Ғылым жэне поэзия. Махмүд Қашгари, Иусуф Баласағуни, Абул-Фадл Байхаіси.

7-тақырып. Хазар қағанаты. Хазарлардың шығуы және этникалық тегі. «Хазар» этионимі. Хазарлар Батыс Түрік қағанатының қүрамында. Хазар мемлекетінің құрылуындағы Ашинаның - түркілерден шыққан патша тайннсының ролі. Хазар қағанатының территориясы. Билеуші топ. Қағанның жоғарғы билігі. Түрақты армияның болуы. Түрік жазбасы сияқты, мемлекеттік тіл — түрік тілі. Араб-хазар соғыстары. Шаруашылығы: отырықшы-егіншілік. Егіншіліктің дамуы, әсіресе жүзім шаруашылығы, бау-бақша, атақты хазар қарбыздары. Дамыган, бай балық аулау шаруашылығы. IX г. басында биліктің хазарларға көшуі, иудаизмді қабылдау, азамат соғысы, қағанның қасиетті түлғаға айналуы, биліктің екі жақтылығы. Хазарлардың Византиямен, Киев Русымен қарым-қатынастары. Халықаралық саудадағы Хазарияның ролі. Этнос пен мемлекеттің бірте-бірте жойлуы. Хазар қағанатының тарихи ролі. Хазартанудың қазіргі таңдағы жағдайы.

8-тақырып. Қимақ қағанаты. Қимақтардың шығу тегі мен орналасу аймагы. Деректер бойынша ІХ-ХІ гғ. қимақтар мемлекеті. Шаруашылыгы, әлеуметтік-саяси жағдай.

9-тақырып. Қыпшақ тайпаларының конфедерациясы. Қыпшақтардың шығу тегі мен орналасу аймағы. «Қыпшақ» этносы мен этнонимнің шығуы туралы С.Г. Кляшторный, П.Б. Голденнің болжамдары. Екінші Шығыс түрік қағанатындағы тұріктер мен қыпшақтар. Қыпшақтар қимақ қағанатының қүрамында. ХІ-ХІІ ғғ. шамасындағы қыпшақ тайпалар конфедрациясының қүрылуы. Қыпшақтар Қазақстан территориясында. Олардың шығыс және батыс болып бөлінуі. Қьшшақ мемлекеттілігі. Қыпшақтардың оңтүстікке экспансиясы. Сырдария бассейні мен Сырдария бойындағы қалаларды алу. Қыпшактар жэне Хорезм. Хорезмшахтың мемлекеттік саясатындағы қыпшақтардың (қаңлы) ролі. Қыпшақтар жэне Киев русі. Қыпшақтардың шаруашылыгы, әлеуметтік жэне ру-тайпалық қүрылысы. Қыпшактар қазақ халқының этногенезінде.

10-тақырып. Қырым, Қазан жэне Астрахань хандықтары. Қырым ханы Сахиб-Гирей. Олардың Осман империясының сюзеренитетін қабылдауы. Дәулет Қажы Гирейдің билеуі. Хандықтың территориясы. Қырым хандығы жэне Ресей. IV Иванның Қырым ханына вассалдық тэуелділігін мойындауы. Қырым хандығы жэне Ногай Ордасы. Қырым хандыгы және Қазан хандыгы. XVIII г. Ресейдің Қырым хандығын озіне каратуы. Алтын Орда ханы ¥лы Мухаммед. Оның Қазан хандығының негізін салуы. II Василидің жеңілісі. Қазан хандыгы мен Ресейдің арақатынасы. Қазан хандыгы жэне Қырым хандыгы. Қазан хандыгы жэне Ногай Ордасы. IV Иванның Қазан хандығын багындыруы (2 қазан 1552 ж.). Қазан татарларының этногенезі. Үлкен Ордадагы (Алтын Орда) Кіші-Мұхаммедтің билігі, Махумыт хан (1459 ж.). Ахмег ханның бүлігі. Махумыттың Астрахань хандыгының негізін салуы (1465 ж.). Мемлекеттің территориясы. Халқының этникалық қурамы. Астрахань хандығының ногайлармен, Қырым хандыгымен, Ресеймен қарым-қатынастары. IV Иванның Астрахань хандыгын жаулап алуы (1556 ж.).

11-тақырып. Орта Азия мен Қазақстанды моңғолдардың жаулап алуы. Орта Азия мен Қазақстан моңғол шапқыншылығы қарсаңында. XIII ғ. басындағы саяси және этникалық жагдайы. «Отырар апаты». Шыңғыс ханның хорезмшах Мүхаммедке қарсы жорығы. Хорезмшахтың жеңілуі. Шыңғыс ханның Хорезм мемлекетін және қыпшақ (қаңлы) иеліктерін жаулап алуы. Шыңғыс ханның моңғол империясын құруы. Оңтүстік-Шығыс Қазақстан және Дешті-Қыпшақ жері Шыңгысхан үлдары үлысының қүрамында. Дешті-Қыпшақ — Шыңгыс ханның үлкен үлы Жошының үлысы. Жошы улысының үлғаюы жэне Алтын Орданың қүрылуы. Территориясы мен этникалық құрамы. Саяси құрылысы. Экономикасы жэне мэдениеті. Алтын Орданың астанасы - Сарай Батый-хан және оның мүрагерлері кезінде. Сарай ал-Жадид Өзбекхан (1312-1342), Жэнібек хан (1342-1357) кезінде. 1395-1396 жж. Алтын Ордадагы «саяси қүлдырау мен аумағының ыдырау» кезеңі. Жошыньщ баласы Тоқа-Темірдің үрпагы - Тоқтамыс ханның билікке келуі. Ресейге үстемдік жүргізуді қайтадан қалпына келтіру. Алтын Орда және Темір мемлекеті. 1395-1396 жж. Алтын Орданы Темірдің талқандауы. Орыс ханның баласы Қойыршақ ханньщ Алтын Орда тағына отыруы. Едіге бидің билігінің нығаюы. Алтын Орданың ыдырауының басталуы.

12-тақырып. XVI-XX ғғ. Өзбек хандығы. Орта Азияға көшпелі өзбектердің шабуыл жасауы қарсаңындағы Темір мемлекеті. Өзбек хандығының күрылуы. Мухаммед Шайбани. Өзбектердің моғолдармен, қазақтар мен қызылбастармен соғыстары. Мухаммед Шайбанидің өлімі. XVI-XVI1 гг. Өзбек мемлекеті. Бүхар жэне Хиуа хандықтары. II Абдаллах-ханның билеуі. Моғолдармен, қазақтармен, қырғыздармен қарым-қатынастары. XVII ғ. басында Өзбек хандығында шайбанилер династиясын жәнидтер (аштарханидтер) династиясының алмастыруы. 1753 жылы Өзбек хандығында (Бухара эмірлігінде) маңғыттар династиясыньщ орнауы. Парсыдағы Нәдір-шахпен соғыс. Шахмурад-ханньщ (эмір) экімшілік, әскери, сот жүйесіндегі реформалары. Ферганада Қоқан-тэуелсіз хандығының қүрылуы. Мингілер династиясы. XIX ғ. I жартысында Қоқан хандығьшың нығаюы.Ташкент, Ходжент, Қырғыздың біраз бөлігінің, Қазақстанның оңтүстік аудандарының қосылуы. Ресейдің Қоқанмен соғысуы, оның жеңілуі. 1876 жылы Қоқан хандығының Ресейге қосылуы. XVI ғ. басында Әбілхайыр ханның үрпақтарының бірінің Хиуа хандығын күруы. Түрікмен, қарақалпақтарды бағындыру. 1817, 1839 жылдары Ресейдің Хиуаны бағындыру жолындағы әрекеттері. XVIII ғ. екінші жартысында Хиуада Қоңырат династиясыньщ орнауы. Бүхара әмірлігінің жэне Хиуа хандығының Ресейге вассалдық тэуелділігі. 1920 жылы Бүхара жэне Хорезм халық республикаларының қүрылуы. 1918 жылы «Қокан автономиясының», Түркістан АКСР-нің күрылуы.

13-тақырып. XV — XIX ғғ. Әзербайжан. Әзербайжанның ¥лы Салжүқтар мемлекетінің күрамына енуі. Әзербайжандағы Шируаншаһ, Кесрани, Ильдегиздер династиялары билеген мемлекет. Этникалық процестер, эзербайжан этносының қалыптасуындағы түркілік компоненттердің шешуші ролі. Шируаншаһтар, жалайырлар мемлекеті. Қарақойлы (Қара-Қоюнлу) және Аққойлы (Ақ-Қоюнлу) мемлекеттік қүрылымдары. Сефевилер мемлекеті. Түрік-сефевилер соғыстары. Аббас шахтың реформалары. XVII-XVIII ғғ. Эзербайжан Сефевилер мемлекетінің қүрамында. Эзербайжан халқының түрік-парсы үстемдігіне қарсы күресі. Эзербайжан иеліктері Ширван, Шемаханың ролі. 1724 ж. Закавказьені болу туралы Орыс-түрік келісімі. XVIII ғ. 30 жылдарындағы Иран мен Түркия арасындагы соғыстар. Әзербайжанның үсақ иеліктері. Қазақ султанаты. XVIII ғ. соңындағы орыс-иран соғыстары. XIX ғ. басында Гүлстан (1813), Түркменчай (1828) шарттарына сай Әзербайжанның Ресей курамына кіруі.

жүктеу 0,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4