|
 Басқарудың экономикалық тиімділігі
|
| Дата | 25.12.2019 | | өлшемі | 1,14 Mb. | | #24916 |
| - Тақырыбы:
- Басқарудың
- экономикалық
- тиімділігі
- Жалпы кез келген әлеуметтік-экономикалық жүйе өзара байланысты 2 бөліктен тұрады:
- Басқарылатын жүйе
- (басқару объектісі)
- Басқарушы жүйе
- (басқару субъектісі)
- Жүйе деп - өзара іс қимыл жасаған жағдайда жекелеген компаненттердің белгілі бір жиынтығын айтамыз.
- Жүйелердегі басқарылу шарттары:
| | | | - Жүйе элементтері арасындағы және ең алдымен басқарушы жүйе мен басқарылушы жүйелер арасындағы себеп салдарлы байланыстардың болуында
| | | - Жүйенің серпінділігі. Жүйе бір сапалық жүйеден екіншісіне көшуге қабілетті болып, бұл орайда жүйе күйінде қала беруге тиіс.
| | | - Жүйенің басқарушылық ықпалын күшейтуге, яғнибасқару объектісінің субъектіге тікелей ықпал жасауды сезінуі ғана емес, сонымен қатар, субъект жөнінде жасайтын ықпалын күшейте түсуге де қабілеттілігі
| | | - Әсер еткен жағдайда процестің өтуін өзгертуге болатын параметрінің болуы.
| | | - Жүйеде басқару хабарламасын беру, жинақтау және өзгерту мүмкіндігін қамтамасыз етуге тиіс.
| | | | - Экономикадағы басқарылатын жүйе (басқару объектісі) дегеніміз:
- - кәсіпорындардан тұратын салалар:
- - негізгі, көмекші, жанама, басқа да шаруашылықтарға қызмет көрсететін қосалқы цехтардан тұратын кәсіпорындар.
- - өндірістік және көмекші учаскелерден тұратын цехтар.
- - белгілі бір жұмыс орындар топтарынан тұратын өндірістік учаскелер.
- Басқарушы жүйе (басқару объектісі) барлық қызметкерлерімен және құралдарымен байланыс, қондырғыларымен есептеу –контр техникасымен және басқаларымен қоса басқару аппаратын қамтиды.
- Өндірісті басқарудың мынадай
- жүйелері белгілі
- Әлеуметтік-
- экономика-
- лық жүйе
- Ұйымдық -
- экономикалық
- жүйе
- Қозғалмалы,
- сыртқы ортаға
- тез бейімделе-
- тіндей болуы
- тиіс.Кез келген
- машина, ол
- қаншалықты
- жетілмеген
- болса да, тех-
- никалық жүйе
- болып сана-
- лады.
- Өндіріс жұмысын
- қарайтын адам-
- дар бірлескен
- еңбек процесін-
- де белгілі бір
- Әлеуметтік
- қатынас ор-
- натады да
- өндірісті бас-
- қарудың әлеу-
- меттік-экономи-
- калық жақтарын
- сипаттайды.
- Өндіріс проце-
- сін сатылар-
- ға,процестер-
- ге бөлуге
- негізделген.
- Бүкіл жүйе-
- нің қозғаушы
- күші,шешім
- қабылдау-
- шысы адам-
- дарды жат-
- қызамыз.
- Басқарылатын жүйеден түсетін ақпарат – хабарларды
- басқару жүйесі өңдейді де, оған басқару ықпалын жасауға
- әмір беруді әзірлеуге мүмкіндік береді, содан соң ол
- басқарылатын жүйе үшін міндетті болып табылады.
- Басқару әдістерінің топтастырылуы
- мынадай бағыттарды қамтиды:
- Мәжбүрлі
- дәлелдер
- (себептер)
- Осы топтардың әрқайсысы:
- оңды себепті (ынталандыру);
- теріс себепті (жазалау, мәжбүр ету) қамтиды.
- Материалдық қажеттерді қанағаттандыру
- әлеуметтік себептер үшін база жасайды.
- Бірақ бұл ықпалдарды бөліп алып, жеке-жеке қарауға болады.
- Материалдық себептер мынадай үш түде:
- Материалдық
- жағынан ынталан-
- дыру
- Әлеуметтік себеп құралдарының арсеналы өте зор-кең көлемді
- насихат және үгіт жұмысынан жеке көтермелеудіңәр алуан формаларына
- дейін жетеді.
- Билік ету себебі қызметкерді кез келген жағдайда қимыл жасауға мәжбүр ету мүмкіндігене негізделеді.
- Мұндай мүмкіндік мемлекеттің, қоғамның беделімен қамтамасыз етіледі және тиісті күштеу тұтқалары арқылы қамтамасыз етіледі.
- Нарықтық қатынастар кезінде
- еңбекті ұйымдастырудың мынадай
- ұстанымдары бар:
- Есептеулер,
- зерттеулер,
- ұйымдастыру,
- талдау
- Еңбек өнім-н
- арттырады,
- өзіндік құн-
- ды кемітеді
- Экономикалық
- тиімділік ұстанымы
- Адам мен тех-
- ника арасын-
- да тиісті мөл-
- шерге сәйкес-н
- қамтамасыз ету
-
- Еңбек бөлінісін
- бірігуді, ҒТЖ-
- ны ескер-
- туді көздейді
- Белгілі бір іс-қи-
- мылдың дәл уа-
- қытында орын-
- далуын
- қамтамасыз ету
- Әлеуметтік-әділдік
- ұстанымы
- Қызметкерге қам-
- қорлық жасау
- ынталандыру,
- техника қауіпсіз-
- дігін сақтау, шие-
- леністі азайту
- Ауыл шаруашылық кәсіпорындарда
- еңбекті ұйымдастырудың мынадай негізгі түрлері бар:
- Мамандандырылған
- отрядтар
- Мамандандырылған
- (өнімнің бір түрімен)
- Салалық (біртекті
- бірнеше өніммен )
- Кешенді (мал, егін
- шаруашылығы)
- Еңбекақы – жұмыскерге оның
- еңбегі үшін сапасына, санына
- және шығарған қажетті өнім көлеміне
- сәйкес берілетін төлем
- Бұл түрі қызметтің
- көлемдік, сандық
- көрсеткіштерін
- жақсартуды
- ынталандырады
- Бұл нысан жұмыс
- істеушінің біліктілі-
- гін көтеру және
- еңбек тәртібін
- нығайтуды
- ынталандырады.
- Кәсіпорындарда жұмыс істейтін жұмысшының еңбек
- өнімділігінің өсуі – ол еңбекақыны ұлғайтуға мүмкіндік береді.
- Алайда кейбір кәсіпорындарда еңбекақының өсуі еңбек
- өнімділігінің өсуіне қарағанда әлдеқайда шапшаң. Бұл дұрыс
- емес. Еңбек өнімділігі әр уақытта одан жоғары болуы тиіс.
- Еңбекақыны мынадай факторлар анықтайды.
- Жұмыс күші, яғни құны.
- Бұл қызметкердің
- өміріне қажет және
- оның еңбек қабілетін
- қалпында келтіруге
- жәрдемдесетін заттардың
- жинақ құны.
- Жұмыскердің еңбек
- өнімділігінің өсуі. Ол
- еңбекақыны ұлғайтуға
- мүмкіндік береді.
- Қажетті өнімнің әлеуметтік
- дәрежесі. Қажетті өнімнің бір
- бөлігі әлеуметтенеді және әртүрлі
- салық, есептер беру арқылы
- мемлекетке қоғамдық тұтыну
- қорына кетеді (денсаулық,
- білім беру) т.б.
- Кәсіпорын – қоғамдық тұтынушыларды
- қанағаттандыруда пайда түсіру
- мақсатымен өнім өндіретін,
- жұмыс жасайтын бір кәсіпкер
- немесе кәсіпкерлер кеңесі
- құрған жеке шаруашылық
- субъектісі
- Қызметтер мен тауар
- өндіруге сіңірген
- еңбектің саны мен
- сапасы бойынша
- ақы төлеу;
- Ақы төлеу
- жүйесінің
- қарапайым-
- дылығы мен
- айқындылығы.
- Еңбек ақы төлеудің
- мынадай ұстаным-
- дары бар:
- Еңбекке ақы төлеу-
- дің өсуі мен еңбек
- өнімділігінің өсуі
- арасындағы дұрыс
- ара -қатынас.
- Еңбекке ақы төлеу-
- кепілдігі және қызмет-
- кердің материал-
- дық ынталығы
- Атқарылатын
- жұмыстың күн-
- делілігі және
- еңбек білік-
- тілігі
- Инфляция
- деңгейіне
- сәйкес
- жалақыны
- индекстеу
- Зиянды жұмыс
- жағдайы және
- ауыр қол
- еңбегі
- Әділдік прин-
- ципі,яғни тең
- еңбекке тең
- ақы
- Кәсіпорын-
- дарда еңбек-
- ақыны есеп-
- тегенде мына-
- лар еске алы-
- нуы керек:
- Кесімді нысаны мына жағдайда қолданылады:
- Тікелей жұмыстың немесе олардың бригадаларының
- жұмысының сандық көрсеткіштерінің бар болуы;
- Жұмысшының өндірімін немесе орындалған жұмыстың
- көлемін арттыру мүмкіндігі;
- Орындалатын жұмыс көлемінің дәлме-дәл есептеу
- мүмкіншілігі;
- Техникалық негізделген еңбек мөлшерін қолдану;
- Еңбекке мерзімдік ақы төлеу нысанын қолдану шарттары:
- учаскелерде жұмыс орындарында жұмыстың бас
- көрсеткіші болып табылатын өнімнің және жұмыстың
- жоғарғы сапалылығын қамтамасыз ету;
- жабдықтарға қызмет көрсетудегі орындалған жұмыстар,
- сол сияқты конвейерлік желістегі реттелмеген ырғақтар;
- жұмыстарды көп қажет ететін шығындарды
- есептеу және еңбекті мөлшерлеу, экономикалық мақсатқа сәйкес,сол сияқты қызметкердің еңбегі толық мөлшерлеуге
- келмейді.
- Еңбекақының мерзімдік нысаны
- үшін негізгі екі жалақы тән
- Өндірістік кәсіпорын ішкі орта
- Жоспарлау – мақсаттарды, оларға жету
- жолдарын анықтау. Адам қызметінің
- ажырамас бөлігі.
- Басшылықтың алдында тұрған проблемалар мен міндеттер
- әрдайым өзара байланысты әрекеттер жиынтығын талап етеді.
- Осы тұста жоспарлауды ұйымның даму бағытын белгілейтін ке-
- шенді жиынтық ретінде қарастыра отырып,бірқатар бастапқы
- кезеңдерін атап өтуге болады.
- Алғашқы кезеңде,ұйым-
- ның нақтылы жағдайы
- мен мүмкіндіктерін,на-
- рықтағы алар орнын
- бағалау және бәсеке-
- лестер мен қызмет жа-
- сау ортасын зерттеу
- Орындалады.
- Екінші кезеңде бастапқы мақ-
- саттар шеңберінде жалпы ұй-
- ымның және оның әрбір бөлім-
- шелерінің нақтылы міндеттері
- айқындалып,олардың орын-
- далу мерзімі белгіленеді.
- Үшінші кезеңде анықталған міндеттерді орындауға
- қажетті Іс-әрекеттер жиынтығын ұйымның ішкі
- және сыртқы жағдайларын ескере отырып қалыптас-
- тыру орын алады.
- Төртінші кезеңде өткізілген
- зерттеулер мен болжамдар
- негізінде қажетті баламаны
- таңдап алу арқылы жоспар-
- ды жасап шығару көзделеді.
- Соңғы кезеңде жоспарды жүзеге асыру мен қажет болған жағ-
- дайда түзетулер және өзгерістер енгізу әрекеттері орындалады.
- Әуелі ең қиын жұмыс
- ты қолға
- алған жөн
- Ой еңбегінде
- өзінің жұ-
- мысын жолға қою.
- Жұмысқа кіріс-
- кенде бір минутты
- да босқа жіберме,
- сонда жұмысың
- өнімді болады.
- Қиын жұмыс-
- тан жеңіл
- жұмысқа,жа-
- ғымсыз жұ-
- мыстан жа-
- ғымды жұмыс
- қа бірте-бірте
- ауысу.
- Топ дегеніміз – бұл екі немесе одан да көп адамдар-
- дың, әрбір басқа адамдарға ықпал етіп және өздері де
- басқалардың ықпалында жүретіндей бір-бірімен
- қарым-қатынас жасауы.
- Өндірістік процесті
- ұйымдастыру
- үшін басшылық
- еркімен құрылған
- топтар. Ресми топ-
- тардың алғашқы
- қызметі нақты
- мәселені шешіп,
- нақты мақсаттарға
- жету болып
- табылады.
- Ішкі себептермен
- пайда болған,
- белгілі бір мақсатқа
- жету үшін жүйелі
- түрде өзара қарым
- -қатынаста болатын
- және өзара пайда
- болған адамдар
- тобы.
-
- Ұйымдарда ресми топтардың
- үш негізгі түрі бар, олар:
- Басшыдан және
- оның тікелей
- бағынушылары-
- нан тұрады, ол
- бағынушылар өз
- кезегінде топтың
- басқа мүшелері-
- не басшы
- бола алады.
- Бұл қандай да бір
- тапсырманы немесе
- тапсырмалар кешенін
- орындауға өкілеттілігі
- бар ұйым ішіндегі
- топ. Кейде оларды
- кеңестер, мақсатты
- топтар, комиссиялар д.а.
- Бір тапсырманы
- орындап жатқан
- адамдардан тұ-
- рады. Олар бір
- басшыға бағы-
- нышты болғаны-
- мен де басшы
- топтарынан
- айырмашы-
- лықтары бар.
- Комитеттерді дұрыс қолдана білу – нақты мақсаттарға
- жетудің тиімді құралы болып табылады.
- Ұйымдарда комитеттердің
- негізгі екі түрі жұмыс жасайды:
- Бұл нақты, белгілі
- мақсаттарды орын-
- дау үшін құрылған
- топ. Мұндай комитет-
- тер сол көрсетілген
- бағыт бойынша
- қызмет жасайды.
- Бұл ұйым ішіндегі
- нақты белгіленіп
- көрсетілген мақсаты
- бар, үздіксіз
- қызмет жасайтын
- топ.
- Ресми ұйымдардың қызмет ету тиімділігі:
- факторларға байланысты болып келеді.
- Ресми ұйымдар мен бейресми ұйымдардың
- ортақ көрсеткіштері де бар болады:
- Бейресми ұйымдардың дамуының негізгі сипаттама-
- лары төмендегідей:
- Әлеуметтік бақылау –
- бейресми ұйымдар
- өз мүшелеріне
- әлеуметтік бақылау
- орнатады. Бұл бақы-
- лаудың бірінші қадамы
- -тиімді және тиімсіз
- топтық мөлшерлі
- нормаларды орнатып,
- оны нығайту
- болып
- табылады.
- Өзгерістерге қарсы
- тұру –
- мұндай өзгерістер
- бейресми ұйымның
- ары қарай дамуына
- ықпал етуімен
- түсіндіріледі.
- Бейресми
- лидерлер –
- Бейресми лидер
- өзінің жағдайын
- ресми ұйым
- лидеріне ұқсас
- билікке ие болып,
- оны топ мүше-
- леріне қолдану
- арқылы жүзеге
- асырады.
- Ресми ұйым лидері – ресми түрде берілген өкілеттіктерді
- қолдану арқылы нақты көрсетілген салада қызмет жасайды.
- Бейресми лидердің сүйеніші – оны топ мүшелерінің
- қадірлеуі мен ардақтауы болып табылады.
- Бейресми ұйым лидері болу мүмкіндігін
- анықтайтын негізгі факторлар төмендегідей:
- Жұмыс процесі
- өтіп жатқан
- жерлерде еркін
- қозғалту.
- Топ мақсатына
- жету үшін
- көмек көрсету.
- Топ қызметін
- қолдап, оны
- орнықтыру.
- топ мүшелерінің
- мәртебесі
- Топтың тиімді
- жұмыс жауына
- ықпал ететін
- факторлар:
- Топ мақсатына
- жету үшін көмек
- көрсету.
- Топ қызметін
- қолдап, оны
- орнықтыру.
- Бейресми лидердің
- жоғарғы дәрежелі
- екі қызметі:
- Көлемі: Топ көлемін ұлғайту бір қатар қиыншылықтарды тудырады.
- Олар:
- - қарым-қатынастың нашарлауы;
- - топ қызметі мен оның міндеттерінің орындалуына
- байланысты сұрақтардың шешілу жолдарының қиындауы;
- - бейресми топтардың бірнеше кішкентай бөлімдерге
- жіктелу мүмкіндігінің артуы; ол өз кезегінде мақсаттардың
- үйлесімділігіне кері ықпал етеді.
- Құрылымы. Мәселені шешу кезінде пайда болатын
- көзқарастар мен жекелеген адамдардың ұқсастық
- дәрежесі – осы фактордың негізінде қалыптасады.
- Топ ережелері. Жеке адамдадың тәртібі мен іс - әрекетіне
- және де топтың қандай бағытта жұмыс жасайтынына тигізеді.
- Төмендегідей жіктеуге болады:
- Ұйымға деген
- мақтаныш
- пен абырой
- Өте жоғ.дең-
- гейдегі маши-
- наны дайын-
- дау
- Тұтынушы-
- ларға кө-
- ңіл бөлу
- Топ бірлігі дегеніміз – бұл топ мүшелерінің бір-біріне
- және де топқа тартылуын көрсететін өлшем.
- Топ мүшелерінің мәртебесі. Ұйымдағы немесе топтағы
- кез келген жеке тұлғаның мәртебесі мына көрсетілген
- бірқатар факторлармен анықталады.
- 1.Қызметтің иерархиялық
- деңгейімен:
- 2. Ұйымдағы қызмет орнымен:
- 3. Жұмыс орнының орналасуымен:
- 5. Әлеуметтік дарындылығымен:
- 6. Мәліметтермен жан-жақты қамтылуы:
- Топ мүшелерінің ролі. Топ тиімді жұмыс жасауы
- үшін оның мүшелеріне әлеуметтік қатынастар мен
- мақсаттарға жету үшін мүмкіндік берілуі тиіс.
- Топ пікірлестігі. Бұл- жеке тұлғалардың кез келген
- құбылысты өздерінің нақты көзқарастары арқылы
- және топ келісмділігін бұзбау арқылы басым болу
- бағыты. Топ пікірлестігі белгілі болған жағдайда
- аралық шешімдерді шешу ықтималдығы арта түседі.
- Қайшылықтар. Бұл – екі немесе одан да көп
- жақтардың келіспеушілігі, яғни бір жақтың
- көзқарастарының қабылдануын қолдауы және
- екінші жаққа осындай әрекет жасауға кедергі келтіру.
- Топты құру кезіндегі топ мүшеле-
- рінің негізгі 2 бағытта көрсетіледі:
- Олар топ
- міндеттеріне
- таңдауы мен
- оларды орындауы
- Бұл рольдердің
- мақсаты – топ
- қызметімен оның
- ары қарай
- дамуын қолдау.
- Жұмыс күні тәртібінің негізгі міндеттері:
- Бұл жұмыс күніндегі, аптадағы, ай ішіндегі басшылар
- мен мамандардың жұмысын ретке келтіру,басқару
- аппараттарының жалпы үйлесімділігі мен ұйғарым-
- дылығына қол жеткізу мақсатында өндірісті басқа-
- рудың оперативтілігін арттыру.Негізгі күн тәртібі
- кәсіпорын басшысының графигі болып саналады.
- Өзінің ой-пікірлерін айту
- Мақсаттық рольдер...........
- Қолдау, қуаттау рольдері....
- Марапаттау
- арқылы күш беру
- Қатынасуды
- қамтамасыз ету
- Топ тізімін көрсете
- білу рольдері
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
