«Бородулиха ауданының білім бөлімі» мм «Коростели орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

БАЯНДАМА

Тақырыбы: «Орыс тілінде оқытатын мектептердегі қазақ тілін оқытудағы төрт тілдік дағдыны игерту жолдары»

Қазақстандықтар үшін орны ерекше құжат болып табылатын «100 нақты қадам» Ұлттық жоспарында білім беру мазмұнын жаңартуға бағытталған қадамдар қарастырылған. Соның ішінде 12 жылдық білім беруді кезең-кезеңімен енгізу, функционалдық сауаттылықты дамыту мақсатында білім беру стандарттарын жаңарту, жоғары мектептер мен жоғары оқу орындарында көп тілділік білім берудің жаңа моделін енгізу және тағы басқа мәселелер көтерілді.

Мемлекетіміздің білім беру үдерісіне енген жаңартылған білім беру бағдарламасы - заман талабына сай келешек ұрпақтың сұранысын қанағаттандыратын тың бағдарлама.

— Білім беру бағдарламасына өзгерістер не үшін қажет?

-Білім беру бағдарламаларын жаңартудың басымдықтары;

-Рухани құндылықтар мен дағдылар;

-Орыс тілінде оқытатын мектептердегі қазақ тілінің оқу бағдарламасын жаңартудың мақсаты;

-Спиральді оқу бағдарламасы;

-Қазақ тілін оқытуда қолданылатын оқыту тәсілдері;

-Белсенді оқу, белсенді оқудағы мұғалімнің рөлі;

-Қазақ тіліндегі тілдік дағдылар;

-Критериалды бағалау қағидаттары тақырыбында әріптестермен бірлескен білім ортасында жаңа бағдарламаны талдап, талқылап, тәжірибемен бөлісу кәсіби тұрғыда шыңдала түсуіме көп ықпалын тигізді.

Кіріктірілген білім беру бағдарламасында қазақ тілі пәнінің берілу жайы да өзгеше. Бағдарлама оқушының төрт тілдік дағдысын: тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым жетілдіруге бағытталған. Бұл төрт дағды оқу жоспарында «Шиыршық әдісімен» орналастырылған және бір –бірімен тығыз байланысты. Яғни, жыл бойына бірнеше рет қайталанып отырады және сынып өскен сайын тілдік мақсат та күрделене түседі.

Орыс тілінде оқытатын мектептерде қазақ тілін оқыту аясында оқылым, жазылым, айтылым, тыңдалым дағдыларын дамыту нәтижесінде оқушылар алған білімдері мен үйренген дағдыларын кез келген орта жағдайында бәсекеге қабілетті болуға, қарым-қатынас үдерісінде тиімді қолдануға мүмкіндік беретін білім алады. Оқушылар көпұлтты қоғамдағы әртүрлі жағдайларда табысты ынтымақтастық пен өзара түсіністікте өздерінің коммуникативтік қарым-қатынас жасау құзыреттіліктері мен тілдік дағдыларын жетілдіре алады.

Оқу мақсаттары әрбір бөлімше бойынша ілгерілеуді білдіріп, мұғалімдердің жоспарлауына және бағалауына, оқушылармен олардың алдағы қадамдары туралы ойларымен бөлісуіне мүмкіндік береді.
Тыңдалым ауызша хабарламаларды, сөздер мен мәтіндердің мағынасын түсінуді, алдын ала бағалауды және ақпараттың негізгі және маңызды сәттерін анықтау мен әдеби нормаларды өзектендіруді қамтиды.
Айтылым сөздік қорды қолдануды, әңгімелеуді және тыңдалған немесе оқылған мәтінді сараптауды, ауызша өтініш құрастыру мен бағалауды және дыбысбейне материалдар негізінде дәлелдерді қуаттауды қамтиды.
Оқылым арқылы оқушылар мәтінді және оқу стратегиясының типтерін түсінуге, негізгі ойды анықтауға , негізгі ойды және мәтіннің құрылымдық бөліктерін, мәтіннің стилі мен типін анықтауды, оқылған мәтін негізінде сұрақ құрастыруды, әртүрлі деректерден қосымша ақпаратты айқындауды және мәтіндердің салыстырмалы сараптамасын қолдануды үйренеді.
Жазылым сипаттау құралдарын, материалдарды оқу мен дыбысбейне материалдарды, грамматикалық және сөздік нормаларды, орфографиялық қағидаттар мен пунктуациялық нормаларды және шығармашылықты қолдана отырып әртүрлі стильдегі және типтегі мәтін құруды көздейді.

Қазақ тілі пәнін оқыту тыңдалым, оқылым, жазылым, айтылым әрекеттері арқылы жүзеге асырылатындықтан, оқу үдерісінде жүйелі жүргізілетін сөздік жұмысы, әңгіме оқу, мәтінмен жұмыс жасау, өлеңдер жаттау, жағдаяттық тапсырмалар орындау, постерлермен жұмыс істеу, сахналық қойылым дайындау т.б. белсенді әдістерді қолдану барысында оқушылардың сөздік қоры жетілдіріледі. Бастауыш сыныптардағы қазақ тілі пәнін оқытуда оқушылардың жас ерекшеліктері және қоршаған ортаны қабылдауға қатысты

психологиялық жай-күйі ескеріледі. 2016-2017 оқу жылында Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін орта мектептерінде оқыту қазақ тілінде емес 1-4 сыныптар үшін (орта білім беру мазмұнын жаңарту аясында) арнайы оқу бағдарламасы әзірленіп, қолданысқа енгізілді. Оқу бағдарламасы оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамытуды көздей отырып, оқушылардың сыныптастарымен, мұғалімдермен және көпшілікпен қазақша қарым-қатынас жасау барысында қазақ тілінде ауызша және жазбаша сөйлеу түрлерін сауатты пайдалануын қамтамасыз етеді. Сондай-ақ бағдарламада қазақ тілі пәнін оқыту үдерісінде оқушылардың төрт дағдыны игеру барысында қолданылатын төмендегідей тапсырма үлгілері де ұсынылған.

«Қазақ тілі» пәнін оқыту үдерісінде оқушылардың тыңдалым мен айтылым әрекеттерін дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:

- тыңдалған мәтін негізінде сұрақтар қоя білу;

- таныс немесе оқушыларға қызықты тақырыптар бойынша анық, түсінікті сөйлеу;

- алдын ала құрастырылған сұрақтар арқылы біреумен сұхбат жүргізу (мысалы, мұғалімнен бір күні жөнінде сұхбат алу) және алынған жауаптар бойынша ауызша есеп беру;

- белгіленген тақырып бойынша пікірталасқа түсу\дәйектеу (мысалы, «Уақытты тиімді пайдаланып жүрміз бе?)

- бір оқиғаны ым-ишарат қолдану арқылы жұпта немесе топта жазуға дайындалу;

- ауызша айтылғандарды түсіну және соған сәйкес сұрақтарға жауап бере білу;

- берілген тақырыпқа диалог құрастыру;

- экскурсия бойынша күтілетін нәтижені талқылау (мысалы, кітапханаға барғанда алған әсерлері туралы ой бөлісу).

«Қазақ тілі» пәнінде оқылым әрекетін дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:

- көз жүгірте оқу, шолу жасай отырып оқу, мағынасы мен бөлімдерін анықтай отырып оқу, ақпаратты алу үшін оқу, қызыға оқу және өз көзқарасын айту үшін оқу;

- мәтіннің басы немесе тақырыбы бойынша оқиғаның дамуын болжау;

- интернет ресурстарымен жұмыс (тақырып мазмұны бойынша презентациялар дайындау);

- әдебиетпен жұмыс (сұхбатқа арналған сұрақтар мен жауаптар дайындау);

«Қазақ тілі» пәнінде жазылым әрекетін дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері:

- қысқаша хабарлама жазу;

- тыңдалған\ оқыған мәтін мазмұнын қысқаша жазу, көрген фильмі немесе оқыған кітабынан алған әсерін сипаттап жазу;

- белгіленген суреттер, диаграмма түрінде ақпарат ұсыну;

- сұхбат нәтижесінің қысқаша есебін жазу;

- сұхбатқа сұрақтар дайындау.

Бағдарламада оқу мақсаттары төрт саннан тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлімше ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік номерін көрсетеді. Мысалы, 1.2.1.1. кодында «1» - сынып, «2.1» - екінші бөлімнің бірінші бөлімшесі, «1» - оқу мақсатының реттік саны.

1. 
   ТЫҢДАЛЫМ
   

2. 
   АЙТЫЛЫМ
   

4. 
   ЖАЗЫЛЫМ
   

4. 
   ТІЛДІ ҚОЛДАНУ
   

Сабақ үлгісі: 4 дағдының бірі жазылымды іске асыруға бағытталса да, басқа да тілдік дағды түрлерін игеруге болатын сабақ үлгісін назарларыңызға ұсынамын. /тыңдалым, оқылым, айтылым/

САБАҚ: Жастықтың оты қайдасың? Мағжан Жұмабаев «Мен жастарға сенемін»			Мектеп «Коростели орта мектебі» КММ
Күні:			Мұғалімнің аты-жөні Сулейменова Светлана Биймурзиновна
Сынып: 7			Қатысқан оқушы саны	Қатыспағаны:
Оқу мақсаты		Ж3 көркемдегіш құралдары қолданып, жазу Материалдағы оқиға мазмұнын салыстырады, қазіргі өмірмен байланыстырып, мәтін жазады
Сабақ мақсаттары:		Барлық оқушылар орындай алады: Мағжан Жұмабаевтың «Мен жастарға сенемін» атты өлеңін тыңдайды, оқиды, мазмұнын түсінеді; көркемдегіш құралдарды табады Оқушылардың көпшілігі : өлең мәтініндегі негізгі сөзді табады, оны топтастырады , өлең мәтіні бойынша сұрақтарға жауап бере алады, көркемдегіш құралдарды табады, сөйлем жазады Кейбір оқушылар орындай алады: өлеңнің негізгі мазмұнын түсінеді, жаңа сөздерді және көркемдегіш құралдарды қолданып, қазіргі өмірмен байланыстырады, өз ойларын мәтін түрінде жазады
Тілдік мақсат		Оқушылар орындай алады: Мағжан Жұмабаев «Мен жастарға сенемін» өлеңін мәнерлеп оқуды, мазмұнын түсінуді, көркемдегіш құралдарды қолданып, өз ойларын мәтін түрінде жазуды меңгереді Мәтін жазуға арналған қажетті сөз тіркестері: айбатты, қайратты, күшті, білімді, болашақ Талқылауға арналған сұрақтар: Ақын неліктен жастарға сенеді? Қазіргі заманғы жастар қандай ? Мағжан жырлаған жастар мен қазіргі жастарды салыстырып бере аласың ба?
Пәнаралық байланыстар		қазақ әдебиеті, өзін-өзі тану
Алдыңғы оқу Қызығушылықты ояту 5 мин		Экранда көрсетілген портреттер арқылы өткен сабақта өмірі және шығармашылығымен алдыңғы сабақта танысқан бейнені тап. Шәкәрім Құдайбердіұлы,Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Жүсіпбек Аймауытұлы, Мағжан Жұмабаевтың портреттері берілген Мағжан Жұмабаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы білгендерін «Дара диаграмма» графикалық органайзері арқылы көрсетеді Сабақ тақырыбы анықталады, мақсаты хабарланады Бағалау дескрипторлары тақтада көрсетіледі Оқу сілтемесі Ж3 Бағалау критерийлері Дескрип-торлар 1К өлең бойынша көркемдегіш сөздерді табады, мазмұнын түсінеді 1.Мағжан Жұмабаевтың «Мен жастарға сенемін» атты өлеңінің мазмұнын түсінеді; көркемдегіш құралдарды табады 2. өлең мәтініндегі негізгі сөзді табады,оны топтастырады , өлең мәтіні бойынша сұрақтарға жауап бере алады, көркемдегіш құралдарды табады, сөйлем жазады 2К өлең мәтіні бойынша көтерілген мәселені табады, өз ойымен дәлелдейді, мәтін түрінде жазады 1.өлең мәтінін түсінеді, салыстырады 2.қазіргі өмірмен байланыстырады, көркемдегіш құралдарды пайдаланып, мәтін жазады