118
бағаланады» принципі). Осы үш аттестаттың базасында оқушының білімі мен
дағдыларының толық көрінісі құрылады. Тиісті құқықтық нормалардағы
емтиханның талабына жататындар:
- Негізгі шешім қабылдау үшін біріңғай білімін тексерудің таңдамалығы;
- Ең төменгі нормаларға бағытталу;
- Бірыңғай федералдық нормативтерге бағытталу;
- «мектеп-өндіріс» оқу-өндірістік ортасының ынтымақтастығына талпыну;
- Шешімнің түрлері: сынақ қорытындысының маңызы «емтиханға төтеп
беру, төтеп бермеу»;
- Оның тұлғасын бағалау емес, сынағының мүмкіндігі мен қабілетін
анықтау.
Осының нәтижесіндегі бітіруші емтихан «сыртқы рецензилаудың»
формасы болып табылады. Мұның негізгі мақсаты: жалпыға бірдей деп
танылған және бағалау өлшемдерінің нықтылығы мен анықтығы, сертификатты
жүзеге асыру үшін мүмкіндіктерді қамтамасыз ету, қоғамдық бақылаудың
есебінен біріңғай стандартты сақтау болып табылады.
Өндірістік-сауда
палатасының
(ӨСП)
бітіруші
емтиханының
айырмашылығы бар, мысалы, кәсіптік мектептердегі емтихандардан. Сонымен
қатар, мектепте білімі анықталады, ӨСП-да болжамдық қызмет атқарылада. Ол
өзінің болашақ мамандығындағы емтихан тапсыруда қанағаттанатындығын
белгілейді. Сондықтан бітіруші емтиханның талабы кәсіптік оқытуды
ұйымдастырудағы
Ережеде
көрсетілген
базадағы
еңбек
нарығының
сұранысындағы тәжірибеге бағытталған. Өндірістік-сауда палатасының
емтиханын тапсыру мен ұйымдастыру үшін емтихан комиссиясының құрамын
анықтау мен ресми процедураларды реттейтін арнайы емтиханның ережесін
шығарады. Емтихан кезінде кәсіптік даярлаудағы білікті жастарды мамандар
жан-жақты тексереді.
Кәсіпорынның заңнамалық жарғысына сәйкес ӨСП-ның емтихан
комиссияларының құрамына (оқытушылармен қатар) жұмыс берушілер мен
кәсіподақтың өкілдері қатысады. Олар бітіруші емтиханның деңгейі мен
сапасын анықтай отырып емтихан тапсырмаларын бірлесе құрастырады,
соңында түлектердің кәсіби біліктілік деңгейі анықталады.
Өндірістегі типтік жұмыстардың аясында емтиханның ерекше құрылымын
қалыптастырудағы ескертулер мен сынаушылардан талап етілетін күнделікті
өндірістік өмірдегі күрделі байланыстарға еркін бағытталуы тәжірибелік
сұраныстарға бағытталу болып табылады. ӨСП жүргізетін бітіруші
емтихандағы болжаулық қызмет біліктілік емтиханын қамтамасыз ету мүмкін.
Осы тапсырманы орындау үшін палаталар тиісті оқыту курстарын
ұйымдастырады [251].
Зерттеулерде көрсеткендей, ГФР-дағы кәсіби біліктіліктің бірізділігі мен
стандарттауының маңызды элементі аудан аралық емтихан талаптарын орнату
болып табылады. Осы үшін біліктіліктің салыстырмалығы мен көз жетерлігі,
объективті бағалаудағы кәсіптік оқытуды ұйымдастырудың федералдық
Ережесіндегі бірыңғай базаны қамтамасыз ететін емтихан тапсырмаларын
119
қамтамасыз ететін ӨСП-ның орталық комиссиясы құрылған. Мұндай біліктілік
емтиханның стандартталуы мен бірізділігі болашақ жұмысшылар мен
қызметкерлердің емтихан тапсыруындағы қызығушылығына соңғы жауап
бермейді. Палата арқылы берілген сертификаттар жоғары деңгейдегі кәсіптік
ұтқырлықты қамтамасыз ете отырып барлық елде қабылданады.
ГФР-дағы
кәсіптік
білім
беруді
стандарттаудың
сараптамасы
көрсеткендей, халықаралық қауымдастық аясындағы ішкі елдердің тиімділігін
көтеру, кәсіптік білім берудегі дуальдіқ форманы реттеудің біріңғай
стандарттаудың рөлі маңызды екендігі көрінеді. Осыған байланысты басқа шет
елдердегі зерттеу сараптамасының мәселелері үлкен маңызға ие. Кәсіптік
еуропалық мектептепдің гармоникалық дамуы қоғам үшін маңызға ие. Алайда,
кәсіптік мектептердің жақындауы жөнінде айтатын болсақ, мамандардың
көзқарасы бойынша еуропалық қауымдастық аясындағы осындай бірізділіктің
тапсырмалары кәсіптік білім берудің сапасы мен деңгейіне бағытталады. ГФР-
сы мен еуропалық елдердегі кәсіптік білім беруді дамыту жүйесін зерттеуде
оның көптеген формасын көрсетеді.
Жалпы алғанда, соңғы жылдары әр жерде кәсіптік оқытуды жақсарту
тұжырымдамасы бақыланып қана қоймай, жалпы білім берудегі ғылыми,
кәсіптік қондырмалардың базасы байқалуда. Еуропалық мамандардың
пайымдауында база ғылыми-техникалық прогрестің шартындағы кәсіптік білім
берудің бейімдеушілігі мен иілгіштігі, жылдам қозғалуын қамтамасыз етеді.
Жалпы білім берудегі даярлықтың деңгейін көтеру тұжырымдамасы индустрия
саласындағы жоғары технологиялық процеске байланысты өсуде. Білім деңгейі
төмен, тар мамандықтар, біліктілігі төмен тұлғалар бірінші кезекте
жұмысшылар әлеуметтік жағдайға душар болады.
Осылайша, бірыңғай кәсіптік білім берудің стандарты біріңғай білім беру
кеңістігін қамтамасыз ете отырып кәсіптік білім берудің жаңа мазмұны мен
сапасын реттейтейтін, тұтас құжаттарда көрсететін ЕҚ аясында ГФР-ның
тиімдігін көтеру, кәсіптік білім беру жүйесінде маңызды рөл ойнайды [164].
Кәсіптік оқытудағы бақылауды жүзеге асыру үшін мемлекет заңнамалық
және қаржыландыру тетіктерін қолдануға талпынады. Федералдық білім және
ғылым министрлігі салалық министрлікпен бірлесе отырып мамандықтың
атауын анықтау, оқытудың ұзақтығы, білім алушылардың білімі мен
дағдыларын талап етуге қаулы шығарады.
ГФР-дағы мамандықтардың халықаралық номеклатура стандартын
қалыптастыру жасөспірімдерді кәсіптік оқыту үшін жеке құқықтық келісім
аясында нақты жұмыс орны мен қызметін негіздеу, кәсіптік оқытуды
ұйымдастыру Ережесіндегі өндірістік сұраныс пен талабындағы маңызды рөлі
мен жұмыс көлемін анықтайды. Нормативтік-құқықтық актағы Ережені іске
асыру механизмі біріңғай сапалық стандартын қамтамасыз ететін міндеттілік
пен бірізділік элементін кәсіпорында даярлау, Федерация аясында біріңғай
кәсіптік білім беруге кепілдік береді.
Достарыңызбен бөлісу: |
