Бастауыш сынып оқушыларында сыни ойлаудың қалыптасу деңгейлері
Бастапқы деңгей
-өз көзқарасы мен жеке ұстанымын жан-жақты қарастыра алмайды;
-өз пікірін толық дәлелдей алмайды және соның кемшіліктері мен артықшылықтарын атап көрсете алмайды;
-жан-жақты, толыққанды салыстара алмайды;
- маңызды пікірлер білдірмейді;
- оқушы өз тарапынан мысалдар келтірмейді;
-талдау мен синтезді толық жасамайды;
-өз-өзіне баға бере алмайды.
|
Орта деңгей
-ойлау қадамдарын ретімен қолданады;
-өз ойын айтып көзқарастарын қалыптастырғанмен ұтымды дәлелдеп шыға алмайды;
-өз ұстанымдарын өзгелермен салыстырады және оның артық-кемшілік тұстарын ажырата алады;
-өзіне айтлған түрлі сын мен пікірді қабылдай алмайды;
-өзгенің айтқан пікірлері мен ұстанымдарын жан-жақты талдамайды, олардың қателіктеріне аса мән бермейді;
-өз пікірін немесе ұстанымын икемдей алмайды.
|
Жоғарғы деңгей
-негізгі ойлау қадамдарын ретімен, логикалық ойға салып, тереңінен қолданады;
-өз ұстанымдары мен көзқарастырын ұтымды түрде дәлелдеп, қорғап шыға алады;
-өзіне-өзі нақты баға бере алады;
-өзгенің пікірін құрметтей біледі;
-айтылған пікірді қабылдай алады;
-өзгенің пікірімен санаса алады;
-талдау мен синтезді толық жасайды;
- өзіне деген сенімі жоғарығ ары қарай өз жұмысын жақсарту жолында жұмыстар жасай алады.
|
Қазіргі білім беру жүйесінде кіші мектеп жасы баланың өмір сүру кезеңін шамамен алты жастан он бір жасқа дейін қамтиды. Қазіргі уақытта зерттеушілердің көпшілігі зияткерлік дамудың оңтайлы кезеңі-мектепке дейінгі және әсіресе кіші мектеп жасы екендігімен келіседі. Осы жас кезеңіндегі бала үшін тән дербес дамыту, сол немесе өзге аспектілерін интеллект. Мұндай дайындық қолайлы педагогикалық жағдайлар болған кезде жоғары нәтиже бере алатын белгілі бір физиологиялық және психологиялық алғышарттардың болуын анықтайды.
Сыни тұрғыдан ойлау-бұл білім алу, талдау, бағалау, негізделген шешім қабылдау, зерттелетін мәселе бойынша өз пікірін қалыптастыру және білімді стандартты және стандартты емес жағдайда қолдану мүмкіндігі.
Сыни ойлаудағы іс-әрекеттің жетекші бағыты-бұрыннан белгілі білім мен дағдыларды тарта отырып, мәселені шешудің оңтайлы жолдарын іздеу, сондай-ақ шешу үшін жетіспейтін білім мен дағдыларды іздеу [2].
Оқушылар үйренуі керек, ал мұғалім оларға көмектесуге, ақпараттың сенімділігі мен авторитаризміне күмән келтіруге, дәлелдердің логикасын тексеруге, қорытынды жасауға, теориялық білімді қолдану үшін жаңа мысалдар жасауға, шешім қабылдауға және т.б.
Оқу процесінде оқушылардың дамуына қатысты американдық психолог Дж. Брунер былай деп жазады: "Біз тақырыпты кішкентай тірі кітапханаларды дүниеге келтіру үшін емес, оқушыны математикалық ойлауға, проблемаларды тарихшы сияқты қарастыруға, білім алуға қатысуға үйрету үшін оқытамыз. Таным-бұл өнім емес, процесс". Ақыл-ой тәрбиесінің органикалық бөлігі-оқушылардың қабілеттері мен шығармашылық қабілеттерін дамыту. Ең алдымен, оларда еңбекқорлық, қиындықтарды жеңудегі табандылық, ерікті көңіл, тез тапқырлық, есте сақтау және т.б. сияқты жалпы қабілеттерді дамыту қажет [3].
Баланың тез сенсорлық дамуы жас оқушының қабылдауын дамытудың жоғары деңгейіне әкеледі: көру, есту қабілеті жоғары, ол тақырыптың пішіні мен түсіне назар аударады. Бастауыш мектеп жасында, дұрыс оқытумен, синтезаторды қабылдау жүреді. Ақыл-ойды дамыту Сізге қабылданған элементтер арасында байланыс орнатуға мүмкіндік береді. Бұл қабылдаудың одан әрі дамуын ынталандырады, байқау ерекше әрекет ретінде көрінеді, байқау мінез-құлық қасиеті ретінде дамиды.
Бастауыш сынып оқушыларының естелігі екі бағытта дамиды - ерікті және семантикалық. Балалар оларды қызықтыратын жарқын көрнекі құралдармен немесе суреттермен, естеліктермен және т.б. байланысты ойын түрінде ұсынылған оқу материалын еріксіз есте сақтайды. Жыл сайынғы оқыту көбінесе еркін жадқа негізделген.
Сабақта мұғалімнің үлкен жұмысы баланың ақыл-ой белсенділігін бақылау қабілетін дамыту. Нәтижесінде қиял барған сайын басқарылатын процеске айналады және оның бейнелері оқу іс-әрекетінің мазмұны алдына қойған міндеттерге сәйкес пайда болады. Шығармашылық қиялды дамыту үшін алғышарттар жасалады [4].
Мұғалім топтық ойындармен, қызығушылығымен, шығармашылық іс-әрекеттің барлық түрлеріне өздігінен пайда болатын қызығушылығымен ынталандырылатын оқушының өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі тәрбиелеу мүмкіндіктерін назардан тыс қалдырмауы керек.
Сыни тұрғыдан ойлау-жүргізілген талдау негізінде ақпаратты талдауға, қорытынды жасауға және шешім қабылдауға, сондай-ақ өз пікірін қалыптастыруға және өз ұстанымын қорғауға мүмкіндік беретін XXI ғасырдың негізгі дағдыларының бірі.
Қазіргі әлемде біз ақпаратпен қоршалғанбыз, ол әртүрлі көздерден келеді және қайта ойластыруды және сенімділікті тексеруді қажет етеді. Сыни ойлаудың арқасында біз сәйкессіздіктер мен қарама-қайшылықтарды көреміз, дұрыс емес мәліметтерді алып тастап, фактілерді түсіндіруден ажырата аламыз.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Бөрібекова Ф.Б., Жанатбекова Н.Ж. Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар: Оқулық. – Алматы: 2014. – 360 б.
2. Бутенко А.В., Ходос Е.А. Критическое мышление: метод, теория, практика: учеб.-метод. пос. – М.: МИРОС, 2002. – 176 с.
3. Выготский Л.С. Развитие высших психических функций/ Л.С.Выготский. – М.: 2000. – 380 с.
4. Әлімов А.Қ. Интербелсенді оқу әдісін мектепте қолдану. Оқу құралы /А.Қ.Әлімов. Асхат Қамзаұлы. –Астана: «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығы,2014. -188б.
Достарыңызбен бөлісу: |
