Бастауыш сынып оқушыларының көшбасшылық қабілеттерін дамыту
Әбдіғани Индира Диханқызы
Жұмабек Ахметұлы Ташенов атындағы университеті, Шымкент қ. Педагогика психология факультеті,бастауышта оқытудың педагогикасым мен әдістемесі мамандығының 2 курс магистранты.
Аңдатпа.
Кіліт сөз:бастауыш сынып,көсшбасшы,дамыту,әдіс,ғылыми зерттеу,қабілет,педагогика.
Аннотация.
Ключевые слова:
Аbstract.
Keywords:
Бастауыш сынып оқушысының тұлғасы мен санасының дамуы қуатты жүретін, ерекше құнды қайталанбас кезең. Сондықтан бастауыш білім — үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы, қиын да жауапты жұмыс.Бастауыш сынып оқушыларының көшбасшылық қабілеттері тақырыбы бүгінгі таңда ғалымдар мен зерттеушілердің тарапынан үздіксіз қолға алынып отырған тақырып. Сыныптағы көшбасшы – сыныптың ғана емес, бүкіл мектеп ұжымының, ата-ананың, тіпті қаланың, ауданның, республиканың мақтаны болуы әбден ықтимал.
Бастауыш мектеп жасындағы балаларда көшбасшылық қасиеттерді дамыту және қалыптастыру мәселесі педагогикадағы өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Көптеген шетелдік және отандық авторлар өздерінің ғылыми еңбектерінде көшбасшылық ұғымын да, оның әртүрлі аспектілері мен түрлерін де қарастырды.
Әлеуметтік психология бойынша отандық жұмыстарда зерттеудің маңызды факторы әртүрлі нақты әлеуметтік топтардағы көшбасшылық құбылысын талдау болып табылады. Бұл ретте көшбасшылық неғұрлым ауқымды әлеуметтік құбылыстар контекстіне енгізілген топтық тіршілік әрекетінің элементтерінің бірі ретінде әрекет етеді.
Мектеп оқушысының көшбасшылық қабілеттілігі оның бастамашылдығымен, жаңалыққа құштарлығымен, ойын еркін білдіріп, сыни көзқарасты ұстана алатындығымен ерекшеленеді. Өзіне ерекше талап қойғыш, дәстүрден тыс міндеттерді әмбебап әдістермен шешуге бейімділігі жоғары, жауапкершілігі мол тұлғаның сыныптастарымен қарым-қатынасы да жоғары деңгейде болатыны белгілі.
Қазіргі уақытта күн сайын орын алып отырған елеулі өзгерістердің арқасында білім беру жүйесінде де, оқыту әдістемесінде де жаңарулар орын алуда. Мектеп оқушыларының көшбасшылық қабілеттері айқындалған соң, енді олармен үздіксіз, нәтижеге бағытталған жұмыстар реті жалғасатын болады. Ұстаздардың тарапынан мектепте көшбасшылық қабілетті дамытуға бағытталатын жұмыстардың кейбір түрлеріне тоқталайық. Бірінші, зерттеу жұмыстарына бағыт-бағдар беру. Зерттеу әдісін қолдану қажеттілігі көшбасшы оқушылардың білім, машық, икем, қызығушылық қасиеттерінің дами түсуімен ерекшеленеді. Өздігінен іздену белең алып, зерттеу жұмыстары арқылы оқушы өзінің талап-тілектерін, ұмтылып отырған межесін қанағаттандыруға тырысады. Жаңа білім көзін дайын күйінде ала салмайды, өзі ізденіп, қарастырып, талмай еңбектену арқылы қол жеткізеді.
Болашақ көшбасшыларды ерте бастан анықтау, дамыту мен тәрбиелеу қазіргі уақытта педагогика мен психологияда зерттелу үстінде. Отандық психологиялық-педагогикалық ғылым мен білім беру тәжірибесінде де бұл мәселенің танымалдығы арту үстінде. Қазіргі жағдайда болашақ көшбасшыларды дайындау мемлекеттің стратегиялық міндеті болып саналады. Бұл өзекті мәселенің шешімін табуы қоғамның қарқынды өркендеп, білім көкжиегіне ұмтылған жастардың, оқушылардың санының арта беруіне ықпал етеді.
Көшбасшыны қалыптастыру – уақыт талабы, жалғасын таба беретін үздіксіз жұмыс. Бұл бағыттағы жұмыстарды тиімді ұйымдастыруға да болады, оқыту мен тәрбиелеу үдерісінде жалғастырып отыруға болады. Кез келген тұлға үшін қазіргідей қатаң бәсекелестік жағдайында терең білім ауадай қажет, өмірлік ұстанымдарын алға тарта білуі үшін жан-жақты білім қорын бойына жинақтауы тиіс. Көшбасшылық қасиет кез келген мектеп оқушысының өзіне деген сенімділігін арттырып, үйлесімді дамуға жол салады, өз алдына келелі міндеттерді қоя алады
Біздің түсінігімізде көшбасшы-кіші оқушы - бұл ең алдымен сыртқы жағдайды өзгертуге және басқалардың қызметін үйлестіруге, оларды ұйымдастыруға және басқаруға қабілетті белсенді, бастамашыл тұлға.
Бастауыш сынып оқушыларында шынайы көшбасшылық негіздерін қалыптастыру жақсы,өйткені бұл ең оңтайлы жас. Кіші мектеп оқушысы қоғамның әртүрлі әсеріне жоғары сезімталдыққа ие. Бұл жаста баланың өзін-өзі бағалауы аз қалыптасады, ол өзін-өзі бақылауды үйренеді. Кіші оқушы қазірдің өзінде белгілі бір дәрежеде тәуелсіздік пен санаға ие. Бастауыш буын білім алушысында қоғамның әлеуметтік нормалары мен талаптарына бейімделу тетіктерінің көріністері айқын көрінеді. Ата-аналар мен мұғалімдердің алдында баланы тұлғааралық қарым-қатынас орнатуға үйрету міндеті тұр. Сондай-ақ, ата-аналар мұғалімдермен бірге балаға болашақта нағыз көшбасшы болуға көмектесетін қажетті қасиеттерді қалыптастыруға көмектесуі керек.
Осылайша, қазіргі жағдайда мұғалім әр оқушыдан жеке көзқарас іздеуі керек. Мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес мұғалім сыныпта оқитын балалардың әрқайсысының жеке дамуына ықпал етуі керек. Оқушылардың әрқайсысында белгілі бір әлеует пен қасиеттер бар, оларды дұрыс дамыту керек, бірақ ешбір жағдайда жоюға болмайды, барлық балаларда бірдей дүниетаным қалыптастырады. Көшбасшылық қасиеттер-бұл баланың жеке басының ажырамас бөлігі. Мұғалімнің алдында осындай міндет тұр, сондықтан сыныптағы балалардың әрқайсысы өзін көшбасшы ретінде сынап көре алады, тіпті мұғалімнің өзі бастауыш сынып оқушыларының қайсысы туа біткен көшбасшы екенін және бүкіл ұжымды басқарудан гөрі мықты тұлғаны ұстанған жақсы болатынын анықтай алады.
Жинақтайтын болсақ, көшбасшылық қабілет – оқушы бойындағы ерекше дарын, талант. Мектеп оқушыларының ғылыми жұмыспен айналысуы жеткіншектердің жарқын болашағына жол нұсқайды. Жалпы білім беретін орта мектептегі негізгі пәндер бойынша оқушылардың ғылыми- зерттеу жұмыстарын жүргізу көшбасшылық қабілеті жоғары оқушылардың бойларындағы қабілет-қарымын, танымдық қызығушылықтарын, логикалық ойлау барысын, нәтижеге бағытталған әрекеттерге бейімделуіне түрткі болады.
Әдебиеттер тізімі
Ерназарова Г.Ш., Есболова А.А. Ғылыми-зерттеу жұмысы жүйелі ұғым ретінде, оның қызметі, критерийлері, кезеңдері мен шарттары // «Білім және ғылымның инновациялық дамуы: Бәсекеге қабілетті мамандар даярлаудың проблемаларымен болашағы» халықаралық ғылыми тәжірибелік конференция материалдары. – Қызылорда, 2011. – 12 – 13 беттер.
Қозыбай А. Топ жетекшісі (өндірістік оқыту шебері): Оқу құралы
Үсебаева Қ.С. Мектеп балаларын тест орындауға баулу. Оқу құралы. – Алматы: Нұр-Принт, 2007. 200б.
Маханова С. Көшбасшылықты анықтау пішіндері // Мектеп директоры, 2011. №4, 14-16б.
Педагогика тарихы (Білім беру және педагогикалық ойлар тарихы). Оқулық ҚазМемҚызПУ – Алматы, 2009. – 398 б.
Достарыңызбен бөлісу: |
