Диэлектриктің  өрістенуі  және  оның  электр  өтімділігімен

зарядтарының 

көбісінің 

ығысуы 

өріс-тің 

кернеулігімен 

сызықты 

байланысады. Өрістену негізгі екі үлкен топқа бөлінеді. 

Біріншісіне  -  лезде,  серпімді,  электр  қуатын  шашыратпай,  диэлектрикті 

жылытпай өтетін өрістенулер жатады. Олар электрондық және иондық өріс-

тенулер, нәтижесінде ығысу тогы (I

ығ

) пайда болады. 

        Электрондық өрістену атомдар мен иондардың электрон қабыршығының 

деформациясы және серпінді ығысуы арқасында пайда болады. Бұл өрістену 

диэлектриктің 

құрамымен 

агрегаттық 

күйіне 

қарамай 

барлық 

диэлектриктерде  10

-15

 сек  ішінде  өшеді  де,  сыртқы  қуаттың  шығынына  әсер 

етпейді.  Қоршаған  ортаның  жылулығына  да  тәуелсіз,  бірақта  термиалық 

ұлғаюдың  әсерінен  өзіндік  көлемінің  ішінде  атомдардың  саны  азаяды  деп, 

өрістену де азайған сияқты көрінеді. Бұл көрінудің түрі тек қана полярлы емс 

диэлектриктерге сәйкес. 

Электрондардың  ығысуы  серпімді  болады,  электр  өрісін  алып  тастағанда, 

электрондар бұрынғы қалпына келеді. 

Иондық  өрістену-  құрамы  иондық  қатты  денелерде  өтеді.  Өрістенудің  бұл 

түрі серпінді байланысқан иондардың өз орнынан ығысқанымен шарттасады, 

өтетін  уақыты  10

-13

   сек  арасында,  қуат  шығынын  шығармайды.  Иондық 

өрістенудің  мәні  -  сол  зарядты  иондардың  өріске  қарсы  қозғалуында,  ал  оң 

зарядты  иондардың  өріспен  бағыттасуында.  Серпімді  иондық  өрістену 

практикалық  жиілікке  байланысты  емес  /жиілік  спектрінін  инфрақызыл 

торауына дейін/. 

Екінші  тобына,  баяу  ағатын,  ұлғаюы  да,  кемуі  де  ақырын  болатын, 

диэлектрикті  қыздыратын  қуаттың  сейілуі  бірге  жүретін,  өрістенуді 

жатқызамыз. Оларды релаксациондық өрістену дейміз. Ол тобқа жататындар: 

дипольды  -  релаксациондық,  ионды  –  релаксациондық,  электронды  – 

релакса-циондық, спонтандық, резонанстық, миграциялық, жоғары вольттық 

және  қалдық  өрістенулер.  Осы  өрістенулердің  арқасында  диэлектрикте 

активті  және  реактивті  ток  (I

а   абс.

,  I

р   абс.

)  жүреді.  Ол  токтардың  аты 

абсорбциялық  токтар.  Техникалық  диэлектриктерде  баяу  өтетін  өрістенулер 

1  мин уақыт  арасында  бітеді,  электр  өрісінің  қуатын  шығындатады,  өйткені 

диполдар  өріспен  бағыт-тасу  үшін  тұтқыр  ортаның  кедергісін  басып  өту 

керек.  Эквиваленттік  схемада  мұндай  өрістенуді  сыйымдылық  пен  активті 

кедергіні тізбектеп қосады. 

Полярлы  диэлектриктердің  өтімділігі  температураға  және  жиілікке 

байланысты. 

Ерекше  топқа  сегноэлектриктер  жатады.  Сегноэлектрик  деп,  белгілі  бір 

температурадан  төмен,  немесе  белгілі  температура  аралығында  сыртқы  өріс 

жоқта өздігінен өрістеніп тұратын заттарды айтамыз/ спонтанно- самопроиз-

вольно - өзінен - өзі/, олардың электр ығысуы кернеуліктің өзгеруімен қисық 

сызыққа  тәуелді.  Ондай  байланыс  бірінші  рет  сегнет  тұзында  байқалған, 

сондықтан  осы  топқа  сәйкес  келетін  диэлектриктерді  «сегнетоэлектриктер» 

дейміз.  Осындай  диэлектриктердің  бір  түрі  –  барий  титанаты  BaTiO

3

,  оның 

кристалдары  бөлек-бөлек  бөлшектерден  (домндерден)  тұрады.  Әрбір 

доменнің  ішінде  электрлік  моменттер  бір  жаққа  қарай  бағытталған.  Егер 

кристалды  электр  өрісіне  енгізсек,  онда  электрлік  моменттер  өріспен 

бағыттала  бастайды.  Осының  нәтижесінде  кейбір  домендердің  өсуі 

басталады,  домендердің  арасындағы  шекаралар  ығысады  да,  бір  мезгілде 

доиендердің  бәрі  бір  тұтас  электрлік  дипольге  ұқсайды.  Сонымен, 

сегнетоэлектриктердің  ерекшелігі  сол  сыртқы  өріспен  өзіндік  байланыста 

болады. 

жүктеу 242,23 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: