Білім беру стратегиялары: ТҰЛҒаны қалыптастыру парадигмасы

91
17) қызметкерлерді санитариялық-тұрмыстық орын-жайлармен қамтамасыз ету жөніндегі талаптар 
қамтамасыз етіледі.
Болашақ  мамандарды  оқыту  кезінде  жүктелген  міндеттерге  сəйкес  алдағы  басты  мəселе  ең бек 
заңнамасы, қауіпсіздік жəне еңбекті қорғау аясында аза маттардың конс титуциялық құқық тарын сақтау 
болып  табылады.  Еңбек  қатынастары  сала сындағы  заңнаманың  орындалуы  ерекше  бақылауда  ұстау 
керек.
Мемлекет  еңбек  бостандығы  құқына  толық  кепілдік  береді.  Еңбек  бостандығы  қызметкердің 
таңдаған жұмыс түріне тиесілі. Сондықтан жұмыс таңдауда жұмысшы қоғамдық əлеуметтік кепілдік-
термен таныс болуы шарт. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сəйкес жұмысшы еңбекақыға, 
жұмыс уақытының ұзақтығын шектеуге, ең аз мерзімді демалысқа шығуға құқылы. Бұл мемлекеттік 
кепілдіктер жаңадан қабылданған Еңбек кодексінде айқындалған [3]. 
Болашақ  мамандар,  атап  айтқанда -»Кəсіптік  оқыту»  мамандығы  студенттерін  оқытуда  осындай 
құқықтық мəселелерден шет қалмауы үшін заман талабына сай оқытуды қажет. Сонда əр маманның 
еңбек алаңындағы қоғамдық жауапкершілігі ныға йып, сауаттылығы артады. Еңбек даулары туындай 
қалған жағдайда өз құқығын қорғай алатын кəсіби маман ретінде дараланады жəне барлық жұмыс мем-
лекеттің, бизнес пен азаматтың тығыз өзара іс-қимылы негізінде құрылып, билік мемлекет, қоғам жəне 
жеке адам мүддесінің тепе-теңдігін қамтамасыз ететін болады.
Өндірістегі еңбек қауіпсіздігін күшейту мен бақылау жұмыстарын қамтамасыз ету өндіріс орында-
рындағы негізгі жұмыстардан болып есептелінеді.
Жаңа  еңбек  кодексінің  қабылдануы,  оның  Халық аралық  еңбек  ұйымының  еңбек  стандарттарына 
бейімделуі,  еңбек  шарты  жағдайларын  өзгерту  рə сімдері  заң намалық  тұрғыда  оңайлатылған,  еңбек 
ұжымдарында  өзін-өзі  басқару,  жұмысшылар  мен  жұмыс  берушілердің  ұжым дық  келіссөздер  тетік-
терінің қарастырылуы арқаулық еңбек дағдыларын қалыптастыруға деген өрелі өзгерістерді көрсетеді. 
Еңбек заңнамасының орындалуын бақылауда еңбек инспекцияға жүктелетін жауапкершілік зор. 
Өйткені, еңбек заңнамасының, еңбек қауіпсіздігі жəне еңбекті қорғау жөніндегі талаптардың сақта-
луы мемлекеттік мəселе болып табылады.
Мемлекеттік  бақылау  жүргізудің  мақсаты  еңбек  қауіпсіздігі  жəне  еңбекті  қорғау  талаптарының 
сақталуын қамтамасыз ету болып табылады.
Еңбек  заңдылық тары ның  сақталуына  қоғамдық  бақылау  жасау  тек  кəсіподақ тарға  ғана  бекітіліп 
берілген.
Аталған Еңбек кодексі бойынша Мемлекеттік бақылауды ұйымдастыру жəне жүргізу тəртібі былай-
ша жүзеге асады.
Мемлекеттік бақылау мемлекеттік еңбек инспекторының жəне қоғамдық бақылау жасау кəсіподақ-
тардың  жұмыс  берушінің  немесе  қызметкердің  еңбек  қауіпсіздігі  жəне  еңбекті  қорғау  талаптарын 
орындауына тексеру жүргізу жолымен жүзеге асырылады. 
Еңбекті қорғаудағы мемлекеттік бақылау көптеген тармақтардан тұрады, олар: еңбек заты, техноло-
гиялық əрекеттер, еңбек құралдары, еңбектік қатынастар мен адам еңбегінің мақсаттары. Осылардың 
ішінде еңбек құралдарын қолдану барысында технологиялық жəне қосалқы жабдықтар мен өлшеу – 
бақылау аспаптарын пайдалану кезінде техника қауіпсіздігі мəселелерінің ауытқуы орын алуы мүм-
кін.  Мысалы,  технологиялық  жабдықтар  мен  қосалқы  жабдық  түрлерінің  кез  келгенін  қолданғанда, 
олардың қалыпты жұмыс істеуімен қатар əртүрлі апаттар мен ауытқуларға жол беріледі. Сондықтан, 
жабдықтар  төлқұжатында  əртүрлі  техникалық  талаптар,  оларды  тұрақты  бақылау  мен  сынау  мезгіл-
дері, бақылау жиілігі көрсетіледі. Осыларды бақылаудың өте маңызды екенін оқытушы- профессорлар 
құрамы, қызметкерлер мен студенттер дұрыс бағалай білуі шарт. Бақылау əдістері мен түрлері тиісті 
заңнамаларға сəйкес жүзеге асады [5]. 
Осындай аталған заң талаптарын орындау қазіргі заман талабына сай еңбек қатынастарын, əлеумет-
тік əріптестік пен еңбекті қорғау мəселелерін ұйымдастыру жолдары болашақ мамандарға Халықара-
лық  қазақ-түрік  университетінің  5В012000-«Кəсіптік  оқыту»  мамандығы  студенттеріне  стандарт  та-
лабына сай оқу жоспары бойынша сабақ өтіп, тиісті тапсырмаларды орындау арқылы жоспарланған. 
Бұл келешекте студенттердің тиісті білім алып, мекеме, кəсіпорындарға барған мамандардың еңбек 
қатынастары талаптарының құқықтары мен мүдделерін қорғау, олардың мүдделерінің теңгеріміне, эко-
номикалық өсуге қол жеткізуге, өндіріс тиімділігі мен адамдардың əл-ауқатын арттыруға бағытталған 
қажетті құқықтық жағдайлар жасау болып табылады.
Қорыта айтқанда, көп жағдайда еңбек қаты нас тары саласын дағы заң бұзушы лықтардың орын алуы-
на  байланысты  жеке  тұлғалар  қайда  барып,  кімге  шағымданарын  білмей  дал  болып  жатады.  Осын-
дай  кемшіліктерді  болдырмау  үшін  мамандар  тарапынан  азаматтарды  ділгір  проблемаларды  талқы-

92
лау, шешу барысында пайдалы кеңестер беріліп, ақпараттық-талдау материалдары таратылады. Соның 
нəтижесінде  еліміздің  атқарған  сапалы  жəне  қауіпсіз  еңбегіміздің  арқасында  Қазақстан  дамыған 30 
елдің қатарында болады.
Пайдаланған əдебиеттер тізімі:
1.  ҚР Президенті Н.Ə.Назарбаевтың «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, рефор ма, даму» атты 
Қазақстан халқына жол дауы. Астана 30.11.2015. 
2.  Статистикалық мəліметтер бойынша ҚР агенттігі.www.stat.kz3. 
3.  Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі.-Астана: 2015. –115б. 
4.  Тиісті үəкілетті органдардың еңбек қауіпсіздігі жəне еңбекті қорғау саласындағы нормативтік құқықтық 
актілерді қабылдау қағидаларын бекіту туралы. ҚР Үкіметінің қаулысы №1182. 31.12.2015
5.  Атажанов  И.И.  Білім  беру  мекемелеріндегі  еңбекті  қорғау  жəне  қауіпсіздік  техникасы  мəселелері.  Оқу 
құралы /Түркістан: Қ.А.Ясауи ат. ХҚТУ, 2009. – 91б.
СОЦИАЛЬНО-ЛИЧНОСТНЫЕ КОМПЕТЕНЦИИ СТУДЕНТОВ 
ПЕДАГОГИЧЕСКИХ СПЕЦИАЛЬНОСТЕЙ
Жунусова Е.К. 
магистрант 1 курса специальности 6М010300 – «Педагогика и психология»
Кошкимбаева Р.Х. 
старший преподаватель, магистр педагогических наук
Государственный университет имени Шакарима г. Семей
Общество и экономика испытывает потребность в специалистах, обладающими не только глубоки-
ми знаниями, профессиональными навыками, но и определенными личностными качествами, которая 
влечет изменения в системе образования. 
Профессиональную подготовку педагога следует организовывать на основе компетентностного под-
хода, который утверждает роль компетентностей в качестве важнейших показателей профессионализма. 
Компетентностный  подход  научно  обоснован  учеными  стран  Европейского  Союза  в  начале 70-х 
гг.  прошлого  столетия:  Р.Бадером,  Д.Мертенсом,  Б.Оскарсоном,  Самоном  Шо,  А.Шелтеном  идр.  В 
российской  научной  литературе  проблема  модернизации  профессионального  образования  на  основе 
компетентностного подхода содержится в работах Б.Байденко, В.А.Болотова, В.В.Серикова, Э.Ф.Зеера, 
Б.Д.Эльконина.  В  Казахстане  вопросы  компетентностного  подхода  в  подготовке  специалистов  отно-
сительно новы, однако имеют хорошо разработанную научно-теоретическую основу, представленную 
трудами таких ученых-педагогов, как А.М.Аронов, А.К.Мынбаева, П.В.Беспалова, И.Б.Васильев, К.У-
стемиров, Б.Кенжебеков, М.В.Семенова, Ш.Курманалина, Н.Р.Шаметов идр. [1,2,3].
Модернизация профессионального образования на основе компетентностного подхода позволяет:

перейти в профессиональном образовании от его ориентации на воспроизведение знания к приме-
нению и организации знания; 

положить в основание стратегию повышения гибкости в пользу расширения возможности трудоу-
стройства и выполняемых задач; 

поставить во главу угла междисциплинарно-интегрированные требования к результату образова-
тельного процесса; 

увязать более тесно цели с ситуациями применимости (используемости) в мире труда; 

ориентировать  человеческую  деятельность  на  бесконечное  разнообразие  профессиональных  и 
жизненных ситуаций[4]. 
Компетентностный  подход  означает  постепенную  переориентацию  доминирующей  образователь-
ной  парадигмы  с  преимущественной  трансляцией  знаний,  формированием  навыков  на  создание  ус-
ловий для овладения комплексом компетентностей, означающих потенциал, способности выпускника 
к выживанию и устойчивой жизнедеятельности в условиях современного многофакторного социаль-
но-политического, рыночно-экономического, информационно и коммуникационно насыщенного про-
странства[3,4]. 
На  основании  теоретического  анализа  психолого-педагогической  литературы  из  группы  базовых 
компетенций мы выделили группу со ци аль но-личностных компетенций. Социально-личностные ком-