ТАПСЫРМА: Қысқаша конспект жазу және сұрақтарға жауап беру

1. 
   Сенімділіктің кешенді көрсеткіштеріне не жатады?
   
2. 
   Осы көрсеткіштердің қалыптанатын мәндері.
   
3. 
   Осы көрсеткіштерді бағалау әдістері.
   
4. 
   К₂ және К_тн –ды бағалау үшін формуланы келтіру.
   
5. 
   Атқарымды өлшеу бірлігі және істен шығуларды жою уақыты қалай арақатынасады?
   

Сынау және бақылаудың мақсаты- сенімділік және техника көрсеткіштерін анықтау және машина ұқсастар үшін қалыптар мен көрсеткіштермен салыстыру. Сынаулар зерттеулік және бақылаулы болып бөлінеді.

Зерттеулік сынаулар кезінде сенімділіктің сандық көрсеткіштерін және олардың мәніне түрлі факторлардың әсерін анықтайды.

Бақылаулы сынаулар кезінде берілген объектінің сенімділік көрсеткіштерінің тапсырылған қалыптарға сәйкестігін бағалайды. Техникалық диагностика аралық орынға ие.

Сынаулардың осылай бөлінуі шартты сипатқа ие. Кейде зерттеулік сынаулар объектінің техникалық шарттарға сәйкестігін бағалау үшін қолдануы мүмкін, ал бақылаулы сынаулар – сенімділіктің сандық көрсеткіштерін және факторларды анықтау үшін қолданылуы мүмкін. Бірақ бұл бөлулер ыңғайлы, себебі осы сынау түрлерін бағалаудың математикалық әдістері ерекшеленеді.

Зерттеулік сынаулар стандартты және арнайы болады.

Қазіргі уақытта сенімділікке сынаулардың негізгі түрі бұл – шаруашылық шарттардағы сынаулар. Осындай сынаулар бақылау ретінде кеңінен қолданылады және хронометраж және т.б.-мен қызмет көрсету және жөндеу ережелерін сақтау кезінде бақылаулы пайдалану шарттарында мемлкомшаруашылық техника машина сынау станцияларында (МСС) жүргізіледі.

Шаруашылық сынауларды сонымен қатар өндіргіш-зауыттарда жүргізеді. Сондықтан техника сенімділігінің тездетілген бағалауын және алынған нәтижелердің дәлдігін жоғарлатуды қолдану керек. Сериялы өндіріс машиналары үшін қатарлы пайдалануды берілгендерді жинақтау арқылы ақпарат көлемін кеңейтеді. Аз көлемді тәжірибелі үлгілер үшін стендтерде және полигондарда имитациялық және тездетілген сынауларды, виртуалды сынауларды (моделдеу) қолданылады.

Сынау нәтижесі бойынша машина сенімділіктерін бағалау спецификасы.

Сенімділікті бағалаудың есепті әдістері барлық критериалдыр бойынша және машиналардың барлық емес бөлшектері үшін әлі жасалған жоқ. Сондықтан машинаның сенімділігі тұтасымен қазіргі уақытта анықтаушы деп аталатын сынаулар нәтижелері бойынша бағаланады. Анықтаушы сынаулар бұйымды жасау кезеңіне жақындатуға тырысады. Анықтаушылардан басқа сенімділікке бақылау сынаулары жүргізіледі. Олар техниканың шарттарда көрсетілген және анықтаушы сынаулардың нәтижелерін ескеретін сенімділік бойынша талаптарға сериалық өнімнің сәйкестігін бақылау үшін арналған.

Сенімділікті бағалаудың эксперименталды әдістері үлгілердің мәнді үлгілерінің сыналуын, ұзақ уақытты және шығындарды қажет етеді. Бұл аз сериялы болып шығарылатын машинаның сенімділігі бойынша келер сынауларын жүргізуге мүмкіндік бермейді, ал алып сериялы болып шығарылатын машиналар үшін, сенімділік жайлы шынайы ақпаратты тежейді.
ТАПСЫРМА:

Қысқаша конспект жазу және сұрақтарға жауап беру.

1. 
   Сынаудың әдістері мен түрлері.
   
2. 
   Эксплуатационды бақылау (2 түрі).
   
3. 
   Жеделтеліген сынаулар.
   
4. 
   Сынауды жоспарлау. Қысқартылған жолдар Т және N.
   
5. 
   Сынауды өткізуге арналған жабдықтар.
   

Сенімділіктің тапсырылған көрсеткіштерін нақтылау үшін қажет сынау көлемін мына жолмен қысқартады:

1. 
   Режимдерді жылдамдату;
   
2. 
   Аз сан немесе істен шығулардың жоқтығы бойынша сенімділікті бағалау;
   
3. 
   Сынау уақытының жоғарлауы есебімен үлгілер санын қысқарту.
   
4. 
   Бөлшек және машина байламдарының сенімділігі жайлы түрлі ақпаратты қолдану.
   

Олардың негізділері:

- реалды пайдалануда машина сенімділігін бақылау;

- пайдаланудың қалыпты шарттарында толық жинақты машиналарды сынау, яғни машиналарды қолдану және қызмет көрсету (МИС-та жүргізілд) ережелерін сақтаумен;

- арнайы жабдықта толық жинақты машина және олардың элементтерінің сынауын тездету.

Әдістеме барлық әсер ететін факторларды толық іске қосумен құрастырылады, сынау режимдері дәл қадағалынады және бақыланады, сынау нәтижелері дұрыс немесе толығымен өңделеді деп есептейміз.

-Техникалық жағдайдың өзара әсер ету және машиналарды қолдану мен қызмет көрсету ережелерін сақтаудың нақты деңгейі кезінде машинаның барлық элементтерін барлық пайдалануды факторлардың табиғи әсер етуі;

-нақты пайдалану шарттарына машина қиыстырмасының икемділік деңгейін анықтау;

-істен шығулардың барлық номенклатурасымен және жүйелігін аңғару;

-тракторлардың кіші жылдық атқарымдары, нәтижесінде бірінші капиталды жөндеу және де қызмет көрсетудің барлық мерзімі бойынша сенімділік жайлы толық ақпаратты машинаның пайдаланудың басталуынан көп жылдардан кейін алуға болады;

-елдің түрлі аймақтарында шарттардың және жұмыс режимдерінің үлкен түрлілігі орташаланған берілгендерді алу үшін бірнеше климаттың аймақтарында сынау жүргізу қажеттілігіне әкеліп соқтырады;

-шаруашылықтарда түрлі шарттар салдарынан ақпараттың үлкен шашылуы (бір аймақ бойынша да), сондықтан машинаның үлкен таңдамаларына бақылау жүргізу қажет;

-машина сенімділігінің көрсеткіштері және оларды қолдану шарттары жайлы ақпаратты жинаудың қиындылығы;

-сынаулардың үлкен ұзақтылығы, себебі тапсырылған ресурстың жартысына тең атқарым 1,5-2 жылда жетіледі, ал толық ресурс -3-4 жыл және көп;

-істен шығу атауларының толық емес аңғарылуы;

-элементтердің сенімділік деңгейін жоғарлату бойынша іс-шаралардың тиімділігін бағалау үшін толықжинақты машиналарды сынау қажеттілігі;

-алынған сенімділік көрсеткіштерінің тек қана сынау жүргізу аймағына сипаттылығы;

-сынауларды автоматтандырудың мүмкін еместігі, ол үлкен еңбекшығынына әкеледі;

-машина сақтанғышын бағалаудың мүмкін еместігі;

-түрлі шарттар және түрлі шаруашылықта жүктелуі салдарынан сенімділік көрсеткіштерінің мәндерінің мәнді шашырауы.

1. 
   нақты аймақ үшін сынау режимдерінің эксплуатациондыққа сәйкестігі, эксплуатациондық факторлардың машинаның барлық елементтеріне және оның техникалық өзара байланыстылығының табиғи әсерін қосу;
   
2. 
   сынау аймақтарында қалыпты шартта пайда болуын істен шығуларды аңғару және машиналардың сенімділік деңгейін анықтау;
   
3. 
   сенімділік көрсеткішіне топырақ- климаттық шарттардың әсерін анықтау.
   

1. 
   Бақылау жоспары.
   
2. 
   Бөлшектердің тозуы қалай, қандай бірлікте өлшенеді?
   
3. 
   Жөндеуге дейінгі, жөндеу аралық атқарым.
   
4. 
   Жанасудан тозудың атқарымның тәуелділігі.
   
5. 
   Рұқсат етілген және шекті тозу.
   

Машинаның сенімділігін жоғарлату мәселелері:

-машинаның өндірімділігі өседі (автокөлік, ауылшаруашылық техникасы);

-өндірістің ырғақталануы;

-тұрып қалудан шығындардың өсуі.

Сенімділік аясындағы қалып – оң, барлық көрсеткіштер өсуде. Сенімді машинаның мысалы өте көп. Сенімді машиналар – техниканың прогресстің негізгі машинаның сенімділігінің және олардың құраушы бірліктерінің сараптамасы. Олардың көрсеткіштерінің нәтижелері бойынша жүргізіледі. Сараптама кезінде орнатылады:

1. Сенімділік көрсеткіштерінің НТД талаптарына сәйкесітігі;

2. Машина сенімділігін шектейтінқұраушы біліктердің тізімі (бөлшектердің, байламдардың, агрегаттардың);

1. 
   Істен шығудың себептері;
   
2. 
   Сенімділікті жоғарлату үшін қажет іс-шаралар.
   

1. 
   Қиыстырма элементтерінің ресурстарының жоғарлауы (бөлшек материалы, термоөңдеу, жабын, кернеуді төмендету, үйкелу мен массаны төмендету, соққылы кернеуді жоғарлату, ұнтақты металлургия);
   
2. 
   Майлауды жетілдіру (қорғанысты жоғарлату, жақсы сүзбе);
   
3. 
   Жұмыс режимдерін тиімділеу, қайта жүктелулерді жою;
   
4. 
   Машинаның жайғастыруын, қолжетімділігін, жеңіл шешілуін жақсарту;
   
5. 
   СМК , жасауға, пайдалануға, қолдануға бақылауды енгізу;
   
6. 
   ТБ және Ж-ң тиімді кезеңділігін орнату.
   

1. 
   Машинаның сенімділігін сараптау кезінде не орнатылады?
   
2. 
   Істен шығудың негізгі себептері.
   
3. 
   Сенімділігі жоғарлатудың қиыстырмалы іс-шараларын атаңдар.
   
4. 
   Технологиялық шараларды атаңдар.
   

Машиналарды пайдалану шарттары олардың сенімділіктеріне шешуші әсер етеді және қиыстырушы мен технолотардың түрлі жетістіктерін жоққа шығара алады. Осыған байланысты машинаның қызмет етудің жөндеуге дейін және жөндеу аралық мерзімдерін жоғарлату бойынша пайдалануды іс-шараларын орындауға үлкен көңіл бөлінуі тиіс. Машинаның ұзақмерзімділігі және мүлтсіздігі барлық инженерлі –техникалық жұмысшылар, шаруашылық механизаторлары және жөндеу кәсіпорындарының жұмысшылары сақтау керек іс-шаралар қатарына байланысты.

Шаруашылықта жаңа (жөнделген) машиналардың жаттықтыруы машинаның ұзақ және мүлтсіз жұмысының негізі және өндіргіш-зауыт немесе жөндеу кәсіпорындарының ұсыныстарына сәйкес біртіндеп кернеуді жоғарлатумен 50-60 сағ. аралығында жүргізілуі керек.

Тракторларды жаттықтыру: кернеусіз мотор жұмысын тексеру және мәнді тартым күштерсіз пайдалы ауылшаруашылық және көлік жұмыстарын орындау кезінде біртіндеп кернеуді жоғарлатумен тракторды жаттықтыру. Жеңіл көліктік жұмыстар тракторлар үшін әсіресе жаттықтырудың алдағы 20…25сағат ұсынылады.

Жаттықтыру уақытында жоғарлатылған қызу, шу және дүрсіл, майдың ағып кетуін және т.б. аңғару мақсатында мотордың және барлық агрегаттардың жұмысына бақылау жүргізеді. Жаттықтыру аяқталған соң моторда және барлық агрегаттар және трансмиссия мен жүріс бөлігінің жинауыш бірліктерінде майды ауыстырумен трактордың жоспарлы ТБ-ы жүргізіледі. Өндірісітк жаттықтыру кезеңінде майды 3 рет ауыстыру, ал қуаттың шектеуін мотор жұмысының 120 сағаттан кейін шешу ұсынылады. Бұл үйкелетін беткейлерді жақсырақ желінуге және оларды қалыпты жүктеуіне дайындау үшін мүмкіндік береді.

Тракторды қысқы уақытта жаттықтыру кезінде берілген машина үшін белгілі бір дизелді жанармаймен картерлі майлардың қоспасын қолдану ұсынылады. Жаттықтырудан өткен тракторға акті құрады, техникалық паспортта ол туралы белгі жасайды және машинаны пайдалануға береді. Жаттықтырудан кейін пайдаланудың алғашқы 50-60 сағаты механиктің (техника бойынша бригадир көмекшісі) бақылауында болу керек.

Техникалық қызмет көрсетуді ұйымдастыру және оны жүргізу үшін қажетті базаны құру – машина-тракторлы парктің сенімді және тиімді жұмысын қамтамасыз етудің негізгі шарттары.

Ауылшаруашылық техниканың техникалық қызмет көрсетудің жүйесі ай сайынғы (8...10 сағаттан соң), маусымды (жылына 2 рет) және жоспарлы техникалық қызмет көрсетуді қарастырады. Техникалық қызмет көрсету жүргізудің кезеңділігін оны түрлі ауылшаруашылық машинаның жұмыстарымен жүктелуге тәуелді емес қатаң сақтау керек. Орнатылған техникалық қызмет көрсетуді орындаусыз машиналарда жұмыс істеуге болмайды.

Тракторлардың жұмыс істеу ұзақтылығының прогрессивті есеп жүргізу формасы және жоспарлы техникалық қызмет көрсетулерді жүргізудің нақты мерзімдерін анықтау – елдің алдыңғы қатарлы шаруашылықта қолдануын шығындалған жанармайдың есебінде негізделген жетонды жүйе.

Машинаның техникалық қызмет көрсетуін жүргізу деңгейі құралдардан және оны жүргізу орнынан және қызмет көрсетушілердің квалификациясына тәуелді. Машина-тракторлы паркті қолданудың ең жоғары тиімділігіне және оның сенімді жұмысын қамтамасыз етуге техникалық қызмет көрсетудің стационарлы пунктері ұйымдастырылған, мастер-баптаушылардың буыны құрылған және жуу, майлау, реттеуіш, диагностика жасау жабдықтары, аспаптар, жұмысты механикаландыру құралдары кеңінен қолданылатын шаруашылықтар қол жетті. Қажетті техникалық базалары жоқ шаруашылықтар «Ауылшаруашылық» кәсіпорындарының кешенді техникалық қызмет көрсетілуіне алынады, оларға сонымен қатар автокөліктердің, фермалар мен кешендердің жабдықтардың кезеңді техникалық қызмет көрсетуді жүргізу тапсырылған.

Машина, жинауыш бірліктер мен агрегаттардың жағдайының кезеңді техникалық бақылауларын және техникалық диагностика жасауын жүргізу. Кезеңді техникалық бақылаулар- машиналарға техникалық қызмет көрсетудің ортақ жүйесінің құраушы бөлігі. Оны жылына бір-екі рет машинаның пайдалану және сақтау деңгейін бақылау, олардың техникалық жағдайының таңдамалы бақылауы (әсіресе техникалық диагностика жасау құралдарын қолданумен), шаруашылықта инженерлі қызметті ұйымдастыру, техникалық құжаттаманы жүргізу және т.б. мақсатында автокөлік инспекциясының мемлекеттік ауылшаруашылық техникалық бақылау өкімдері жүргізеді. Машинаның техникалық бақылауын жүргізу шаруашылдықтардың техникалық қызметтердің жұмысын жақсартады және олар қолданылатын ауылшаруашылық техникасының сенімділігін жоғарылатады.

ТАПСЫРМА:

Қысқаша конспект жазу және сұрақтарға жауап беру.

1. 
   Автокөлік сенімділігінің тапсырмаға сәйкес істен шығулардың сараптамасын жүргізу, ТБ-ң жүйесін келтіру.
   

Машиналардың жөндеуі – өзіндік мақсат емес, ол машина –трактор паркін жұмысқақабілетті жағдайда ұстаудың ортақ жүйесінде маңызды рөлге ие. Машиналарды жөндеу кезінде бір уақытта оның модернизациясы және ұзақмерзімділікті жоғарлату бойынша іс-шараларды жүргізу мүмкін. Осы тапсырманы шешудің негізгі жолдары келесі.

Жөндеу кәсіпорындарына түсетін жөндеу қорынығ сақтанғышын қамтамасыз ету. \ол түрлі сандал және астарларды, коррозияға қарсы майлар мен басқа құралдарды қоланумен сәйкес қоймалар мен аудандарды ұйымдастырумен жүзеге асырылады. Қанағаттандырлықсыз сақтау кезінде метал сынықтарына айнала алатын қалпына келуге түсетін машина бөлшектерінің жқндеу қорын коррозиядан сақтауға аса көңіл бөлу керек.

Бөлшектердің бұзцлуын болдырмайтын шарттарда бөлшектеу жұмыстарын жүргізу. Бөлшектеу жұмыстары кезінде бөлшектердің әсіресе тербелу айгөлегі үшін бұзылуының үлкен емес пайызын қамтамасыз ететін механизация құралдарын әсіресе гидравликалық станциялар, пресстер және т.б. қолдануға және байлам және агрегаттардың сәйкес бөлшек жинақтарын сақтау үшін түрлі контейнерлерге аса көңіл аудару керек. Цилиндрдің блоктерін, иінді біліктің айгөлегінің қақпасын, бұлғақ және оның қақпасын, соңғы және басқа берілістердің тегершік жұптарын бөлшектеуге болмайды.

Жөндеу кәсіпорындарына тиімді жууды және түрлі ластанудан бөлшектерді тазартуды енгізу – машинанаың жөндеуден кейінгі жоғары ресурсын қаматамсыз ететін шешуші шарт болып табылады. Күйікті, шәйір шөгінділерін, тотты және басқа да ластарды жою- спецификалық жөндеу процессі, ол белгілі бір қиындылықтармен ерекшеленеді және көп көңілді және де заманауи жуу машиналар мен құрылғыларды беткейлі – белсенді компьютері бар. Жаңа кешенді жуу заттарын қолдануды және жуудың тапсырылған режимдерін әсіресе жуу ванналарының температурасын (75…90°С) қалыпта ұстауды қаматамасыз етуді талап етеді.

Еі тиімді жуу құралдары – кешенді препараттар МЛ-51 (бөлшекті жуу үшін), МЛ-52, АМ-15 және «Эмульсин» (шәйір шөгінділерін жою үшін) және де жаңа синтетикалық препараттарМС-5, МС-6, МС-8.

Машиналардың тозған бөлшектерін бақылау және ақаулығы машиналдардың қызмет ету мерзімін аяқтайды. Трактор бөлшектерінің 80% -ы 0,2 мм дейін тозуға шалдыққанын ескере және де автотракторлы бөлшектерді (1, 2, 3 классты) жасаудың жоғары дәлдігін және жоғарылатылған ресурспен машиналарды жөндеуге жаңа (қатаңдатылған) техниканың шарттарды ескере жөндеу кәсіпорындарында жаппай бақылауға шалдығатын бөлшектердің номенклатурасын, өлшемдердің (геометрия) өлшеу дәлдігін 0,01…0,001мм-ге жоғарлауын қамтамасыз ететін пневматикалық бақылау құралдарын, шекті (тұрықтар, калибрлер, қапсырмалар), әмбебап (индикаторлар, микрометрлер, миниметрлер). өлшеуіш құралдарды қолдануды кеңейту керек. Иінді білік, бұлғақтар, иінді остер және бұрылмалы сұғанақтар, цилиндрдің блоктері мен гилзі және т.б. сияқты машинаның бөлшектері, жқнделген машиналардың сенімділігін жоғарылату мақсатында алдыңғы қатарлы жөндеу кәсіпорындарында магнитті, люминисцентті, ультрадыбысты және рентген деффектоскопия, гидравликалық пресстеу және т.б. кеңінен қолданылатын әдістермен жасырын ақаулардың (әсіресе жырықтар) жоқтығына тексерулі тиіс.

Жөндеуге түсетін машиналардың базалық бөлшектерінің жұмыс беткейінің және олардың өзара орналасуының өлшемдерінің және геометриясының жаппай бақылауы. Машиналарда пайдалану уақытында материалдардың қартаюы, тозуы және де түрлі кернеулердің және ішкі кернеулердің қайта үйлестірілуі нәтижесінде бұл бөлшектерде өлшемдердің геометрияның және жұмыс беткейлердің өзара орналасуының өзгеруі болады, олар жойылуы тиіс. Бұл тек қана базалық бөлшектің ғана емес, сонымен қатар тұтас агрегаттың жоғары жұмысқақабілеттілігін қамтамасыз етеді. Базалық бөлшектің қалпына келтіру мен тұрақтандырумен, жөндеу кәсіпорындар бөлшектері жасанды қартаюға шалдықпаған жаңа машиналарға қарағанда жөнделген машиналардың ресурсын жоғарлатуға мүмкіндік бар.

Иінді және карданді біліктерінің, сермердің, ілінісу муфталарының және басқа байлам мен бөлшектердің динамикалық теңгеруі. Бөлшектердің динамикалық теңгеруі үшін жөндеу кәсіпорындары арнайы БМ-У4 машиналармен жабдықталады.

1. ТБЖ жүйесі дегеніміз не?

2. 
   Сенімділіктің бар деңгейі қандай?
   
3. 
   Сенімділікті қамтамасыз етуді пайдаланудың шарасы.
   
4. 
   Жөндеуден кейінгі сенімділікті ұзақмерзімділік, мүлтсіздік жоғарлату жолдары.
   

Берілген пәнді оқу қажеттілігі жайлы нақты көзқарасқа ие болу. Оның мәні машинаның жұмыс істеу шамасы бойынша сенімділік көрсеткіштерінің өзгеру заңдылығында айқындалады.

Тапсырмалар: Әдістерді жасау және тәжірибеде ұзақмерзімділікті, мүлтсіздікті, жұмысқа қабілеттілікті және сақтандырғышты сақтау және қамтамасыз ету бойынша іс-шараларды іске келтіру.

Мәні: Техникаға нығыз қоғамдағы ортақ мәселе, тұрып қалулардан зақым, жөндеу және ТҚК-ге шығындар, мамандар мен басқа қорларды шақыру.

Екі төтенше: бір жағынан -өте сенімді және қымбат техника, басқа жағынан жұмысқақабілеттілікті ұстап тұру үшін тым қымбат емес, бірақ сенімді көп шығындарды талап ететін техника. Өндіруге және техникалық қызмет көрсетуге және жөндеуге шығындар үлесі. Машина жасаудың және техникалық сервистің рөлі.

Сенімділіктің көрсеткіштері кездейсоқ шама болып табылады. Оның сипаттамалары: орташа мән, орташа квадраттық ауытқу және вариация коэффициенті.

Тапсырманы шешу.

Орташа мәнді дисперсияны және вариация коэффициентін табу.

Сенімділік туралы негізгі түсініктерді меңгеру, қалыпты құжаттамадан терминологияны конспектілеу.

1. 
   Проников А.С. надежность машин. – М, 1978, 495с.
   
2. 
   Надежность с.х. техники, Учебное пособие, Алма-Ата, 1990, 278с.
   

Материалдардың коррозиясы және одан қорғану әдістері.

Коррозия теориясы.

Метал қоршаған ортамен химиялық және электрлік әрекеттесуі салдарынан беткейінен бұзылады. Мұндай бұзылу коррозия деп аталады. Коррозия халық шаруашылығына үлкен зардап әкеледі, ол үлкен көлемде металлдан жасалған құрылыстар мен машиналарды бұзады. Коррозиямен күресу үшін оның себептерін және күресудің тиімді шараларын білу қажет. Коррозияның екі түрі бар: химиялық және электрохимиялық.

Химиялық коррозия өнеркәсіптік атмосферада бар ауа атмосферасының, күкірт және көмірқышқыл газдарының метал және қорытпа беткейлеріне әсер еткен кезде пайда болады. Мысалы, іштен жану моторлардың шығару клапандарының, ішкі арматураларының, ұсталы және термиялық пештердің және т.б. қышқылдануы.

Электрохимиялық коррозия металдың оны қоршаған электролиттің әрекеттесуі нәтижесінде электр тоғының пайда болуынан туады, мысалы, болаттың, шойынның және басқа қорытпалардың ылғалды атмосферада, жай немесе теңіз суында, қышқылдарда, сілтілерде, тұзды ерітінділер мен жерде тот басылуы.

Коррозияның заты келесіде айқындалады. Металдың кристалды торы оның байламдарында орналасқан және бос электрондардың барлық металл көлемінде қозғалатын катиондардан (оң зарядталған иондар) тұрады. Катиондар металл беткейінен бөліне және қоршаған орта-электролитте көше алады. Метал мен электролиттің жанасу беткейінде алынатын және металдың ерітілуін сипаттайтын потенциалдардың айырмашылығы электронды потенциал деп аталады. Берілген метал үшін оның шамасы негізінен электролит құрамына байланысты.

Металдардың электродты потенциалдары нөл деп алынатын сутегі потенциалдарына қарағанда эксперименталды түрде анықталады.

Сутегінен жоғары орналасқан металдар оң потенциалға ие және аз ерітіледі. Сутегіден төмен орналасқан металдар олардың потенциалдары бұрыс болған сайын соншама ырғақты ерітіледі.

Таза металдар және бір фазалы қорытындылар коррозияға төзімді. Түрлі потенциалдарға ие құрамы бірнеше фазалардан тұратын қорытпалар коррозияға жеңіл шалдығады.

Дәрістің конспектісін, қалыпты техникалық әдебиетті қайта қарастыру.

1. 
   Беленький Д.М. Теория надежности машин. – Ростов-на –Дону 2004, 604с.
   
2. 
   Артемьев Ю.Н. Качество ремонта и надежность машин – М, 1981, 238с.
   

Машинаның және жеке механизмдердің ұзақмерзімділігін жоғарлату маңызды халықшаруашылық тапсырма болып табылады. Тозуға төзімділікті жоғарылату мәселесі жоғары жылдамдықпен кернеуде жұмыс істейтін жаңа жоғары өндіргішті машиналарды құрумен байланысты. Аса шыңайы және актуалды болып табылады. Тозудың ырғақтылығын төмендету машинаның қызмет ету мерзімін жоғарлатуда өте маңызды. Бөлшектердің тозу жылдамдығын төмендету үшін термоөңделген және басқа материалдың әлдеқайда тозуға төзімді қабатымен қапталған. Жоғары сапалы материалдарды қолданылады, олар майлау сапасын жоғарылатады және түрлі механизмдердің қиыстырмасын жетілдіреді.

Жөндеулі өнеркәсіпте көлемді және беткейлі шыңдауды, гальваникалық жабындарды, беткейлі тойтарманы және т.б. қолданады.

Бөлшектердің тозуға төзімділігін жоғарылататын өңдеу әдісін дұрыс таңдау, машина бөлшектердің беткейлі қабаттарының бұзылу салдары және тозу процессінің заңдылығы белгілі болған жағдайда ғана істелінуі мүмкін.

ТОЗҒЫШТЫҢ - үйкелу кезінде бөлшек материалдарының кезектеп бұзылу процессі және оның физико-механикалық қасиеттерінің (қаттылық, құрам, химиялық құрам) өзгеруі.

ТОЗУ – бөлшек беткейлерінің пішінддерінің, көлемнің және физико-химиялық қасиеттерінің өзгеруінде айқындалатын тозғыштың процесстерінің әрекет етуінің нәтижесі.

ҮЙКЕЛУ КҮШІ – бір дененің басқаға қатысты қозғалуына кедергі болатын және осы қозғалуға қарама-қарсы бағытта әрекет ететін күші.

ТАПСЫРМА:

Алынған кестенің берілгендері бойынша кездейсоқ шаманы үйлестірудің полигоны мен гистограмасын құру.

1. 
   Кряжков В.М. Надежность и качество СХТ – М, 1989, 335с.
   
2. 
   Ермолов Л.С. Повышение надежности СХТ – М, 1979, 254с.
   

Бақылауларды жүргізу – ұзақмерзімді, еңбексыйымдылықты, қымбат іс-шара. Алынған бастапқы ақпаратқа белгілі бір шынайылық дәлдік бойынша талаптар талап етіледі - әлденеше есептеулер дұрыс шешілмейді.

Сондықтан есептеулерге тіреу болатын бақылауларды жоспарлауды ұйымдастыру керек. Бақылауды жоспарлау әдістерін зерттеу. Сенімділік көрсеткіштерін анықтау мақсатымен бақылауларды жобалау тәртібі МЕСТ 17510-79-пен регламенттелген. Техникадағы сенімділік. Ақпаратты жинау және өңдеу жүйесі. Бақылауларды жобалау эксплуатация шартындағы бақылау объектілерінің сенімділігі жайлы шынайы ақпаратты алуды қамтамасыз ететін процесс болып табылады.

Бақылауды жоспарлаудың мақсаты тапсырылған дәлдік пен шынайлықта сенімділік көрсеткіштерінің бағасын алу үшін бақылаулардың талап етілген көлемін алуда айқындалған.

Бақылауларды жоспарлау бақылау объектілерін, эксплуатация шарттарын, бақылауды жүргізу жоспарын таңдауды қарастырады.

Бақылаулар объектілері қиыстырмалы айырмашылықтары жоқ және бірегей техенология бойынша жасалған немесе жөнделген (қалпына келтірген) бір типті объектілер (тракторлар, ауылшаруашылық машиналар немесе олардың жинақтауыш бірліктер) болып табылады. Бақылауларды өткізу орындарын таңдау эксплуатацияның сипатты шарттарын қамтамасыз ету керек.

Бақылауларды жұргізу жоспары бақылауларды жүргізу, бақылау объектілерінің санын және оны тоқтату алғышарттарыныңы тәртібін орнатады. МЕСТ 17510-79-пен [NUN]; [NUТ]; [NUr]; [NRТ]; [NRr] индекстерімен белгіленетін 5 негізгі бақылау жоспары қарастырылған.

Бақылау объектілерінің саны сенімділіктің және оның шынайылығының көрсеткіштерін бағалауды анықтаудың тапсырылған дәлдігіне байланысты.

. ТАПСЫРМА:

Сенімділік көрсеткіштерінің статистикалық сипаттамаларын анықтау бойынша тапсырмаларды шешуді аяқтау.

1. 
   Артемьев Ю.Н. Качество ремонта и надежность машин – М, 1981, 238с.
   
2. 
   Ермолов Л.С. Повышение надежности СХТ – М, 1979, 254с.
   

Тоқтаусыздықты құраушы бөлшектері үшін әр топта істен шығулар арасында атқарымдардың таңдамаларын түзу керек. Берілгендердің қажетті көлемі бар болған кезде келесі есептеулерді жеңілдету мақсатында толық таңдамаларды түзу мақсатқа сай.

Тоқтаусыздық көрсеткішін бағалау. Тоқтаусыздық көрсеткішін бағалау ЭЕМ жасалады. Таңдаулы берілгендер бойынша істен шығуға дейін және істен шығулар арасындағы (істен шығуға орташа атқарым) орташа атқарым орташа мән ретінде формула бойынша анықталады. Параметриялық емес әдіспен орнатылған атқарымға мүлтсіз жұмыстың мүмкіндігі уақыттың бастапқы моментінде жұмысқақабілетті объект санына атқарылуға t дейін тоқтаусыз жұмыс істеген объектілер санының қатынасымен анықталады:

P(t)=[N-n(t)]/N
Мұнда: n(t) –t-ға тең атқарым моментіне дейін істен шыққан объектінің саны.

Кез келген тапсырылған таңдама үшін мүлтсіз жұмыстың мүмкіндігі істен шығуға дейінгі үйлестіру функциясы бойынша анықтауға болады. t моментіне үйлестіру функциясының мәні істен шыққан объектілердің үлесін көрсетеді, сондықтан істен шығуға дейінгі атқарымның теоретикалық заңының параметрі бойынша тоқтаусыз жұмыстың мүмкіндігі формула бойынша анықталады.: