95
2.51-сурет. Қызметтік
пернелер
2.52-сурет. Функ-
2.53-сурет. Меңзерді
ционалдық басқару
пернелер
пернелері
вишы
сором
қолданбалы бағдарлама оларды өз қалауы бойынша пайдалана алады.
Бейресми келісім бойынша [F1] пернесінде анықтама шақырылуы, ал [F10]
пернесінде – бағдарламадан шығу орнатылады.
4. Алты перне тобы: [Insert] - кірістіру, [Delete] - жою, [Home] - басы,
[End] - соңы, [Page Up] – бір бет жоғары, [Page Dn] – бір бет төмен (2.52-
сурет). Бұл пернелер экран бетінде ыңғайлы навигация үшін мәтіндік
редакторлармен жұмыс істеуге арналған.
5. Меңзерді басқару батырмалары, навигациялық пернелер (немесе
жай ғана көрсеткілер) (2.53-сурет) экранда меңзердің орналасуын басқару
үшін қолданылады және ойын бағдарламаларында пайдаланылатын негізгі
пернелер болып табылады.
6. Пернетақтаның оң жағында орналасқан сандық (калькулятор)
пернелер (2.54-сурет) сандық ақпаратты теру арналған. Соқыр теруді
жеңілдету үшін (5) орталық пернесінде (пернетақтаның әріптік аймағында
A және O пернелерінде сияқты) арнайы жоғарлау бар. Алфавиттік-сандық
пернетақтаның төртінші қатарына қарағанда олар «соқыр» қалыпта
сандарды жеңіл теруге мүмкіндік береді. [Num Lock] пернесін басу
арқылы (сандық регистрдің кілті) осы пернелер тобының міндеттері
өзгереді, олар алдыңғы топтың көшірмесі болады.
2.54-сурет. Цифрлық
пернелер
2.55-сурет. Enter
(енгізу) пернесі
96
Қалған пернелердің тағайындалуын болашақта қарастырамыз. Қазір
олардың екеуін ғана атап өтеміз. [Esc] – Escape деп аталатын сол жақтағы
ең жоғарғы перне ағымдағы режимді болдырмау немесе ағымдағы
бағдарламадан шығу үшін жиі қолданылады.
Алфавиттік-цифрлық пернетақтаның оң жағында ең маңызды перне -
[Enter] (енгізу) (2.55-сурет) орналасқан. Мәселе, пернетақтада терілген
командалар осы пернені басқаннан кейін ғана компьютерге енгізіледі.
Сонымен қатар, ол оператор мен дербес компьютер арасындағы барлық
диалогтарды растау ретінде пайдаланылады.
Құрылымы бойынша пернетақталарды мембрана мен механикалық
түрде айырады. Біріншілері, арзан және қауіпсіз, салыстырмалы түрде
қысқа мерзімді қызметке ие болады. Олар үйде қолдануға ыңғайлы.
Офистік компьютерлер әдетте механикалық пернетақтамен жабдықталады.
Ол әлдеқайда сенімді және ұзақ қызмет ету мерзімін қамтамасыз етеді,
оның пернелері 100 миллион қысымға дейін төтеп бере алады, бұл 10 жыл
жұмыс істеу үшін жеткілікті.
Пернелердің жұмыс істемесі әдетте 3,5 мм құрайды. Соқыр жүгіртпе
теру үшін пернелері қысқа басылатын пернетақтаны пайдаланады.
Пернелердің қаттылығы пернені басу күшімен анықталады. Қалыпты
мәні болып 55 g шамасы есептеледі. Қатты пернетақта мәтінді тез және
оңай теруге мүмкіндік бермейді. Аса жұмсақ пернетақтаны пайдалану
жеңіл кездейсоқ жансу кезінде қажет емес символдардың пайда болуына
қауіп төндіреді.
Механикалық пернетақта пернелерін басқанда сәл жеңіл шертпек
сезіледі (шерту). Бұл контактардың түйесу мезетін белгілеуге мүмкіндік
береді. Әдетте кәсіби машинисттер мұндай пернетақталарға артықшылық
береді.
Пернетақта пішін-факторы пернелердің пішіні мен орналасуын
анықтайды, мысалы, [Enter], [Shift] және т.б. қызметтік пернелерінің
өлшемдері. Әдетте қолданушылар үлкен Г-пішінді [Enter] пернесі және
кеңейтілген [Shift] және [Backspace] пернелері бар пернетақталарды
қалайды.
Пернетақтаны сатып алған кезде пернелерде басылған кириллица
таңбаларына назар аудару керек. Пернелердің төменгі оң жақ бұрышында
орналасқан қызыл түсті таңбалар ең қолайлы болып есептелінеді.
Кириллица алфавитінің орналасуына келсек, ұзақ уақыт бойы екі
JCYKEN және QWERTY стандарттары қолданылған (пернетақтаның
әріптік аймағының жоғарғы сол жақ пернелерінде). Біріншісі, орыс
әріптерінің латын тіліндегі транслитерациясын көрсеткен. Мұндай
пернетақта, негізінен, латын терминдер мөлшері саны аз орыс тіліндегі
97
мәтіндерді
теру
кезінде
пайдаланылған. Қазір бұндай
орналасу
дерлік
пайдаланылмайды.
Ұзақ уақыт бойы пернетақтада
стандартты 101 перне болған,
бірақ
Windows
ОЖ
енгізілгеннен
кейін
пернетақтада жаңа пернелер,
түймелер және индикаторлар
пайда
болды.
Windows-
пернелері Windows 95
шыққаннан кейін пайда болды. [Alt] және [Ctrl] пернелердің арасында
орналасқан топта үш перне бар. [WL] пернелері екі жағынан
орналастырылады, олар негізгі ОЖ мәзірін шақырады. [WA] пернесі [«бос
орын»] пернесінің оң жағында орналасқан және мәнмәтіндік мәзірді
шақырады.
Windows 98 шыққаннан кейін пернетақтада тағы үш қуат көзін басқару
пернелері пайда болды:
[Power off] — компьютерді қосу/өшіру;
[Sleep] — Standby режимі;
[Wake up] — ояну.
Әрине, бұл үшін жүйе чипсет деңгейінде қуатты басқару режимін
(ACPI) қолдауы керек.
Сонымен қатар, әр түрлі командаларды орындай алатын пернелердің
үлкен көлемді әр түрлі комбинациялары бар. Осы немесе басқа
комбинациялардың мәндері операциялық жүйенің өзі немесе қолданбалы
бағдарламасы арқылы анықталады. Мысал үшін, [Win] пернелер
комбинациясының кейбір мәндерін келтірейік:
WIN + R — (Run) бағдарламасын іске қосу терезесін ашады;
WIN + M — қазіргі сәтте барлық ашық терезелерді, диалогтық
терезелерден басқасын түреді;
WIN + D — қазіргі сәтте барлық ашық терезелерді, диалогтық
терезелерді де қосқанда түреді;
WIN + Shift + M — терезелерді түруін болдырмайды;
WIN + E — өткізгіш терезесін ашады;
WIN + F — файлдарды іздеу үшін терезені ашады;
WIN + WIN + F — компьютерді іздеу үшін терезені ашады;
WIN + TAB — тапсырмалар панелінде пернелер арасында ауыстыруды
орындайды.
Эргономикалық пернетақта (natural keyboard) (2.56-сурет) бір-біріне
бұрышты екі қанаты бар сияқты болып келеді, бұл пернелерге қолдардың
табиғи күйде орналасуын қамтамасыз етеді (олар кейде «сынған»
пернетақта деп аталады). Құрылымдық түрде бір бірлік түрінде немесе
қанаттың арасындағы бұрышты реттеуге мүмкіндік беретін ілмектермен
байланыстырылған екі бөлек қанат түрінде орындалады.
2.56-сурет. Эргономикалық пернетақта
Достарыңызбен бөлісу: |
