Дәріс жоспары

жүктеу 19,74 Kb.

бет	1/2
Дата	27.02.2023
өлшемі	19,74 Kb.
	#41507

1 2

1 Тақырып

1 Тақырып. Инженерлік психология негіздері. Инженерлік психологияның пайда болу себептері. Инженерлік психологияның мазмұны және негізгі тапсырмалары.
Дәріс жоспары
1 Инженерлік психология негіздері.
2 Инженерлік психологияның мазмұны және негізгі тапсырмалары.
Инженерлік психология және оның шешетін мәселелері

Инженерлік психология – адаммен машина арасындағы ақпараттық әрекет құралдарын және процестерін оқытатын психология саласы. Инженерлік психология адамның психикалық пен психофизиологиялық процестерін және қасиеттерін оқытады. Адам қызмет ерекшелігінен пайда болатын техникалық құрылғылар құруға талаптарды шығарады. Сол сияқты адамның еңбек шартына деген және техникаға икемденуіне деген тапсырмаларды шешеді.

Инженерлік психология күрделі техниканы басқару функциясын орындайтын оператордың еңбегін түрлендіреді және оқытады. Сондықтан ол жүйе техникасымен, процестер технологиясымен және құқықтанумен тығыз байланысты. Инженерлік психология күрделі адам-машина жүйесін жобалауға оқуға және түрлендіруге бағытталған. Инженерлік психологияның негізгі тапсырмалары келесі: 1) «Адам – машина – орта» жүйесіндегі адам функциясын талдау, адам-оператор қызметінің классификациясын және құрылымын оқу; 2) оператормен ақпаратты түрлендіру және қабылдау процестерін оқу; 3) оператордың жұмыс орындарын эргономикалық принциптермен құру; 4) « Адам – машина – орта» жүйесін эргономикалық жобалау және бағалау; 5) АМЖ операторларын кәсіпті дайындайтың әдістері мен принциптерін құру. Инженер кадрларды қалыптастырудың психологиялық проблемаларын қалыптастыру. Қазіргі кездегі инженердің жеке тұлғасы инженерлік психология және еңбек психологиясы, «адам-машина» жүйесіндегі олардың байланысы. 21 ғ. Маманының инженерлік ойлауы.
Инженер іс-әрекеттінің тарихи кезеңдері: 1-кезең – іс-әрекеттің қалыптасуы. Бұл кезең құрылыс және сәулет өнерімен байланысты. Осы кезеңнің инженерлері Имхотеп (2700 ж.б.ғ.), Юя (2300ж.б.ғ.), ғалым, инженер Архимед (287-212 б.ғ.); 2-кезең – іс-әрекеттің дамыу. Бұл кезеңде инженерлік іс-әрекет әскери сипат алып – инженер әскери машина жасауға басшылық еткен (фотификация). Леонардо да Винчи, А.Дюрер, француз әскери инженері Марк Рене Монталамбер, ағылшын инженері Джон Смитон. 3-кезең – қоғамға инженерлік мамандықтың қалыптасуы; 4-кезең – келесі инженерлік іс-әрекеттің дамуы машина және техникалық ғылымдар жүйесінің негізінде қалыптасуы; 5-кезең – бесінші кезең инженерлік іс-әрекеттің жаңа түрінің даму мен қалыптасуы негізделеді әбден қалыптасуы ғылыми-техникалық революция уақытына келеді.
“Инженер дегеніміз – латын сµзінен алѓанда бейімділік, ќабілеттілік, µнертапќыштыќ деген маѓынаны береді. Ќазіргі кездегі инженерлер жоѓарѓы білімімен, мамандыќ иегері, жоѓарѓы оќу орнын бітірген, адамдармен ќарым-ќатынас жасайтын, єр салада ж±мыс жасай алатын адамды айтамыз. Ќоѓамда инженерлік ±ѓымныњ ќалыптасуы ХVIII ѓасырдыњ ортасы, ХІХ ѓасырдыњ басы. Инженерлер б±рын-соњды болмаѓан ќоѓамѓа аса ќажетті туындыларды жасайды. Инженерлердіњ бєрі бірдей емес. Адам жаратылысынан әр түрлі болып туады. Зеректігі, аќылы әр түрлі болады”.
Инженер түсінігі нақты ғылыми сипаттама инженер бұрын әскери машиналарды (саперлер, миналы офицерлер) басқаратын, яғни мамандық. Азаматтық инженер түсінігі ҮІ ғасырда Голландияда пайда болды, көпір, жол жасау, архитектура сөзімен тығыз байланыста болды. Инженер түсінігінің басқа анықтамасын И.Грант энциклопедиялық сөздігінде: “Инженер латын сөзінен шығуы мүмкін, яғни ойлап табушы адам.”
Үлкен энциклопедияда инженерді белгілеген мамандық боынша жоғары техникалық оқуды аяқтаған мамандарды атайды. Инженер қиын техникалық объектіні басқару, оны функциянальдау және іске асыруды анықтайды. С.А.Тихомиров анықтамасы бойынша инженер белгіліқызметпен айналысатын субъект, эксплуатация, өзгерту және техникалық объектілерді өңдейтін немесе өнеркәсіпті ұйымдастыратын, ойлау еңбегін, білімін осы күнгі ғылыми техникалық мәдениетке сай қолданушы. Барлық кездерде инженердің алдында нақты мәселе тұрады: теориялық психологиялық-педагогикалық білімді қолданып техникалық объект жасау. "Инженер" терминінің казіргі кезде бірнеше түсінігі бар. Инженер жоғары техникалық оқу орнын бітірген беогілі мамандығы бар адам. Инженер дәрежесі көбімен байланысты. Осыдан инженер қызметі керекті функциясы жаңа көптеген бұйымдарды құрастыру және жобалаушы; өндіріске техникалық дайындық; өндірістік процестерді комплексті автоматизациялау; басқару шешімдерін өңдеу; технологиялық процес еңбегін ұйымдастыру (нормалау төлем, ынталандыру); өндірісте техникалық бақылауды қарастыру; техникалық пәндерді бақылау; өнім сапасы, өнімді өңдеу мен жөндеу; өндірісті басқаруға қатысты ұйымдастыру.
Сонымен инженер қызметі тұрақты, техникалық қызмет түріне қатысты, сапалы анықтауы бар. Қазіргі кезде инженер қызметі – бұл жалғыз еңбек емес, басқару, араласу, шығармашылық пен мамандық. Инженер қызметі әртүрлі сферада өзінің функциялары бойынша айыру қиын, бірақ еңбек шарты мен пәніне психологиялық өзгешелігіне байланысты. Жеке психологиялық сапасына қарай инженер жеке адам, лауазым денгейінде еңбекқор, мамандандырылған, ұйымдасқан, өндірістік ұйымда өзіне міндеттілікті жүктеген парасатты, адал, сыпайы адам. Бұл кездейсоқтық емес инженер жеке психологиялық ерекшелігі бар өндірістік дағдыланған. өндірістік мәселелер принципін қарастырған С.Д.Артемов болды. Ол келесі объектіні бейімделудің критерилерін көрсетеді: өндірістік пәндерді бақылау, еңбек режимі, өндірістік технология. Ғимаратты өңдеу жүйесінің орындалуы, өндірістік еңбекті жоғарлату.
Инженерлік қызметті ажырататын аспекті техникалық шығармашылық болады. Шығармашылық спецификалық феноменнен бөлінеді. Көбіне шығармашылық әртүрлі болып келеді (мәдениет аясында, өнеркәсіпте, музыкада, поэтикалық, техникалық шығармашылық).
Техникалық шығармашылық - бұл практикалық қызмет, метериалдық өнеркәсіптік қызметпен байланысты. Бірақ техникалық шығармашылықта адамның шығармашылық активтілігі аздап байқалады, қоғамда жаңа техникалық ортада құрылады. Тарихи бастау мен адам дамуында - бұл ойлап табу тарихы (жасау және толық жетілдіру, отты табу технологиясы, жебелер, дөңгелек арба, бу машиналары).
Пономарев Я.А. шығармашылықты дамуға әсер етуші әрекет деп анықтады. Ағылшын зерттеушісі М.Генле шығармашылықты бұл шешім, табиғатта бір аспектінің үйлесімділігі.
Инженерлік психология – қазіргі заманғы техникалық прогрессте пайда болған психологиялық білімнің аймағы.
Инжинерлік психология – Адам машина жүйесін жобалау құру және пайдалану тәжірибесінде қолдану мақсатында адам және техника ақпараттық әрекет үрдістерінің заңдылықтарын оқитын ғылыми пән.
Инжинерлік психология Адам машина жүйесінің салаларының заңдылықтарын оқуға бағытталған

жүктеу 19,74 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2