Беттің 2-беті Қолдану саласы

«Cырдария» университеті 

ЖН-ӘШ- 028/05-2015

 

Сапа менеджменті жүйесі 

Жұмыс нұсқауы 

2-нұсқа 

Химия зертханасында жұмыс істеу қауіпсіздігі

 

6  беттің 2-беті 

 

1  ҚОЛДАНУ САЛАСЫ 

1.1. 

Университеттің  осы  стандартының  мақсаты  химия  зертханасындағы 

жұмысты қауіпсіз ұйымдастыруды тәртібін анықтайды

 

1.2. Осы жұмыс нұсқауындағы  іс-шаралардың ӛткізілуін тікелей зертхана меңгерушісі мен 

ЕҚжТҚ инженері бақылайды. 

1.3. Жұмыс нұсқауы химия зертханашысы қызметіндегілердің барлығына қолданылады. 

 

2  СІЛТЕМЕЛІК ҚҰЖАТТАР 

 Осы жұмыс нұсқауында  мынадай заңдарға, нормативтік құқықтық актілер мен 

стандарттарға сілтемелер пайданалынады: 

 

ҚР Еңбек кодексі; 

 

ГОСТ 12.0.004-90 –Еңбек қауіпсіздігінің  стандарттарының жүйесі; 

-      ҚР СТ 5.03.014-2006 –ЖОО ғылыми және оқыту зертханалары; 

 

ҚР СТ 1088-2003-  Ӛрт қауіпсіздігі; 

 

ХС ИСО 9001:2008-  Сапа менеджменті жүйесі талаптары. 

 

3  АТАУЛАР, АНЫҚТАМАЛАР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР 

Осы жұмыс нұсқауында тӛмендегі анықтамалармен терминдер келтіріледі: 

СУ - Сырдария университеті; 

ЕҚжТҚ – еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі; 

Еңбек қауіпсіздігі - еңбек қызметі процесінде қызметкерлерге зиянды және (немесе) 

қауіпті ӛндірістік факторлардың әсерін болғызбайтын іс-шаралар кешенімен қамтамасыз 

етілген қызметкерлердің қорғалу жай-күйі; 

Еңбек міндеттері - қызметкер мен жұмыс берушінің Қазақстан Республикасының 

нормативтік құқықтық актілерінде, жұмыс берушінің актілерінде, еңбек шартында, 

ұжымдық шартта келісілген міндеттемелері. 

 

 

4  ЖАЛПЫ ҚАУІПСІЗДІК ТАЛАПТАРЫ 

4.1.1  Зертханадағы еңбектi қорғауы бойынша ортақ жұмысты ұйымдастыру 

зертхананың жетекшiсiнде тапсырылады. Зертхананың жетекшiсi техника 

қауiпсiздiгi бойынша зертхана қызметкерлерiне нұсқаманы үйрету және  ӛткiзуді 

ұйымдастыруға мiндеттi. 

4.1.2  Химия зертханасының жұмысына жасы 18 жастан кiшi емес, дәрiгерлiк 

комиссиядан ӛткен,  жемiргiш орталарда жұмыс iстеуге, техника қауiпсiздiгiнiң 

ережелері бойынша аттестаттаудан ӛткен тұлғаларға рұқсат етiледi.  

4.1.3. Зертханашылар келесi жеке қорғанудың құралдары болған жағдайда жұмысқа 

рұқсат етiледi: 

1.х/б халат; 

2.Резеңке қолқап  

3.Қорғағыш кӛзілдірік 

4.Зертхананың бӛлмесi (дiңгегi бар ӛрт сӛндiру, от сӛндiргiштер) ӛртке қарсы 

жабдығымен жабдықтауы керек. Зертхананың ӛртке қарсы күйiне зертхананың 

жетекшiсi жауапты. 

4.1.4  Зертханаларда тӛтенше жағдайлар кезіндегі және ӛрт жағдайы кезіндегі 

эвакуациясының схемасы кӛрнекі жерде ілулі тұруы қажет. Эвакуациялық шығу 

есiктері сыртқы ашылуы керек. 

4.1.5  Зертханада  желдетумен үрлеу-тарту жабдықтауы, су құбыры, 

канализациямен, газ жеткiзу  және электр энергиясымен, орталық жылытумен және 

ыстық сумен жабдықталуы қажет. Зертхана  бӛлмесiнiң ортақ желдетуiнен бӛлек 

«Cырдария» университеті 

ЖН-ӘШ- 028/05-2015

 

Сапа менеджменті жүйесі 

Жұмыс нұсқауы 

2-нұсқа 

Химия зертханасында жұмыс істеу қауіпсіздігі

 

6  беттің 3-беті 

 

тартпа шкафтардан ауаның соруы үшiн желдету құрылымдарымен  жабдықталуы 

керек.  

4.1.6  Зертханадағы оңай тұтанғыш реактивтердiң саны және жанғыш сұйықтықтары 

тәулiктiк қажеттiліктен асуға болмайды.  

4.1.7  Әрбiр химиялық қоспасы бар ыдыстағы қоспаның  концентратына дейін толық  

ыдыс сыртына  жазылып тұруы керек. Улы заттары бар ыдыстарда У жазу болу 

тиiстi. 

4.1.8  Барлық қажетті заттар металлдық сейфте сақталуға керек.  

4.1.9  Қажеттi заттар зертхананың басшысының жазбаша рұқсаты бойынша алынуы 

керек. Қажеттi  заттардың сарқылу санына акт түзіліп қорытынды жасалуы керек. 

 

4.2  ЖҰМЫСТЫҢ АЛДЫНДАҒЫ ҚАУIПСIЗДIК ТАЛАПТАРЫ  

4.2.1  Жұмыс орнын, жабдықтың күйiн, сонымен бiрге жұмыс орнының тазалығын 

жұмыстың басталуына дейiн тексеру. 

4.2.2  Зертханада тиiстi арнайы киiмдi кию және де басқа қорғаныс құралдарын  

пайдалану.  

4.2.3  Желдетудi құйылу-тарту (вентиляция) құрылғысын 30 мин жұмыстың 

басталуына дейiн қосу. 

 

4.3  ЖҰМЫС УАҚЫТЫНДАҒЫ ҚАУIПСIЗДIК ТАЛАПТАРЫ   

4.3.1 Тек зертхана  жетекшiсi тапсырған жұмысты орындау.  

4.3.2  Сонымен бiрге, үлкен қауiп-қатерi бар жұмыстарды түнде о рындау кезінде 2 

адам  болуы керек және біреуі басшы ретінде жауапты болуы тиіс.  

4.3.3  Қоюланған қышқылдармен және щелочьтермен жұмыс iстегенде қорғайтын 

(кӛзілдірік,қолқап) құрал-саймандарсыз рұқсат етiлмейдi. Түтiндейтiн азот 

қышқылымен. 1.15-1.52-шi салмағымен жұмыс iстегенде, сонымен бiрге олеуммен 

жұмыс істегенде кӛзілдірік, қолқаппен қосымша резеңке алжапқыш  кию керек. 

4.3.4  Концентратты қоспалар мен шелочтарды араластырғанда  арнайы кӛзілдірік 

кию шарт, ал қоспалар кӛп болса кӛзілдірікпен қоса қолқаппен бірге резеңке 

алжапқыш кию керек. 

4.3.5  Кездемемен iрi зәрлi сiлтiлердi бӛлу кезінде сілтілерді  қағазға немесе  

матамен орап, қолқаппен қосымша резеңке алжапқышы кию керек.  

4.3.6  Қойылтылған азотты, күкiрттiсi және тұз қышқылы қалың қабырғалы шын ы 

ыдыста, сыйымдылықпен 2 литрдан аспайтын ыдыста, тартпа шкафта, поддондарда 

сақталуы керек. Түтiндейтiн азот қышқылымен шыны сауыттары арнайы 

жәшiктерiнде тот баспайтындай сақталу керек. 

4.3.7  Қышқылдар, сiлтi тағы басқалар зәрлi сұйықтарды шыны сифон н емесе басқа 

қандай болмасын бастырмалатқыш құрал-саймандар кӛмегiмен құю керек. 

4.3.8  Қойылтылған азотты, сұрмен және тұз қышқылы бар қоспалармен жұмыс 

жасаған кезде тартпа шкаф қосылған күйiнде жүргiзiлуi керек. Тартпа шкафтың 

есiктері шамалы ашық  болуы қажет. 

4.3.9  Қышқылдар және сiлтiлердi  тасымалдау бойынша жұмыс істегенде келесi 

ережелерді сақтау керек және тасымалдауға әдейi үйретiлген тұлғалар орындайды: 

-бiр кiсiнiң қышқылдарды тасуы арнайы кәрзеңкелерде немесе шелектерде 

сыйымдылығы тиiстi 5 литрден аспайтын шыны тарада рұқсат етiледi.  

 -сыйымдылық шӛлмектерi 5 литрден астам қышқылдармен және сiлтi 

ерiтiндiлерiмен мықты кәрзеңкелерде жайғастырылуы керек және де еркiн 

аралықтары сабанмен немесе жоңқалармен толтырылады және екi қызметкерлермен 

тасымалданады. 

«Cырдария» университеті 

ЖН-ӘШ- 028/05-2015

 

Сапа менеджменті жүйесі 

Жұмыс нұсқауы 

2-нұсқа 

Химия зертханасында жұмыс істеу қауіпсіздігі

 

6  беттің 4-беті 

 

4.3.10  Азот қышқылының сақтау орындарында сабан,шаң тағы басқа тұтанғыш 

заттар жиналып қалуына жол бермеу керек. 

4.3.11  Сұр қышқылдарды (серная кислота) сумен араластырғанда  суды баяу құю 

керек. Қышқылдарды суға қосуға үзiлдi-кесiлдi рұқсат етiлмейдi. Бұл операцияны 

фарфор стақандарында ӛткiзу керек ӛйткенi ол күштi қыздырумен жалғасады.  

4.3.12  Қоюланған қышқылдарды құю үшiн сифон ретiнде резеңке шлангтерiн 

қолдануына рұқсат етiлмейдi. 

4.3.13  Пипетка ауызымен қышқылдар мен сілтілерді құюға рұқсат етілмейді.  Бұл 

мақсат үшiн резеңке алмұртын қолдану керек. 

4.3.14 Қышқылдар мен сілтілерді зарарсыздандырғаннан кейін ғана кәрізге 

(канализация) ағызуға рұқсат етіледі.  

4.3.15 Зертханада  алғашқы жәрдем қобдишасы болуы  міндетті. 

 

4.4  АВАРИЯ АХУАЛДАРЫНДАҒЫ ҚАУIПСIЗДIК ТАЛАПТАРЫ  

4.4.1  Егер қышқыл немесе сiлтi байқаусызда тӛгілген жағдайда, оны сiңiру үшiн 

бастапқыда құмды тӛгеді, сіңіріп алуы үшін. Содан соң құмды күректеп алып, 

қышқыл немесе сілті тӛгілген жерге әк немесе сода сеуіп артынан сумен жуып алып 

құрғап сүрткішпен сүрту керек. 

4.4.2 Химиялық күюге ұшырағанда крандағы мұздай суға резеңке шлангтан 15 -20 

минуттай жуып тұру қажет. Егер қышқыл немесе сілтілер киім арқылы денеге тисе, 

онда бірінші киімді жуып соңынан денеге тиген жерді жуу қажет.  

4.4.3  Қатты заттың түрiндегi қышқылдың сұры  адам денесіне  тигенде оны құрғақ  

мақтамен немесе матамен  алып тастап, содан соң орынын  сумен  мұқият жууға 

керек. Химиялық күйiгiн сумен толық шаю мүмкін емес.Сондықтан сумен жуғаннан 

кейін  (бір стақан  суға бiр шай қасық) ас содасының ерiтiндiлерiн пайдаланады.  

4.4.4 Сілтілер мен сілті буының кӛзге немесе ауыз қуысына шашырап тисе, зарар 

тиген жерге  мұздай сумен жуып, содан бор қышқылының ерiтiндiмен (бір стақан 

суға бор қышқылының 0, 5 шай қасығы) жуу қажет. 

4.4.5 Қышқылдар немесе сiлтiлер асқазанға кетсе жедел жәрдем дәрiгерiн шақыру 

қажет. Асқазанды сумен шаюға болмайды. Сүт, жұмыртқаның ағы, крахмал 

ерiтiндісі, ӛсiмдiк майын ішу жақсы эффект бередi. 

 

4.5  ЖҰМЫСТЫҢ АЯҚТАУ БОЙЫНША ҚАУIПСIЗДIК ТАЛАПТАРЫ  

   Зертхананың әрбiр қызметкерi мен білім алушысы жұмыс күнiн аяқтар кезінде ӛз 

жұмыс орынын тексерiп, құралдар және аппараттар тәртiпке салып, желдетудi бӛлiп 

тастап, газ шiлдерiн ӛшіріп, барлық электр жылытқыш құралдардың тоқтан 

ажыратып, крандарды  жабып, терезелердiң  жабық болуын тексеруге мiндеттi. 

Жиналмалған май сiңген маталар (шүберектер ) қалмағанын тексеріп шығу қажет. 

Жарықты сӛндіру.

 

 

4.6  ЗЕРТХАНА ЖҰМЫСТАРЫН ҚАУІПСІЗ ЖҤРГІЗУ 

    Зертхана үшін жауапты тұлға мыналар үшін жауапкершілікте болады: 

-жұмыс орнын еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі талаптарына сәйкес ұйымдастыру; 

-жұмыс  барысында осы нұсқамада кӛрсетілген талаптардың орындалуын қадағалау. 

 

4.7  ЖҰМЫС НҰСҚАУЫН ДАЙЫНДАУ, КЕЛІСУ ЖӘНЕ БЕКІТІЛУ ТӘРТІБІ 

4.7.1   Нұсқау Әкімшілік-шаруашылық бӛлімінде әзірленеді және келісіледі. 

4.7.2  Нұсқау  университеттің  сапа  бойынша  Ғылыми  кеңестің  мәжілісінде  талқыланып 

бекітіледі. 

«Cырдария» университеті 

ЖН-ӘШ- 028/05-2015

 

Сапа менеджменті жүйесі 

Жұмыс нұсқауы 

2-нұсқа 

Химия зертханасында жұмыс істеу қауіпсіздігі

 

6  беттің 5-беті 

 

 

4.8   ЖҰМЫС НҰСҚАУЫНА ӨЗГЕРІСТЕР ЕНГІЗУ ТӘРТІБІ  

Ӛзгерістер университеттің әкімшілік шаруашылық істері жӛніндегі проректормен келісіліп, 

еңбекті қорғау бӛлімінің инженерімен және инновациялық зерттеу оралығы меңгерушісімен  

енгізіледі.  

 

5    ЖАУАПКЕРШІЛІК 

 

«Химия зертханасында жұмыс істеу қауіпсіздігі»  -  нұсқауының мазмұнына және 

талаптардың орындалуына инновациялық зерттеу орталығы меңгерушісі мен зертханашы. 

 

 

«Cырдария» университеті 

ЖН-ӘШ- 028/05-2015

 

Сапа менеджменті жүйесі 

Жұмыс нұсқауы 

2-нұсқа 

Химия зертханасында жұмыс істеу қауіпсіздігі

 

6  беттің 6-беті 

 

ТАНЫСУ ПАРАҒЫ

 

 

Р/с 

№ 

Аты-жөні 

Қызметі 

Мерзімі 

Қолы