Дениеті мен білімін

жүктеу 5,28 Mb.

Pdf просмотр

бет	188/209
Дата	09.10.2023
өлшемі	5,28 Mb.
	#43715

1 ... 184 185 186 187 188 189 190 191 ... 209

Дін мен діл

Дін мен Діл
жинақталғанға дейінгі сүннет»,
Махмуд Мұхаммед
Мазруғаның
«Алла елшісінің сүннетіне қатысты
Құраншылардың күмәндары»
, Мұхаммед Лұқман әс-
Сәлафидің
«Сүннеттің шариғатта дәлел болуы мен
оның исламдағы орны және оны жоққа шығарушыларға
жауап»
сынды еңбектерінде ғылыми тұрғыдан жан-
жақты жауап берілген.
Ориенталистердің уәждері мен ғылыми бұрмалау-
лары мен біржақты дұшпандық зерттеулеріне алданып,
соларға ерген бірқатар мұсылмандар да болды. Хадисті
жоққа шығару XIX ғасырдың соңында Үндістанда бас
көтере бастады. Үндістан ол кезде ағылшындардың
отары болатын. Үндістанды мекендейтін ислам
дінін ұстанбайтын барлық тайпалар мен ұлт өкілдері
ағылшындарға бас иді. Ал мұсылмандар ағылшындарға
бас имек былай тұрсын, бірнеше рет оларға қарсы қарулы
көтеріліс ұйым-дастырды. Бұл көтерілістердің ең әйгілісі
1857 жылы болды.
Мұсылмандарды күшпен бағындыруға шамалары
келмеген ағылшындар енді олардың күшін ыдыратып,
ынтымақтарын іріту үшін араларына түрлі бүлік кіргізуді
жоспарлады. Әуелде кейбір атақ-мансапқа, ақша мен
дүниеге жақын адамдарды тәрбиелеп, оларды халық ара
-
сында танымал етті. Сөзі тыңдалып, айналасына адам
жиналатын жағдайға келгеннен кейін кезекті жоспарла
-
рын жүзеге асырып отырды. Содан барып Үндістанда
өзін
«пайғамбармын»
деп
«Ахмадия»
ағымын құрған
Мырза Ғұлам Ахмед, Пайғамбарды сүйгенін айтып,
оған Аллаға тән сипаттарды таңған Ахмед Рида Хан
сындылар мен өзін жаңа ғасырдың мүжәддиді санайтын
хадистерді жоққа шығарушы – Сайд Ахмад Хан тәрізді
ғалымсымақтар пайда болды. Артынша
«Умматун мус
-
лиматун»
ұйымын құрған Абдуллаһ Шакралуай, Ахмад
әд-Дин әл-Амритсири, Ғұлам Ахмад Пәруиз секілді адам
-

254
Дін мен Діл
дар да өздерінің хадисті жоққа шығаруға байланысты
пікірлерін халық арасында жаюға тырысты. Бұлардың
ішіндегі ең ықпалдысы – Ғұлам Ахмад Пәруиз. Ол өзінің
«Әһлус-зикр уәл-Құран»
деген ұйымын құрды. Бірақ оның
ықпалы мұсылман ғалымдарының берген жауаптары
арқылы әлсіреп, жамағаты ыдырады. Үндістаннан Па
-
кистан бөлінген уақытта сүннетті жоққа шығару бүлігі
«Паруизшылар»
деген атпен Пакистанға бірге ере барды.
Бірақ ислам ғұламалары олардың бүлігіне қарсы бірқатар
еңбектер жазып, кең жайылуына жол бермеді
315
.
Мысырда да ХІХ ғасырда Дози секілді
ориенталистердің сөзіне еріп, сүннетті жоққа шығаруға
тырысқан Мырза Бакир, Мұхаммед Тауфиқ Сыдқи, Мах
-
муд Әбу Раййа сынды шолақ белсенділер пайда болды.
Бірақ бұлардың соңынан еріп, олардың пікірлерін жақтаған
мұсылмандар болмады. Қазіргі таңда Түркияда да Иа
-
шар Нұри Өзтүрік тәрізді сүннетті жоққа шығаратындар
кездеседі. Ол өзінің
«Құрандағы ислам»
деген сүннетті
сынға алған кітабын жазды. Алайда түрік ғалымдары
да оның пікірлерінің қате екендігін, тіпті аталмыш
еңбегіндегі автордың өзіне өзі қайшы келетін тұстарын
көрсетіп, оған қарсы кітаптар жазды
316
. Түркияда да дінде
үнемі жеңілдік іздейтін кейбір құлшылыққа құлықсыз
адамдарды қоспасақ, олардың артынан ерген жамағат
шықпады.

жүктеу 5,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 184 185 186 187 188 189 190 191 ... 209