Электр аппараттары «Федералдық білім беруді дамыту институты»

185
H
R
H
11.9
сурет. Цифрлық интегралды схемалардағы УЭР схемасы
беріледі, нəтижесінде 
DD2.2 
6 шығысындағы кернеу деңгейі төмен əрі
VT 
транзисторы жабық. Rн жүктемесінде кернеу жоқ.
S1 
батырмасын қысқа мерзімді басу кезінде 
DD1 
инверторының 
кірісіне 
R1 
резисторы арқылы жоғарғы шамалы кернеу беріледі. 
DD1 
шығысында кернеу нөлге тең болады, ал 6 
DD2.2 
шығысында кернеудің 
жоғарғы шамасы пайда болады. Нəтижесінде 
R3 
резисторы арқылы 
С 
конденсаторының зарядталуы басталады, 
VT 
транзисторы ашылады да,
жүктемесіне қуат көзінен кернеу беріледі. 
С 
конденсаторының за-
рядталуы кезінде зарядтың тоғы iзар 
R3 
резисторында кернеудің төмен-
деуін туғызады 
U 
= 
R i
, бұл 1 жəне 2 
DD2.1 
шығыстарына беріледі
3 зар
де, 3 
DD2.1 
шығысындағы кернеу нөлге тең болып кетеді. Бұл күй 
R3
резисторындағы кернеудің төмендеуі реле өзінің бастапқы күйіне (
VT
транзисторы жабық, 
R
жүктемесіндегі жеткізу кернеуі жоқ) қайтуын
қамтамасыз ететін мөлшерге жеткенге дейін сақталып тұрады. Реле
11.10
сурет. КР1006ВИ1 аналог таймерінің схемасы

185
3
3
3
3
n
n
n
n
m
R
3
U
=
=
уақыт интервалының жасалу процессінде 
S1 
батырмасының қайта ба- 
суларға жауап қайтармайды. Жүктемеге кернеу берілген интервалдың 
уақыттық ұзақтығы 
R C 
тізбегінің параметрлеріне байланысты болады 
жəне 
T
=0,7
R C 
формуласы арқылы есептеледі. Биополярлы транзистор- 
ларда орындалған интегралды микросхемаларды қолданылуы кезінде,
резисторының кедергісі қатаң бекітілген (
R
= 1 кОм), сондықтан
уақыт интервалының жасалуы кезіндегі шешуші шама болып 
С 
конден- 
саторының сыйымдылығы болып табылады. Далалық транзисторларда
орындалған интегралды микросхемаларды қолдану кезінде, 
R
кедергісі
барынша үлкен бола алады.
Қазіргі кезде уақыттың электрондық релесін жасау үшін арнайы ин- 
тегралды микросхемалар жасалып шығарылған. Осындай микросхема- 
лардың бірі КР1006ВИ1 аналогты таймері болып табылады. Оның база- 
сында уақыт интервалдары 10 мкс-дан 1 сағ дейінгі диапазонда болатын 
УЭР жасауға болады. Таймердың құрамына (11.10-сурет): 
С1 
жəне 
С2 
аналогты екі компоратор, асинхронды потенциалды 
RS
-триггер; 
VT1 
жəне 
VT2 
транзисторларындағы қуат күшейткіші; ашық коллекторы бар 
VT3 
қуатты транзисторы.
Компараторлардың тірек кернеуі үлкен дəлділікпен қойылады:
o
C
1
1
3
U 
;
U
o
C
2
2
3
U
n
.
С2 
компараторының жылдам əрекеттігі аз, сондықтан 
S
кірісіне
берілетін кіріс сигналының ұзақтығы 
10 мкс-дан кем болмау керек. 
S
жəне 
R
кірістеріне аналогты, əрі
цифрлік сигналдарды беруге болады. Таймердің қосымша 
М 
модуляци-
ялау кірісі бар. Оған 
U
кернеуінің берілуі кезінде таймердің жасайтын
11.11
сурет. КР1006ВИ1 таймеріндегі УЭР схемасы

186
м
n
н
U
n
n
U
n
Б
п
C
C
и
u
уақыт интервалдарыныі ұзақтығы осы 
кернеудің шамасына пропорционалды 
түрде өзгеріп тұрады.
11.11-суретте 
КР1006ВИ1 (
DA
ретінде көрсетілген) таймерінің ба- 
засында орындалған УЭР принципи- 
алды схемасы келтірілген. Таймерден 
басқа, реленің құрамына
R, R1—R4
резисторлары, 
С 
жəне 
С
конденсатор-
11.12-сурет.
лары, қуатты биополярды 
n — p — n- 
VT 
транзисторы жəне 
S1 
батырмасы 
кіреді. Уақыт сілтеуші тізбек 
R, R2 
резисторларынан жəне 
С 
конденса- 
торынан тұрады.
R3
резисторы
VT
С 
(
б
) конденсаторындағы
шығыс транзисторының
I
ток база-
жəне (
в
) жүктемесіндегі 
Sn 
(а) кіріс кернеулерінің 
осциоллограммасы
сын сілтеу үшін арналған, ал 
R4 
ре-
зисторы осы транзистордың сенімді 
бекітілуін қамтамасыз етеді. Бұл УЭР 
берілген уақыт интервалындағы жүк-
темеге кернеу беруге арналған. УЭҚ былай жұмыс атқарады.
S1 
батырмасын басқан кезде УЭҚ кірісіне 
S
= 0 сигналы беріледі
де, таймердың шығысында кернеудің жоғарғы шамасы пайда болады (
Q
=1). 
VT 
шығыс транзисторы ашылады, жəне 
U
жеткізу кернеуі 
R
жүк-
темесіне əкеледі. Осы уақытта таймердегі 
VT3 
қуатты транзисторы жа- 
былады (11.10-суретті қара), нəтижесінде 
С 
конденсаторының 
R 
жəне 
R2 
резисторлары арқылы қуат көзінен зарядталуы (11.11-суретті қара)
1
= 
U
-
U 
e 
(
R+R
2
)
C
заңы бойынша конденсатордағы кернеу өсе береді. Бұл
= (2/3)
U
мəніне жеткен кезде, таймерде 
С1 
компараторы іске қо-
сылып (11.10-суретті қара), таймердің шығысындағы кернеу нөлге тең 
болып кетеді (
Q 
= 0).
VT3 
транзисторы ашылып, 
С 
конденсаторының тез арада заряд-
сыздану жүзеге асады. 
Т
анықталады:
интервалының ұзақтығы мына қатынастан
бұдан 
Т
= (
R + R 
)
C l
.
и 
2 
n3
Теңдеуден көрініп тұрғандай, Ти импульсының ұзақтығы 
U
жет-
кізу кернеуіне байланысты емес. 11.12-суретте УЭР жұмыс принципін 
түсіндіруге көмектесетін, оның схемасының əр түрлі нүктелеріндегі 
кернеудін осцилограммалары берілген.
Берілген уақыт интервалына УЭР-ні баптау үшін 
R2 
айнымалы ре- 
зисторы қызмет етеді.

187

жүктеу 8,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: