Кері токтың өзгеруі p — n- термо өңдеуден кейінгі ауысым

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7
 
86
 
82
 
20
 
70
 
73
 
8
 
84
 
70
 
21
 
68
 
70
 
9
 
74
 
68
 
22
 
79
 
69
 
10
 
65
 
60
 
23
 
78
 
71
 
11
 
78
 
68
 
24
 
78
 
71
 
12
 
92
 
88
 
25
 
73
 
69
 
13
 
60
 
57
 
—
 
—
 
—
 
 
Берілген  мысалда  корреляциялық  тəуелділіктің  болуын  анықтау 
статистикалық  материалды  өңдеудің  дəстүрлі  «қолмен»  əдістеріне 
негізделген 
медиана əдісімен 
жүзеге асырылады. 
Бұл əдістің мəні төмендегідей: 
Эксперимент  нəтижелеріне  сүйене  отырып,  нүктелер  бойынша 
деректердің шашыранды сызба диаграммасы құрылады; 
Диаграммада  медиананың  тік  жəне  көлденең  сызықтарын 
жүргізеді; 
Диаграмманы  бөлу  нəтижесінде  пайда  болған  төрт  квадраттың 
əрқайсысында оң жəне теріс нүктелерді жеке-жеке қосады; 
Арнайы  кесте  бойынша  корреляция  бар  болуы  туралы 
қорытынды жасалады. 
КОРРЕЛ  функциясын  пайдалана    отырып    корреляциялық 
тəуелділікті  жəне  корреляция  коэффициентін  анықтау  үшін  келесі 
əрекеттерді орындау қажет: 
13.2
 
кестесінде   көрсетілгендей  Excel  жүйесінде   эксперимент 
нəтижелерін əзірлеңіз.; 
Корреляция коэффициентін есептеу үшін ұяшықты таңдаңыз; 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
200 

 
 
 
 
 
 
 
13.2
 
-сурет. КОРРЕЛ функциясының шебер терезесі 
функция шеберін шақыру (13.2-сурет); 
функция шебері терезесінде X жəне 
Y 
параметрлерінің ұяшықтар 
ауқымын көрсетіңіз
.
 
Корреляция  (0,85-тен  жоғары)  коэффициентінің  алынған  мəні 
термоөңдеу  температурасы  мен  p-n-ауысымының  кері  тогы 
арасындағы  қарым-қатынастың  болуын  көрсетеді  (13.2  суретін 
қараңыз). 
13.2. кестесі 
Тəжірибе деректерінің нəтижелерін Excel кестесіне жазу
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
201 
Схема 
нөмірі
 
X
 
Y
 
Схема 
нөмірі
 
X
 
Y
 
Схема 
нөмірі
 
X
 
Y
 
1
 
68
 
61|
 
10
 
65
 
60|
 
19
 
83
 
76
 
2
 
71
 
67|
 
11
 
78
 
68|
 
20
 
70
 
73
 
3
 
65
 
63j
 
12
 
92
 
88|
 
21
 
68
 
70
 
4
 
78
 
70|
 
13
 
60
 
57|
 
22
 
79
 
69
 
5
 
75
 
74|
 
14
 
75
 
7l|
 
23
 
78
 
71
 
6
 
85
 
76|
 
15
 
73
 
70|
 
24
 
78
 
71
 
7
 
86
 
82|
 
16
 
69
 
68|
 
25
 
73
 
69
 
 

 
8
 
84
 
70|
 
17
 
73
 
73^
 
 
 
 
9
 
74
 
бЛ
 
18
 
73
 
69|
 
 
 
 
 
 
 
Микросхеманың нөмірі 
Термоөңдеуге дейін
 
Термоөңдеуге кейін
 
 
13.3
 
-сурет. p-n-температурадан ауысым мен кері ток байланысының 
графиктері 
 
13.2 
кестесінің  деректері  негізінде  p-n-кері  ток  пен 
микросхеманың  қыздыру  температурасы  ауысымына  байланысты 
график құруға болады (13.3-сурет). 
КОРЕЛ 
функциясын 
пайдалану 
зерттелген 
шамалар 
арасындағы  корреляциялық  байланысты  табу  процесін  айтарлықтай 
жеңілдетеді.  Осындай  схема  бойынша  электрондық  Excel 
процессорларына 
енгізілген 
барлық 
математикалық 
жəне 
статистикалық функциялардың мəндерін есептеуге болады. 
Бақылау сұрақтары
 
1.
 
Excel ортасында инженерлік есептеулерді орындау кезінде қандай 
математикалық функцияларды пайдалануға болады? 
2.
 
Excel  ортасында  ғылыми  есептерді  орындау  үшін  қандай 
статистикалық функцияларды қолдануға болады? 
 
 
 
 
 
 
202 

I V   Б Ө Л І М  
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖОБАЛАУДЫҢ ЖҮЙЕСІ
 
 
1 4   Т а р а у 
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖОБАЛАУДЫҢ ОРТАҚ 
ҚАҒИДАЛАРЫ
 
 
14.1.
 
Автоматты жүйелерді жобалаудың теориялық негіздері
 
 
Кез  –  келген  өндірісте  (өнеркəсіптік,  ауылшаруашылық,  қызмет 
көрсету  саласында  жəне  т.б)  объекттердің  түрлі  жобалаулары  іске 
асырылады.  Оларды  екі  топқа  бөлуге  болады:  конструкторлық  жəне 
технологиялық түрлер. 
Тиісінше,  автоматтандырылған  жобалау  жүйесі  (САПР)  мақсатына 
қарай  екі  топқа  бөлінеді:  автоматтандырылған  жүйелерді  жобалау, 
конструкторлық  заттарды  конструкторлық  құжаттармен  өңдеу  жəне 
автоматтандырылған 
жүйелерді 
жобалаудың 
техноглогиялық 
үрдістерін 
технологиялық 
құжаттармен 
өңдеу 
(САПР-ТП). 
Объекттердің жобалануының түрлілігіне қарамастан САПР-КД жəне 
САПР-ТП  ортақ  принциптермен  əзірленген,  біріншіден,  «үлкен 
жүйелер»  санатына  жатады,  ал  екіншіден  олар  «шешім  қабылдау» 
жүйелері болып табылады. 
САПР  үлкен  жүйелерге  тиесілілігі  [2]  келесі  ерекшеліктермен 
анықталады: 

 
техникалық  шешімдерді  əзірлеуге  байланысты  өнімнің 
жұмыс істеуі мен өндірісінің əртүрлі əдістері; 

 
Көптеген 
мамандықтардың 
мамандарының 
жобалау 
процесіне қатысуы; 

 
Күрделі  аппараттық  жəне  программалық  қамтамасыз  етідің 
болуы. 
Жалпы  жағдайда,  кез-келген  жүйе  қатынастардың  белгілі  бір 
жиынтығы ретінде анықталады (14.1-суретті қараңыз). 
Âõîä 
X
 
 
 
 
 
14.1-сурет.Шешім 
қабылдау 
жүйесінің схемасы 
Суретте көрсетілгендей: 
C - жүйе; 
X - жүйенің кіріс жинағы; 
Y - жүйенің шығу жиынтығы. 
С  жүйесі  шешуші  болып  табылады, 
егер  D  тобына  тапсырмалар  жиыны 
берілсе    Х    көп    шешімдері    R(X,Y) 
көптеген  кірістермен  сəйкесінше  шығыстарменде  суреттеледі.
203 
Кіріс Х; Шығыс 
Y
 
C 
: 
X   

Y
 
Âûõîä 
Y
 
 
 

Басқаша айтқанда,  жүйе  шешуші болып  табылады, егер  көптеген 
ережелер  мен  шешімдер  болса,  X  көптеген  элементінен  Y 
жиынтығының  кем  дегенде  бір  элементін  табуға  мүмкіндік  беретін 
шешім қабылдайды.
 
Шешуші  жүйенің  анықтамасынан,  жоғарыда  аталған 
əзірлеу  қағидаттары  САПР  шешімдер  қабылдау  жүйесі  ретінде 
жіктеуге мүмкіндік береді.
 
Бағдарламалық  қамтамасыздандыру  жолымен: 
дерекқоры  негізіндегі 
САПР 
(12.4-сурет) 
жəне  білім  қорындағы  САПР 
(14.3-сурет  ) 
арасындағы негізгі айырмашыдықтар мынадай. 
Бастамасы
 
 
 
 
 
Маман
 
 
Конструкторлық 
құжаттаманың 
анализы
 
 
Конструкторлық 
құжаттама
 
 
 
 
Іздестіру үшін 
сипаттамалар 
енгізу
 
Сипаттамаларды 
енгізу формасы
 
 
 
 
 
 
 
204 
14.2
 
-сурет. Дереккөздер негізіндегегі САПР блок-схемасы 
 
 
 
Аналогтарды 
іздестіру
 
 
 
 
 
 
Дереккөздер
 
 
 
 
 
 
 
Ия
 
 
табылды
 
Жоқ
 
қалыптастыру
 
Соңы
 

САПР  базасында  дерекқор  негізінде  маман    (технолог  немесе 
конструктор)  жүйенің   негізгі   «шешуші   элементі»,  яғни,   маман 
өнімнің  дизайнын  немесе  оны  өндірудің  технологиялық  процесін 
біліктілігіне сəйкес əзірлейді. Компьютердің тиісті бағдарламалық 
жасақтамадағы  рөлі,  бұл  жағдайда,  маманға  қажетті  ақпаратты 
ұсыну  жəне  ЕСКД  немесе  ЕСТД  талаптарына  сəйкес  құжаттаманы 
(құрылымдық немесе технологиялық) дайындау болып табылады. 
САПР-ТП-да  білім  базасы  негізінде  маман  жүйенің  «үйлестіруші 
элементі»  болып  табылады.  Бұл  жағдайда  «шешуші    элементтің» 
рөлі  тиісті  бағдарламалық  жасақтамасы  бар  компьютермен 
орындалады,  яғни  мұндай  жүйелерде  маманның  тапсырмасы 
жобалауға  арналған  бастапқы  деректерді  енгізумен  шектеледі,  ал 
компьютер  оңтайлы  шешім  қабылдау  жəне  техникалық  құжаттарды 
ресімдеу  үшін  жауап  береді. 
Сонымен  қатар,  маманның  шешім 
қабылдауға жауапты екенін атап өту керек.
 
САПР  жобалауы  алгоритміне  сəйкес,  олар  ұқсастығы  бойынша 
жеке жобалау жүйелеріне жəне жобалау жүйелеріне бөлінеді.
 
 
 
Бастамасы
 
 
 
 
Маман
 
Конструкторлық 
құжаттаманың 
анализы
 
 
Конструкторлық 
құжаттама
 
 
 
 
Іздестіру үшін 
сипаттамалар 
енгізу
 
 
 
 
Шешімдерді 
іздеу
 
Сипаттамаларды 
енгізу формасы
 
 
 
 
 
 
Дереккөздер 
базасы
 
 
 
 
Ия 
Шешім
 
табылды
 
 
Жоқ
 
 
 
 
 
Техникалық 
құжаттарды 
қалыптастыру
 
 
 
Соңы
 
205 
 
 
 
 
 
Дереккөздерге 
негізделген 
жобалау
 
 
 
 
 

14.3
 
сурет. Білім дереккөздеріндегі САПР-ТП  блок – схемасы 
Басы 
 

жүктеу 23,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: