67
Мұндай жүйе ауа райына байланысты болмайды, оған жерге қосықыш кедергі
келтіреді.
Қорғаныш жерге қосықышы адамдарды мүмкін болатын электрлік
токтардан күюден қорғайды. Зақымданған оқшаулануды қорғайды, өрттің
алдын алады.[16]
Тұрғын үйдің қорғанысының тиімді болуы үшін топырақтың да
меншікті кедергісі жоғары болуы керек. Ол үшін табиғи жерге қосықыштың:
кабельдің свинецтен жасалған қабатымен және ғимараттың темір – бетонды
құраушысын пайдалану керек. Орталықтан жылыту және газөткізу
жүйелерінде табиғи құбырлардың пайдаланылуы рұқсат етілмейді.
3.2.3 Токқа қарсы тұру
Токоотводтар төмендегідей жағдайларды қамтамасыз ететіндей етіп
орналастырылады:
найзағайдың жерге түскен нүктесінен ток бірнеше жолдармен
параллель ағуы үшін;
токтың қозғалысының жолы қысқа болатындай етіп;
токқа қарсы тұрғыштар арасында қауіпсіз қашықтықтың орын алуы
үшін.
Токқа қарсы тұрғышпен ретінде діңгекті пайдаланады. Жерге қосқыш
ретінде темір бетонды найзағайдан қорғаныштың тірегі пайдаланылады.
темірбетонды құрылыстар найзағай ұрғанда пайда болатын және арматураның
бойымен ағатын токқа да төзімді болып келеді. Темірбетонды тіректер төрт
бір біріне жалғанған және ұзындығы 6 метрге жететін, ток жүктемесі 5-100 кА
болатын токқа төзімді болады. Екінші категориялы жерге қосқыш үшін
кедергінің мәні 10 Омға тең болады.
Найзағайдың екінші ретті әсерлерінен төмендегідей амалдарды жасай
отырып қорғануға болады:
электростатикалық индукциядан және жоғары потенциалдың пайда
болуынан
былай
қорғайды
–
қондырғыларда,
металл
конструкцияларда, коммуникациялық желілерде жоғары кернеудің
пайда болуын шектеу арқылы, олардың жергежалғануы арқылы
орындалады;
электромагниттік индукциядан қорғау - ғимараттың ішінде тұйық
емес контурдың ауданын шектеу арқылы орындалады. Ұшқынның
пайда болуының алдын алу ток қабылдағыштардың жалғанған
жерінде және 0,3 Омға тең болатын өтпелі кедергісі болады жерге
қосқыштың.
3.3 Электроқорғаныс үшін жасалатын іс-шаралар
Электроқауіпсіздікті қамтамасыз ету кезінде таңдалатын техникалық
құрылғылар мен қорғаныш құрылғыларын қауіп түріне қарай таңдайды:
68
электрлік токтың және электрлік доғаның зиян және қауіпті әсерінен;
электромагниттік өрістен;
статикалық электр энергиясынан;
атмосфералық электр энергиясының әсерінен.
ЭЭҚ жүйесі адам үшін үлкен қауіп төндіреді. Токтың әсері электрлік
травмаға әкеп соқтыруы мүмкін, яғни адам организмінің электрлік токпен
және электрлік доғамен зақымдануы.
Осындай электрлік зақымданулардың алдын алу үшін тексеру
жұмыстарын
«Қолданушылардың
электрлік
қондырғыларды
орнату
ережелерімен» және «Қондырғыны электрлік орнату ережелерімен»
сәйкестендірілуі керек. Тұрғын үй қауіптілігі жоғары ғимараттар
категориясына жатпайды. Қондырғылар 1000В –қа дейінгі топқа жатады. ЭЭҚ
жүйесі инвертор арқылы дәстүрлі емес электрэнергиясының көздерінен
алынатын тұрақты токты айнымалы кернеуі 220В болатын токқа түрлендіреді.
Көбінесе компьютер корпустарын қолмен ұатау арқылы немесе басқа да дене
бөлшегінің тиюі арқылы зақымдау жиі орын алады. Осындай электрлік
зақымдануды азайту үшін жерге қосқыш деп аталатын қорғаныш амалы
қолданылады.
Токтың пайда болуы мен статикалық токтан қорғану үшін
ылғалдандырғышпен оқшауландырғыш пайдалану керек. Ал едендер
антистатикалық қабатпен қапталуы тиіс. Қорғаныш барлық санитария мен
гигиена нормаларына сай жасалуы тиіс. Электростатикалық еденнің
кернеуінің деңгейі 20 кВ –тан аспауы керек.
Ток өткізгіш бөліктер үшін ғимаратта қорғаныш қабаттары орнатылған,
ол адамның электрлік зақымдануының алдын алады. Ток өткізгіш бөліктер
қауіпсіз жерде орналастырылады, ол адамның оған қолы жетпеуі үшін
плинтустың арғы жағында орналасады.
Адамның электрлік зақымдану ықтималдығын төмендету үшін
оқшаулағыштардың кедергілерін үнемі бақылап отыру қажет.
Жалпы қорғанышқа қосымша ретінде қауіп төнгенде жүйені автоматты
түрде өшіру жатады. Бұл өте жылдам әсер ететін қорғаныстың түрі болып
есептеледі. Оқшауландырғыштарды кедергінің төмендеуінен желідегі ток
кернеуі көбейіп, өрт қаупі төнгенде және адам электрлік зақымданған кезде
автоматты түрде өшіруді пайдаланған өте тиімді болып есептеледі.
69
Бөлім 4. Жобаны технико – экономикалық негіздеу
Дипломдық жұмысқа таңдалынған тақырыпқа сай құрастырма электр
энергиясымен қамтамасыз ету жүйесінің экономикалық жағынан бағалауды
жүзеге асырамыз.
Бұрынғы
экономиканың
энергосиымдылығы,
қазіргі
кездегі
қуаттарының ескіруі, тұтынушылардың электр энергиясын үнемдемеуі –
осының
барлығы
Қазақстанда
болашақта
электр
энергиясының
жетіспеушілігіне алып келеді. Энергетикалық саясатта мемлекет ұзаққа
болжам жасап жұмыс істейді. Ол екі мақсатты қозғайды: электр энергиясын
үнемдеуге шақырады және дәстүрлі емес электр энергиясының көздерін
пайдалануға шақырады. Дәстүрлі емес электр энергиясының көздері ретінде
күнді, желді және суды пайдаланады.
Таусылмайтын электр энергиясының потенциалы Қазақстанда келесідей
бағаланады:
жел энергиясы - 1820 МВт
сағ/жыл;
күн энергиясы – 1300–1800 кВт
сағ/жыл;
су энергетикасы – 170 МВт
сағ/жыл.
Мамандардың бағалауы бойынша Қазақстанда жел энергетикасының
потенциалы жылына 1820 млрд.кВт/сағ құрайды. Жақсы энергетикалық
қорымен шамамен Қазақстанның барлық аймақтары ерекшеленеді. Қазақстан
алдағы уақытта электр энергиясының жетіспеушілігін дәстүрлі емес электр
энергиясының көздерін пайдалана отырып жабуды жоспарлауда. Осыған орай
2014-2024 жылдар аралығында жүзеге асырылатын жел энергетикасының
дамының жоспары қабылданды. Осы жоспарға сай қуаттылығы 300 МВт
болатын жел электр станцияларын орнату көзделуде.
Кішігірім жел электр станцияларын орнату үшін тиімді аймақтарда
электр энергиясының бағасы сағатына 0,1 доллар болатын аймақтар
есептеледі. АҚШ-да 2006 жылы кішігірім жел электр станцияларында
өндірілетін электр энергиясының өзіндік құны 0,1-0,11 доллар аралығында
болды. Осы уақытқа дейін электр энергиясының өзіндік құны 0,07 долларға
дейін түсті.
Достарыңызбен бөлісу: | 
