1 Тарау: Қоршаған ортаны қорғау жəне тұрақты даму саласында саясат жасаудың негізгі қағидаттары
43
•
экологиялық жағынан қауіпті қызмет түрлерін анықтау жəне қоршаған ортаға ықпал
етуді төмендету шараларына қатысты ұсыныстар;
•
табиғатты қорғау заңнамалары бойынша ұсыныстар дайындау;
•
қоршаған ортаны бақылауды оңтайландыру бойынша ұсынымдар дайындау жəне тірі
табиғи ресурстарды реттеу;
•
қоршаған ортаны қорғауға арналған жаңа экономикалық құралдар ұсыну.
Аумақтық деңгей
ҚОҚМ жергілікті деңгейде 14 облыста жəне екі қала – Астана жəне Алматы қалаларында
(жалпы алғанда, 800 қызметкерді қамтитын) қоршаған ортаны қорғау жөніндегі аумақтық
басқармалары бар (ҚООАБ). Аумақтық басқармалар ҚОҚМ 2005 жылғы Бұйрығымен
реттеледі. Оның міндеті, негізінен алғанда, жергілікті бөлімшелерді тексеру болып табылады,
дегенмен олар сондай-ақ кəсіпорындар үшін консультация беру рөлін атқарады жəне
жергілікті маңыздылықтағы жобаларға мемлекеттік экологиялық сараптама жасауды іске
асырады.
1.1 Кесте: Қоршаған ортаның салалары бойынша жауапкершілікті бөлу
Орта
Жауапты орган
Ауа
Қоршаған ортаны қорғау Министрлігі
Биоалуандық жəне орман
Ауыл шаруашылығы Министрлігі (Орман жəне аң
шаруашылығы Комитеті)
Балық
Ауыл шаруашылығы Министрлігі (Балық шаруашылығы
Комитеті)
Жер иелену жəне топырақты қолдану
ҚР Президенті Əкімшілігінің жер ресурстарын басқару
жөніндегі Агенттігі
Мұнай, радиоактивті қалдықтар
Энергетика жəне минералды ресурстар Министрлігі
Жерасты қазбалары
Энергетика жəне минералды ресурстар Министрлігі
(Экология жəне жерасты қазбаларын қолдану жөніндегі
Комитет)
Қалдық (муниципалды жəне
өнеркəсіптік)
Қоршаған ортаны қорғау Министрлігі
Су
Ауыл шаруашылығы Министрлігі (Су ресурстары
Комитеті)
Дереккөзі:
Министрліктер мен агенттіктерден түскен тікелей ақпарат. 2008
Атқарушы жергілікті орган ретінде қызмет атқаратын Əкімдіктер
12
, жəне өкілеттік жергілікті
орган ретінде қызмет атқаратын мəслихаттар мемлекеттік
бақылау жасайды жəне олар
табиғатты қолдану туралы кейбір ережелер мен тарифтерді бекіте алады. Сондай-ақ олар
(белгіленген ауқымда) кəсіпорындардың қоршаған ортаны ластағаны үшін төлейтін төлемінің
мөлшерін анықтайды (5 тар.қар.). Олар таулы жəне орман жайылымы мен шалғынды
жерлермен қатар, табиғи ресурстарды бөледі, сонымен қатар өзінің құзіретінің шеңберінде
табиғатты қолдану туралы ережелер шығарады.
Су ресурстары қазіргі уақытта жасалып жатқан гидрографикалық бассейндік қағидаларға
сəйкес өзен бассейндерін басқару жөніндегі ұйымның қарамағына кіреді (9 тар.қар.).
1.6
Интеграция жəне үйлестіру тетіктері(механизмдері)
Көптеген экономикалық жəне аумақтық даму стратегиялары жəне онымен байланысты, 2000
жылдан бастап жасалынған бағдарлама жəне қызмет жоспарларының құрамына ТД негізгі
қағидалары да, қоршаған ортаны қорғау қажеттілігі де қамтылған. Көп жағдайда, олар
экономикалық мақсатқа қол жеткізуге бағытталған жəне олар табиғи ресурстарды сақтаудың
12
Əкімдік – мəслихатқа ұқсас орган, облыстық деңгейде.
44
I Бөлім: Саясат жасау, жоспарлау жəне жүзеге асыру
жəне қоршаған ортаны қорғаудың маңыздылығын толық ескере бермейді. Бұған қоса, осы
аталған стратегиялардың басым көпшілігі 2007–2024 жылдарға арналған тұрақты дамуға
көшу Тұжырымдамасына (2006 ж.) дейін жазылуына орай, оларда сектораралық əдіс жасау
қажеттілігі де ескерілмеген. Кең жұртшылық, оның басты қатысушы ретіндегі рөліне
қарамастан, дамудың жергілікті жоспарлауымен қатар, стратегиялық жоспарлау үрдісіне
қатыстырылып жүр, жұртшылықтың, осыған сəйкес, осы мəселелерге қызығушылық
танытандығы да айқын.
ТД мақсатына саяси тұрғыдан қуатты қолдау көрсету жəне Экологиялық кодексті орындау
міндеті орталық үкімет деңгейінде атқарылды, мұнда, тұтастай алғанда, осыған сəйкес
тұжырымдар мен мəселелерге қатысты жақсы түсінік қалыптасқан. Сонымен бірге, қызмет
жоспарлары мен стратегиялар жасауға талап етілетін əлеует облыстық жəне муниципиалды
деңгейге мүлдем бара-бар емес. Осы мəселе əр түрлі бағыттағы (мысалы, экономикалық даму
бағдарламасы, облыстық аумақтық стратегия, өзен бассейндері деңгейінде ТД қатысты
облыстық қызмет жоспарлары жəне қоршаған ортаны қорғау жөніндегі облыстық
бағдарламалар) бағдарламаларды қатар жасаумен байланысты міндетті күрделендіріп отыр.
Тұтастай алғанда аса күрделі болып саналатын осы мəселелерді жергілікті деңгейде реттеу,
келісу де қиындық туғызып отырғандықтан, осы қиындықтар олардың тиімділігінің беделін
түсіріп, ресурстардың шығындалуына себеп болуда. Орталық билік осы бағдарламаларды
жасауға байланысты аймақтық жəне жергілікті деңгейде соған сəйкес басшылық жасауды
қамтамасыз етуі тиіс. ҮЕҰ жəне халықаралық донорлар бірқатар облыс жəне қалаларға қолдау
көрсетуде (мысалы, экологиялық білім мəселелері жəне жоба жасау жəне оны жүзеге асыру
əлеуетін арттыру мəселелері бойынша), дегенмен, бұл ережеден гөрі, ерекшелікке ұқсайды.
1.7
Қорытындылар мен ұсыныстар
Тұрақты даму – Қазақстан үшін негізгі міндет. ТД өзара байланысты жəне өзара тамырлас үш
негіздің көзқарасы тұрғысынан қарастырылады, олар: экономикалық даму, əлеуметтік даму
жəне қоршаған ортаны қорғау. Қазақстандық 2007–2024 жылдарға арналған тұрақты дамуға
көшу Тұжырымдамасы (ТДКТ), бұған қарамастан, экономикалық өсімге ерекше назар аударып
отыр, осылайша ТД əлеуметтік жəне экологиялық көрсеткіштерінің маңыздылығына
жеткіліксіз мəн беріліп жүр. Ұлттық даму Стратегиясы, ең бастысы, экономикалық
диверсификациялау мен бəсекеге қабілеттілікті алға ілгерілетуге бағытталған. Осындай
мақсаттардың маңыздылығымен қатар, бүкіл қоғамның көзқарасы тұрғысынан шарасыз
келісімдерді оңтайландыру үшін қоршаған орта мен экономикалық белсенділік арасындағы
байланысты да ескерген жөн. Бұл осы даму стратегияларының экологиялық саясаты
мəселелеріне қатысу жəне интеграциялауды қамтамасыз ететін институционалды құрылымды
қалыптастыруды талап етеді. Тұжырымдама энергетика, көлік жəне ауыл шаруашылығы
сияқты салаларды сектораралық əдіс жəне қоршаған ортаны интеграциялау құралдарымен
қамтамасыз етпейді. Кедейлік деңгейін төмендету мəселелеріне байланысты қол жеткен елеулі
жетістікке қарамастан, əлеуметтік жағдайды жақсарту жəне өмір сапасын, əсіресе ауылдық
жерлердегі тұрмыстық жағдайды арттыру үшін алда
атқарылуы тиіс міндеттер өте көп. Жалпы
алғанда, азаматтық қоғамның ТД стратегиялық жоспарлау жəне оны жүзеге асыру үрдісіне
қатысуы шектеулі күйінде қалып отыр.
1.1 ұсыныс:
Экономикалық, əлеуметтік жəне экологиялық саясат салалары аралығында оңтайлы
үйлестіктің орнауына қол жеткізу үшін Үкімет Тұрақты даму жөніндегі Ұлттық кеңес
арқылы келесі міндеттерді шешуі қажет:
•
секторлық саясат пен стратегиядағы экологиялық жəне əлеуметтік мəселелерді
тиісті деңгейде интеграциялауды қамтамасыз ету үшін білікті министрліктер
аралығындағы ынтымақтастық деңгейін арттыруда Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі
Министрліктің үйлестіруші рөлін күшейту;
•
ҚОҚМ секторлық саясат жобаларына талдау жасауға жəне соған сəйкес тұрақты
даму қағидалары стратегиясын орындауға байланысты жауапкершілік жүктеу;
Достарыңызбен бөлісу: |
