Даулетқалиева Қ. Н., аға оқытушы

Жұ МЫССЫЗДЫҚ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТПЕН ҚАМТЫЛУ

Даулетқалиева 

Қ .Н .,  аға оқытушы

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік  университеті

(Орал  қ., Қазақстан Республикасы)

Қазақстанда еңбек нарығы жаңа категория. Еңбек нарығының  тиімділігін артгыру 

үшін,  оған  жағдай  жасау  қажет.  Оның  шартгы  ерекшелігі  ол  жанды  еңбектен турады. 

Еңбек  адамның  жұмыс  жасай  отырып  өз  қабілетін  және  талантын  көрсетуі.  Егер 

әкімшілдік  әміршілдік  экономикада әрбір  адамның жұмыс  орнына жалақы мөлшеріне 

кепілдік  беріліп,  қамтамасыз  етсе,  бүгінгі  таңцағы  еңбек нарығы  қоғамның  әлеуметгік- 

экономикалық  ғылымның  бірден  -   бір  саласы  түрінде 

қаралады  және 

оған 

экономистердің  қөңіл бөліуін талап етеді.

Қазақстандағы  қайта  құрулар  әлеуметтік  бағдарланған  нарықгық  экономиканы 

құруға бағытталған. Бүл мақсатқа жетудің ең маңызды факторларының бірі елдің жұмыс 

қуатын тиімді пайдалану. Ол үшін оркениетгі еңбек нарығын қалытгастырып, жүмыспен 

қамтуға -   әлеумеггік  кепіл  беру  жүйесін,  еңбек  қызметіне  адамды  әзірлеуге  мүмкіндік 

беретін  әлеуметтік  қызметтің дамыған  секторьш  қүру,  дамыту қажет.  Еңбек  нарығьш 

ретгеу механизмі- экономикалық, әлеуметгік, психологиялық  кең секторды қамтиды. Ол

еңбекке  орналастыру  жұиесін  камтиды,  оның  ішінде  тұрғындарды  жүмыспен  камту 

орталыкгарының кең торабы, жұмыс орындары туралы мәліметтер , жұмыссыз  халықты 

кәсІби  білім 

мен  еңбекке  орналасуға  мемлекеттІк  көмек  беру,  қадрларды  қайта 

даярлауды  көздейтін  ,  өндірісті  жоспарланып  отырған  бағдарламалармен  жаңартумен 

байланысты.

«Тұрғындарды жұмыспен  қамту»заңына сәйкесті жұмыспен қамтудың мемлекеттк 

қызметің қайта құру жүзеге асырылады.

Мемлекетпк  саясат  жұмыссыздық  бойынша  жәрдемақыны  қысқартты.  Еңбек 

нарығы  мен 

жүмыспен 

қамтуды  мемлекеггік  ретгеудің  қазіргі  заманғы  негізгі 

бағытгары:

-  жүмыспен қамту деңгейіңІң қүлдырау қарқынын азайту бойынша  шаралар;

-  жұмыс күшінің сүранысы мен ұсынысьш теңестіру бойынша шаралар;

-  әлеуметпк  көмекке 

мұқтаж  халықтьщ  жекеленген  топтарының  жүмыспен 

қамтылуын ұймдастыру;

-  қосымша  жұмыс  орның  туғызатын  кіші  және  орташа  жеке  кәсіпкерліктің 

қолдауымен  дамытуды  ынталандыру;

-  кәсіби даярлықтың  икемді  жүйесін және еңбек нарығындағы жағдайыды есепке 

ала отырьш  жүыссыздарды  қайта даярлау жұйесін үймдастыру;

-  қоғамдық жүмыстарды ұйымдастыруды жетілдіру;

-  жүмыспен 

қамтудың  аймақтық 

мәселерін  шешудегі  жергілікті  атқарушы 

органдардың рольің  жоғарлату;

-  жүмыспен  қамтудың мәселелері  жөніндегі  өклетті  органдар  қызметін  жұмыс 

берушілер  өкілетті  органдар  қызметін  жұмыс  берушілер  мен  жүмыспен  қамту  және 

еңбек  нарығының  ретгеу  мәселелері  жөніндегі  қоғамдық  бірлестіктермен  ұйлестіру, 

байланыстыру;

-  Инвестициялық  бағдарламаларды 

жасау  барысында  еңбек  нарығындағы 

жағдайды ескере отырып, қосымша жұмыс  орындарын қүру;

Жүмыссыздық  және  қызметпен  қамту  туралы  мәселелер  “Хылықгы  жұмыспен 

қамту  ’’туралы 

заңға  сәйкес  2000-2002  жылдарға 

арналған  “Кедейшілік  пен 

жүмыссыздыкқа” қарсы күрес туралы бағдарламасында қоніл бөлген.

Хальщты еңбекпен қамту  орталығы Орал қаласы территориясындағы түрғындарды 

еңбекпен  қамтумен  айналысатын  басты  мемлекеттік  мекеме  больга  табылады.  Батыс 

Қазақстан облысында жүмыспен қамтылу, жүмыссыздық деңгейі түрліше дамуда.

2005  жылдан  15  жастағы  және  одан  жоғары  экономикалық  түрғыдан  белсенді 

халық  саны  318,7  адамды  қүрады.  Облыс  экономикасында  290,3  мың  адам  жүмыспен 

қамтылған, бүл алдыңғы жыддық тиісті кезеңІнен 1118 адамға кобейді.

Жүмыссыз халық саны  2005  жылда 28,4  мың адамды  қүрады және  2004 жыл  мен 

салыстырғанда 554 адамға немесе  1,9% азайған.  Жүмыссыздар  арасында әйелдер 61,4% 

ерлер  38,6 

%

 

қүрайды.  Батыс  Қазақстан  облысында  жүмыссыздық  пен  кедейлікті 

қысқарту  жөніндегі 

шараларды  іске  асыру  және  жүмысшы  орындарын  көбейту 

жүмыстары жалғасын табуда.

2005  жылғы қантар-желтоқсанда  11572 жүмыс орны,  соңың ішінде:  өнеркәсіпте -  

619, ауыл шаруашылығында -  816, саудада -  1372, көлік және байланыста-485, білім беру 

және  денсаулық  сақтауда-868,  қүрылыс  және  коммуналдық  шаруашылық  саласында- 

2014,  басқа салаларда 2643  жүмыс орны ашылды. 2755  адам уақытша  және маусымдық 

жүмыстарға орналастырылған.

2005  жылғы  қантар-  желтоқсанда  жүмыс  іздеп  келген  азаматгар  саны  13908 

адамды  қүрады,  соның  ішінде  8146  адам-ауыл  түрғындары.  2004  жылдың  тиісті 

кезеңімен салыстырғанда жүмыс іздеп келгендер саны 12,0% азаиды.

2005 

жыл  8367  адам  немесе  жүмыс  іздеп келгендердің 60,2%  соның ішінде  4747 

ауыл  түрғындары  немесе  ауылдық  жерде  жүмыс  іздеушілердің  58,3 

%

  жүмысқа 

орналастырылған

1376  жүмыссыз  кәсіби  дайындыққа  және  қайта  дайындыққа  жіберілді,  2006

жылдың  1  қантардағы  жағдай  бойынша  1362  адам  оқу  бітІрді,  одан  1074  адам  78,9 

жұмысқа  орналастырылған.  КәсІби 

дайындықтан  және  қайтга  дайындықтан 

өткендерден 18 адам өз ісін ашқан.

Орташа  бір  бос  жұмыс  орньгаа  тіркелеген  5  жұмыссыздан  келеді.  Бос  жұмыс 

орындарының  саны Орал қаласында 723  адам, Қаратөбе ауданында (400) адам, Жәнібек 

(23), Сырым (13) және Теректі (9) байқадалы.

2006 

жылғы  1  қантарға  жүмыспен 

қамту  органдарында  есептіе  туратын 

жұмыссыздар  саны  4509  адамды  құрады,  бұл  алдыңғы  жылдың  тиісті 

кезеңіндегі 

көрсеткіпгген  31,3  аз.  Жұмыссыздар  саньшан  63,5%  әйелдер  құрайды  .  2004  жылдың 

тиісті кезеңмен салыстырғанда тіркелген  жүмыссыз әйелдер саны 29,8 

%

  азайған.

Еңбек  нарығы  тауарлары  экономикаға  сәйкес  келетін  еңбек  ресурстары 

қөзғалысының экономикалық  формасы оньщ басты элементі еңбек ресурстарының саны 

мен  сапсы,  оларды  тиімді  пайдалану.  Бүлардың  жүзеге  асуы  ел  ішіндегі  халықты 

жұмыспен  қамту және  жұмыссыздыкты  болдырмауға  негіз болды. Мұндай қойылған 

мәселерді шешуге мыныдай бағытгағы әлеуметтік саясатты дамыту қажет:

-  әлеуметгік  саясат  шаралары  халықтың  аз  қамтамасыз  етілген 

тобын  қолдауға 

бағытгалуы тиіс.

-  экономикалық  сектордың 

құлдыраған  саласынан  дамыған  салаға  жұмыс  күштерін 

бағытгау және жүмыссыздықты кысқарту жөнінен әлеуметтік саясатты қолдау

-  әлеуметтік  -   экономикалық 

зардабын  болдырмауда  еңбекке  қаблетгі  халықты 

еңбекпен  қамтамассыз  етуде , мемлекет өз жауапкершілігің жоғарлатуы тиіс.